Liên minh châu Âu (EU) đang tìm cách thắt chặt kiểm soát xuất khẩu và đầu tư vào công nghệ nhạy cảm khi lo ngại về sự phụ thuộc vào Trung Quốc ngày càng tăng.
Song, mối quan hệ chặt chẽ về thương mại và đầu tư nói chung của cả khối EU với Bắc Kinh có nguy cơ cản trở những nỗ lực “giảm thiểu rủi ro” cho nền kinh tế các nước thành viên.
Tuần trước, EU công bố danh mục gồm bốn công nghệ chính có thể chịu sự giám sát nghiêm ngặt hơn, gồm: bán dẫn tiên tiến, trí thông minh nhân tạo, công nghệ lượng tử và công nghệ sinh học. Ngoài ra, các công nghệ EU cho rằng có thể được sử dụng cho mục đích quân sự cũng sẽ được bổ sung vào danh sách hạn chế.
Động thái này tương đồng với những biện pháp mà Mỹ đang tiến hành, nhưng sớm nhất là đầu năm sau EU mới chính thức công bố chính sách kiểm soát xuất khẩu mới.
“Đó là một khởi đầu tốt nhưng châu Âu rõ ràng đã chậm trễ trong việc này”, Alicia Garcia-Herrero, nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức tư vấn Bruegel (Bỉ) cho hay.
Nick Reiners, nhà phân tích cấp cao tại Eurasia Group, cho biết, cơ hội để EU thực hiện các bước đi cụ thể trên mặt trận này trong chu kỳ chính trị hiện tại kéo dài đến năm 2024 là “rất mong manh”. Trong khi đó, về dài hạn, EU sẽ có lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Sức nóng ngày càng tăng
Mặc dù EU bị chỉ trích vì hành động quá chậm trong việc triển khai kiểm soát xuất khẩu công nghệ thì các quốc gia riêng lẻ của châu lục này lại có những động thái linh hoạt hơn trong các lĩnh vực khác.
Chẳng hạn, chính phủ Ý sử dụng “quyền lực vàng” để hạn chế ảnh hưởng của cổ đông Trung Quốc đối với nhà sản xuất lốp xe Pirelli vào tháng 6/2023, đồng thời đưa cảm biến lốp xe vào danh mục “công nghệ quan trọng có tầm chiến lược quốc gia”.
Vương quốc Anh và ba tổ chức chính của EU đã cấm nhân viên sử dụng ứng dụng chia sẻ video TikTok trên các thiết bị công vụ. Cơ quan tình báo Hà Lan đưa ra cảnh báo chung đối với các ứng dụng có nguồn gốc “độc hại”, chỉ đích danh Trung Quốc.
Vương quốc Anh cho biết họ sẽ loại bỏ các thiết bị giám sát do Trung Quốc sản xuất khỏi các địa điểm nhạy cảm của chính phủ trong thời gian tới.
Một số động thái là kết quả áp lực từ Mỹ, quốc gia từ lâu đã kêu gọi các đồng minh tham gia nỗ lực hạn chế tham vọng công nghệ của Trung Quốc.
Đầu tháng 9, Hà Lan chính thức áp đặt kiểm soát xuất khẩu với công cụ sản xuất chip tiên tiến, lĩnh vực mà những công ty như ASML của họ đang dẫn đầu thế giới.
Cũng trong tháng trước, EU tiến hành điều tra cáo buộc chính phủ Trung Quốc trợ giá lĩnh vực ô tô điện, nhằm ngăn chặn làn sóng xe giá rẻ tràn vào thị trường châu Âu và bóp nghẹt các nhà sản xuất ô tô địa phương. Trong khi đó, Paris công bố cuộc cải cách về trợ cấp dành cho người mua xe điện để loại trừ các thương hiệu Trung Quốc.
Alice Pannier, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, cho biết: “Các biện pháp đang được triển khai để hỗ trợ tái công nghiệp hóa trong các lĩnh vực được coi là quan trọng, điển hình là chất bán dẫn và pin”.
Không dễ để đại phẫu
Mặc dù áp lực loại trừ công nghệ và đầu tư của Trung Quốc khỏi các lĩnh vực của châu Âu ngày càng tăng, song điều đó không phải lúc nào cũng dễ dàng, đặc biệt tại một số lĩnh vực như cơ sở hạ tầng viễn thông, nơi các doanh nghiệp Trung Quốc như Huawei và ZTE đã thâm nhập sâu vào các nước thành viên.
Ba năm trước, EU ban hành khuyến nghị hạn chế hoặc cấm "các nhà cung cấp có rủi ro cao" sử dụng mạng 5G, nhưng tính đến tháng 6 năm nay, chỉ có 10 quốc gia thành viên đưa ra các hạn chế hoặc lệnh cấm.
Uỷ viên thị trường nội khối Breton cho biết đang cân nhắc một lệnh cấm bắt buộc trên toàn khối vì việc thiếu hành động khiến “EU ngày càng lún sâu vào phụ thuộc và tạo ra những lỗ hổng nghiêm trọng”.
Ở Pháp, chính phủ đã ban hành luật “anti-Huawei”, hạn chế việc cấp hợp đồng 5G cho gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc. Tuy nhiên, cơ quan an ninh mạng nước này lại đồng ý kéo dài thời gian cấp phép cho các công ty sử dụng thiết bị của Huawei thêm vài năm nữa. Hiện công ty này vẫn có trụ sở tại Pháp cùng nhiều trung tâm và đơn vị thiết kế trực thuộc.
Công ty tư vấn viễn thông Strand Consult cho hay, đến hết năm 2022, Huawei đã chiếm tới 59% thiết bị sử dụng trong mạng truy cập 5G của nước Đức, trong đó thị phần ở Berlin còn lớn hơn cả ở Bắc Kinh.
Mức độ phụ thuộc của các nước thành viên riêng lẻ vào quan hệ thương mại với Trung Quốc dẫn đến cần thiết phải có những động thái “phòng vệ tập thể”, ví dụ như chính sách chung để Trung Quốc không thể trả đũa các thành viên trong nhóm nếu quốc gia đó cấm Huawei.
(Theo Nikkei Asia)
