Tạo dựng vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên khai sáng toàn cầu

Diễn đàn Trí tuệ nhân tạo Việt Nam với chủ đề “Tạo dựng vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên khai sáng toàn cầu” và Lễ vinh danh Giải thưởng Trí tuệ nhân tạo 2023 vừa diễn ra tại Hà Nội sáng 24/1/2024.

Sự kiện do Báo VietNamNet phối hợp tổ chức với VLAB Innovation.

Cơ hội rộng mở trong kỷ nguyên khai sáng toàn cầu

Phát biểu khai mạc sự kiện, bà Hoàng Thị Bảo Hương - Phó Tổng Biên tập Báo VietNamNet cho biết: Thủ tướng Chính phủ trong phiên họp Tổng kết năm 2023 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2024 của Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số đã định hướng chuyển đổi số cho năm 2024 là: “Phát triển kinh tế số với 4 trụ cột: Công nghiệp Công nghệ thông tin và Truyền thông; Số hóa các ngành kinh tế; Quản trị số; Dữ liệu số - tạo ra động lực để phát triển kinh tế nhanh và bền vững”.

Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2023, triển khai nhiệm vụ năm 2024 của Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đã nhấn mạnh: “Năm 2024 là năm ứng dụng mạnh mẽ AI (trí tuệ nhân tạo) và trợ lý ảo. AI càng nhiều, dữ liệu càng thông minh”.

“Trong kỷ nguyên khai sáng toàn cầu, với sự phát triển vượt bậc của khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, các tập đoàn công nghệ lớn nhất hành tinh đang tích cực chạy đua vì những lợi ích AI mang lại. Cơ hội trong những ngành học liên quan đến lĩnh vực này đang vô cùng rộng mở với tất cả các bạn trẻ”, bà Hương nhận định.

Bàn về cách tạo dựng vị thế và cơ hội cho Việt Nam trong kỷ nguyên khai sáng toàn cầu, ông Nguyễn Anh Tuấn, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston lưu ý cách tiếp cận mới: Kết hợp giữa trí tuệ tự nhiên, khoa học máy tính cũng như các hệ thống xã hội để có cách tiếp cận đặc sắc hơn, giải quyết được nhiều vấn đề hơn.

Ông Tuấn cho biết, Sáng kiến xã hội AI năm 2017 của Diễn đàn Toàn cầu Boston đã đưa ra mong muốn xây dựng mô hình xã hội mới trong thời đại AI. 

Mô hình 7 lớp với nền tảng quan trọng là Khế ước xã hội trong Kỷ nguyên AI đã được công bố, được nhiều hội nghị các nhà lãnh đạo, diễn đàn lớn trên thế giới đón nhận và thảo luận, coi đây là một trong những chuẩn mực giá trị để xây dựng thế giới mới.

Trên nền tảng Sáng kiến AI, Liên Hợp Quốc và Diễn đàn Toàn cầu Boston đã nghiên cứu xây dựng “Sáng kiến Liên Hợp Quốc 100 năm” với nền tảng là “Xây dựng kỷ nguyên mới – kỷ nguyên khai sáng toàn cầu”. Sáng kiến này đã được công bố năm 2019.

“Thời đại mới – AI, kỷ nguyên khai sáng toàn cầu đem lại cơ hội mới để chúng ta có cách tiếp cận mới, đi cùng những mô hình mới. Cách tiếp cận mới là làm sao để khả năng tư duy, trí tưởng tượng phong phú, thông minh sáng tạo của con người được gắn kết, xây dựng hệ thống trí tuệ cùng với hệ thống tính toán. Chính tư duy mới, tâm thế mới sẽ giúp đất nước, dân tộc chúng ta có cách tiếp cận tốt hơn, toàn diện và đầy đủ hơn, có tâm thế tư duy cao hơn. Đó chính là cơ hội để Việt Nam bứt phá”, ông Tuấn nhấn mạnh.

“Tôi làm công nghệ thông tin từ rất sớm. Anh em chúng tôi luôn trăn trở làm sao công nghệ thông tin Việt Nam có thể vượt lên đi cùng những thương hiệu sáng tạo của nhân loại chứ không chỉ lẽo đẽo theo sau, áp dụng cải biên. Thời chúng tôi chỉ áp dụng cải biên vào Việt Nam cũng là tốt lắm rồi. Còn bây giờ đang là cơ hội lớn để chúng ta ngồi cùng thảo luận những mô hình mới của toàn cầu trong bối cảnh Việt Nam đã hội nhập sâu rộng. Tôi tin chúng ta có khả năng làm được nếu có cách tiếp cận đúng, có phương pháp làm việc, sự say mê, khát vọng, ý chí bền bỉ làm đến cùng. Thay vì nói, thảo luận thì chúng ta cần hành động”, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston khuyến nghị.

“Cả thế giới đang cần những mô hình mới. Chúng ta không thể bằng lòng với những cái đã có, kể cả những cái đang phát triển rất tốt. Những nhà lãnh đạo, nhà tư tưởng khi gặp gỡ, làm việc thảo luận trong Diễn đàn Toàn cầu Boston luôn không hài lòng, cảm thấy cần đổi mới tiếp tục đi về phía trước. Đó có lẽ chính là sức mạnh của họ. Việt Nam chúng ta hãy cùng tư duy đó. Đây là cơ hội để chúng ta cùng đóng góp xây dựng mô hình mới”, ông Tuấn chia sẻ thêm. 

Trước khi kết thúc tham luận của mình, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston tranh thủ giới thiệu vài nét về cuốn sách có tựa đề “Từ phép màu Massachusetts đến Kỷ nguyên khai sáng toàn cầu” được Diễn đàn Toàn cầu Boston phát hành tháng 11/2023 nhân kỷ niệm sinh nhật thứ 90 của Cựu Thống đốc Michael Dukakis – đồng sáng lập và Chủ tịch Diễn đàn Toàn cầu Boston. Cuốn sách tập hợp những tư duy mới, mô hình mới để Việt Nam có thể tiếp cận và tham gia. 

Liên quan tới câu chuyện “Cơ hội nào cho Việt Nam”, Giáo sư Thomas E.Patterson, Giáo sư Đại học Harvard nêu bật triển vọng của AI trong việc thể hiện những ưu điểm siêu việt của bộ não con người: Thông minh, sáng tạo, khoan dung, rộng lượng. 

“Cách tiếp cận mới với công nghệ AI bằng việc hòa hợp chúng cùng thế giới tự nhiên có tiềm năng làm bệ phóng đưa Việt Nam lên tuyến đầu trong phát triển lĩnh vực này”, Giáo sư Thomas E.Patterson bày tỏ.

Cũng theo Giáo sư Thomas E.Patterson, Boston đã trở thành trung tâm công nghệ sinh học toàn cầu lĩnh vực phát triển công nghệ lấy con người làm trung tâm nhằm mục đích bảo vệ và nâng cao chất lượng sống của con người. Có rất ít những thành phố ngày nay hoặc trong quá khứ có thể sánh ngang với di sản của Boston về những khám phá triết học nhân văn, khoa học và tinh thần nền tảng trí tuệ của Natural AI (AI tự nhiên). Sự kết hợp giữa Việt Nam và Boston sẽ kích hoạt tối đa tiềm năng của Natural AI.

Phát triển những hình thức tương tác AI nhân bản hơn

Với góc nhìn của một chuyên gia, Tiến sĩ David Silbersweig, Đại học Y Harvard, Hoa Kỳ có bài tham luận phân tích khá chi tiết về não bộ và AI cũng như cách hình thành và phát triển AI tự nhiên hơn, phù hợp hơn với những gì chúng ta biết về não bộ con người.

Ông cho rằng AI và não bộ đều là những hệ thống phức tạp. Chúng ta cần hiểu chúng cũng như tương tác của chúng. Sự hiểu biết đó có thể giúp chúng ta phát triển công nghệ theo cách an toàn hơn và hữu ích hơn.

Trong hàng trăm, hàng nghìn năm, con người đã luôn tò mò về tâm trí con người và trí thông minh, chưa nói đến AI có nguồn gốc từ tâm trí con người. Chúng ta thường suy ngẫm dưới góc độ triết học, công nghệ và giờ là thần kinh học theo các cách khác nhau. Nhưng những con đường này đang hội tụ lại, và chúng ta cần tìm hiểu để mọi thứ có thể cùng vận hành một cách hài hòa hơn. 

Chúng ta hiểu biết ngày càng nhiều kể cả về mặt vật lý và chức năng giữa các khu vực và mạng lưới não và cách não xử lý những khái niệm vi tế hơn nữa đến mức chúng ta có thể hiểu được não đang làm gì khi ở trong trạng thái nghỉ ngơi hay khi đang suy nghĩ và cảm thụ những điều khác. 

Chúng ta có thể sử dụng công nghệ như kích thích não để sửa chữa các bất thường trong não của bệnh nhân bị mắc bệnh trầm cảm không phản ứng với trị liệu hay thuốc.

Chúng ta có thể trực quan hóa và mô hình hóa các mạng lưới não bộ với công nghệ xử lý phức tạp, thậm chí sử dụng cả học máy. 

Chúng ta đang ngày càng hiểu rõ hơn về cách tâm trí và não bộ tương tác, cụ thể là việc cách não bộ của hai người có thể đồng bộ hoạt động khi họ tương tác như đã được chứng minh thông qua nghiên cứu thần kinh học.

Chúng ta cũng đang tiến xa hơn trong việc hiểu cách thông tin được mã hóa trong não. Chúng ta đã áp dụng học máy để giải mã hoạt động não bộ và thậm chí tái tạo hình ảnh mà một người nhìn thấy khi não của họ được quét thông qua hoạt động thần kinh. Thậm chí có thể giải mã thông tin từ não của những người không thể nói được. Một ngày nào đó, chúng ta có thể giúp họ truyền đạt ý muốn của họ thông qua máy tính với sự hợp tác của não và công nghệ.

Chúng ta đang bước vào một thế giới ngày càng tăng cường tương tác giữa con người và máy tính. Tóm lại, não bộ con người và AI đều là những hệ thống phức tạp, hệ thống này được tạo ra bởi hệ thống kia. Và nếu chúng ta có thể tận dụng và hiểu nguyên tắc cơ bản của cả hai, chúng ta có thể tạo ra một tương tác tích cực hơn giữa con người và AI, giảm bớt một số khía cạnh không xã hội và không nhân đạo của AI.

Nếu chúng ta có thể làm cho hành vi của chúng ta và tương tác của AI trở nên thích nghi hơn với những phần tốt đẹp hơn của bản tính con người, chúng ta có thể giảm bớt một số thách thức và vấn đề đang khiến người ta quan ngại.

“Những gì chúng tôi hy vọng thực hiện tại Diễn đàn Toàn cầu Boston với AI tự nhiên là thúc đẩy một AI tập trung vào con người thông qua sự kết hợp của các hệ thống tự nhiên và thần kinh. Hy vọng chúng tôi có thể phát triển những hình thức tương tác AI nhân bản hơn trong một thế giới đang phát triển nhanh chóng”, Tiến sĩ David Silbersweig bày tỏ.

Việt Nam có tên trong Top 20 công ty nghiên cứu AI tốt nhất toàn cầu

Chia sẻ thông tin về thực tế nghiên cứu, phát triển ứng dụng AI tại Việt Nam, Tiến sĩ Bùi Hải Hưng, Viện trưởng, Tổng Giám đốc VinAI khẳng định: “Chúng ta là người Việt, đều có giấc mơ lớn và muốn biết tiềm năng của mình đạt mức độ nào so với thế giới, đặc biệt là với những công nghệ hàng đầu thế giới như AI”.

Ông Hưng cũng đã chia sẻ một số thông tin đáng tự hào về năng lực phát triển AI của người Việt.

Mới đây, một bài viết trên tờ The New York Times đề cập tới chương trình Alpha Geometry được phát triển bởi Google Deep Mind, có khả năng giải bài toán hình học ngang với thí sinh đạt Huy chương Vàng cuộc thi Toán quốc tế. Trong danh sách những người phát minh ra Alpha Geometry có ¾ người là người Việt, làm việc ở Mỹ.

Còn theo Bảng xếp hạng các công ty nghiên cứu AI tốt nhất trên toàn cầu 2022, bên cạnh nhiều công ty sừng sỏ thế giới, đã có VinAI, một công ty nhỏ đến từ Việt Nam.

Để làm được điều này, 5 năm qua, VinAI luôn đặt vấn đề chất lượng nghiên cứu lên hàng đầu. Tới nay, công ty này đã có gần 150 công trình được công bố tại những hội thảo AI uy tín nhất thế giới.

Cùng với đó, một trong những việc làm ngay từ đầu của VinAI là kết nối cộng đồng AI ở Việt Nam với cộng đồng AI thế giới thông qua nhiều hoạt động, điển hình là sự kiện AI Day diễn ra mỗi năm một lần.

Tại CES 2024 vừa diễn ra ở Las Vegas, dòng sản phẩm về ứng dụng trên xe ô tô của VinAI được trao giải thưởng cho sản phẩm có tính chất sáng tạo nhất. 

“Rất hy vọng trong tương lai, các tài năng trẻ Việt Nam sẽ có đóng góp với những công trình rất quan trọng về AI cho Việt Nam và tại Việt Nam”, ông Hưng mong muốn.

Gợi mở nhiều vấn đề mới

Trong phiên thảo luận của Diễn đàn, các chuyên gia, nhà nghiên cứu đã thảo luận và đề xuất, gợi mở nhiều vấn đề mới.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston cho biết, năm tới, Diễn đàn Toàn cầu Boston sẽ cùng Vatican tổ chức đối thoại cùng các tổ chức tôn giáo để có thể chủ động xây dựng những giá trị tinh thần mới.

Nhiều năm nghiên cứu về xã hội và nhân văn, Giáo sư Trần Ngọc Vương cho rằng có 3 điều AI không thể thay thế trí tuệ người với tư cách thực thể sinh học, đó là ý chí, các loại xúc cảm phức tạp, và khát vọng. 

“AI là một phương tiện cực kỳ hữu hiệu, do những người thuộc hạng thông minh nhất kết hợp với nhau tạo cỗ máy tự nhiên, sau đó ít nhiều mang tính xã hội hóa, nhưng đến cùng vẫn không thể tạo ra cỗ máy tự nhiên kiểu như con người được”, Giáo sư Vương nhận xét, đồng thời để ngỏ vấn đề liệu “trong AI có nơ ron thần kinh tự do không?”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Ái Việt, nguyên Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia Hà Nội lưu ý: Thời gian tới sẽ sinh ra ngành Vật lý mới gọi là ngành Vật lý dữ liệu (dựa trên AI có thể thiết kế các mô hình…). Giảng dạy Vật lý trong trường phổ thông cũng phải hướng tới những suy nghĩ lớn như vậy.

Nhìn theo hướng phát triển tư duy tích cực kiểu Sơn Tinh – Thủy Tinh (nước dâng lên tới đâu, núi cao hơn tới đó), ông Nguyễn Anh Tuấn, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston phân tích: “Công nghệ mang đến nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi con người phải vượt cao hơn. Tuy nhiên, con người có khả năng thích ứng hoàn cảnh. Chúng ta hãy cùng suy nghĩ, tham gia quá trình thiết lập vị thế con người cao hơn trong kỷ nguyên này”. 

Cũng trong phiên thảo luận, các diễn giả đã trả lời một số câu hỏi của một số học sinh, thày giáo liên quan tới ứng dụng AI trong y tế, khả năng ứng dụng AI chữa bệnh trầm cảm, ứng dụng AI vào nghiên cứu giảng dạy môn Vật lý…

Tiếp sức hình thành những nhà sáng tạo trẻ có tâm, có tầm

Nhằm tiếp sức cho giới trẻ, tạo cơ hội học hỏi và điều kiện để giới trẻ thể hiện khả năng sáng tạo, truyền cảm hứng hướng đến mục tiêu trở thành những nhà sáng tạo có tâm, có tầm, vì một Việt Nam hùng cường, Báo VietNamNet và VLAB Innovation đã phối hợp tổ chức Cuộc thi Trí tuệ nhân tạo 2023, với sự bảo trợ của Diễn đàn Toàn cầu Boston.

“Rất nhiều thí sinh đến từ các trường trung học phổ thông trên khắp cả nước đã có những ý tưởng vô cùng độc đáo, ứng dụng kiến thức khoa học - công nghệ vào thực tiễn xã hội. Các bạn trẻ đã rất tự tin trình bày ý kiến trước các thành viên của Hội đồng Cố vấn khoa học, vốn là những chuyên gia đầu ngành đến từ Viện Đại học Harvard, MIT… và đã được các thành viên của Hội đồng đánh giá cao. Qua thành tích các bạn đạt được, có thể thấy công nghệ đã và đang là cánh tay đắc lực trợ giúp cho con người trên mọi phương diện của cuộc sống. Do đó, thay vì lo ngại sự đổi mới, nhân loại cần thay đổi bản thân để phù hợp với sự đổi mới do công nghệ mang lại”, bà Hương nhận định.

Đánh giá cao chất lượng Cuộc thi, ông Nguyễn Anh Tuấn, CEO Diễn đàn Toàn cầu Boston cung cấp thêm thông tin: “Tham gia Hội đồng chấm thi, các giáo sư về AI liên quan tới các góc độ kỹ thuật, tư duy, tư tưởng đến chính sách đều rất ngạc nhiên. Đây là cuộc thi mới, lại yêu cầu học sinh phổ thông tiếp cận vấn đề vĩ mô và chiến lược chứ không phải vấn đề dễ thấy. Thế nhưng tôi rất hạnh phúc khi nghe các giáo sư nhận định tương lai Việt Nam sẽ phát triển rất tốt với những con người như thế này, cách xã hội tư duy như thế này”.

Đại diện cho Ban Giám khảo, Giáo sư Thomas E.Patterson, Giáo sư Đại học Harvard chúc mừng các thí sinh của cuộc thi: “Tài năng và khả năng sáng tạo đặc biệt của các em sẽ giúp thúc đẩy tương lai của Việt Nam vươn lên vị trí dẫn đầu trong việc phát triển Natural AI”.

Tại Lễ vinh danh Giải thưởng Trí tuệ nhân tạo 2023, đã có 1 giải Nhất, 2 giải Nhì và 3 giải Ba được xướng tên.

Giải Nhất thuộc về Nguyễn Ngọc Duy, Trường Trung học phổ thông Chuyên Vĩnh Phúc.

Giải Nhì thuộc về: Nhóm thí sinh (Phan Bảo Đức Phát, Quách Thiên Lạc, Trần Thanh Hải, Huỳnh Lăng Minh Trị), Trường Trung học phổ thông chuyên Thoại Ngọc Hầu – An Giang; Phùng An Như, Trường Trung học phổ thông Chu Văn An – Hà Nội.

Giải Ba thuộc về: Trần Văn Tuân, Trường Trung học phổ thông Nguyễn Công Trứ - Nam Định; Nguyễn Trần Thái Khang, Trường Trung học phổ thông chuyên Lê Quý Đôn – Đà Nẵng; Phùng Hoàng Sơn, Trường Trung học phổ thông Nhân Chính – Hà Nội.

Phạm Bình Minh