Bộ trưởng Thương mại Mỹ và CEO SoftBank khiến Nhật Bản ‘mắc kẹt’ vì khoản đầu tư 550 tỷ USD như thế nào?

Thỏa thuận thương mại đạt được giữa Tokyo và Washington xoay quanh một “công cụ đầu tư” trị giá 550 tỷ USD, trong đó Nhật Bản sẽ rót vốn vào các dự án tại Mỹ. Khuôn khổ này gắn liền với một nhân vật từ trước đến nay vẫn tránh xa chính trị: Masayoshi Son, nhà sáng lập, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành (CEO) Tập đoàn SoftBank - một trong những tập đoàn công nghệ và đầu tư lớn nhất thế giới.

“Một ý tưởng trong quá trình đàm phán thuế quan là thành lập quỹ đầu tư chung Mỹ - Nhật, giống như đề xuất của ông Son”, một người am hiểu cuộc đàm phán cho biết. “Nhật Bản sẽ chỉ là đối tác thiểu số”.

“Một trong những tài liệu đàm phán có khoảng 30-40 trang trình bày về khuôn khổ mà SoftBank sẽ tham gia”, một nguồn tin khác tiết lộ.

Theo các thông tin thu thập được từ nhiều người tham gia, ông Masayoshi Son (68 tuổi) đóng vai trò then chốt trong khuôn khổ này. Nhiều nguồn xác nhận sự có mặt của vị doanh nhân người Nhật Bản gốc Hàn Quốc này trong các cuộc đàm phán. Vì sao SoftBank lại liên quan đến đàm phán thương mại? Cần nhìn lại thời điểm ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức trong nhiệm kỳ thứ 2 của mình.

Vào tháng 12 năm ngoái, ngay sau chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử năm 2024, Son đã đứng cạnh ông tại một cuộc họp báo để công bố kế hoạch đầu tư 100 tỷ USD vào Mỹ. Tháng 1 năm nay, ngay sau lễ nhậm chức của ông Trump, Son tiếp tục giới thiệu Dự án Stargate – kế hoạch trị giá 500 tỷ USD nhằm xây dựng các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI).

Howard Lutnick – nay là Bộ trưởng Thương mại Mỹ là người đóng vai trò trung gian quan trọng giữa Tổng thống Trump và ông Masayoshi Son. Trước đó, Lutnick là CEO của Cantor Fitzgerald, công ty môi giới trái phiếu thành lập năm 1945 bởi Bernard Cantor và là đại lý chính của thị trường trái phiếu Kho bạc Mỹ.

Không thuộc gia tộc sáng lập Cantor Fitzgerald, Lutnick đã trở thành CEO ở tuổi 29 và giữ vị trí này suốt 34 năm cho đến khi gia nhập Chính phủ Mỹ. Ông lãnh đạo việc tái thiết công ty sau vụ khủng bố 11/9 và hỗ trợ gia đình của khoảng 700 nhân viên Cantor Fitzgerald thiệt mạng.

Nguyên nhân gián tiếp giúp Lutnick gắn bó với SoftBank bắt nguồn từ việc cựu CEO Deutsche Bank, Anshu Jain gia nhập Cantor năm 2017. Deutsche Bank vốn có mối quan hệ chặt chẽ với SoftBank và Jain là bạn học của Rajeev Misra – cánh tay phải của Son tại Vision Fund. Misra cũng từng làm việc ở Deutsche Bank.

Jain đã kết nối với Misra, khiến mối quan hệ giữa Cantor và SoftBank thêm gắn bó. Cantor tái lập văn phòng tại Nhật Bản năm 2018 và Lutnick đã đến Tokyo với tư cách CEO.

Sau đó, Son chọn Cantor làm cố vấn gây quỹ cho Vision Fund. Tháng 4 năm nay, Cantor hợp tác với SoftBank và Tether – “ông lớn” stablecoin để thành lập công ty đầu tư bitcoin Twenty One Capital.

Trong khi Lutnick trở thành nhân vật trung tâm trong chính quyền Trump, Son đã đẩy mạnh hai dự án lớn.

Một trong số đó là Stargate. Kế hoạch này kêu gọi xây dựng các trung tâm dữ liệu cùng với OpenAI, do Sam Altman dẫn đầu, và những người khác. Mặc dù tiến độ có vẻ hơi chậm trễ, Oracle có trụ sở tại Hoa Kỳ và các quỹ Trung Đông đã được huy động để đảm bảo vốn chủ sở hữu. Kế hoạch tài chính dự kiến ban đầu sẽ sử dụng vốn vay, sau đó niêm yết dự án trong một cấu trúc tương tự như một quỹ tín thác đầu tư bất động sản, cho phép rót vốn khi bắt đầu xây dựng.

Dự án còn lại là khu công nghiệp sử dụng AI từ Stargate để vận hành các nhà máy tự động. Son kỳ vọng dự án này sẽ góp phần đưa sản xuất trở lại Mỹ, nhưng đến nay vẫn chưa có kế hoạch tài chính cụ thể và chưa được công bố chính thức.

Một quan chức Nhật Bản tham gia đàm phán thuế quan đã nghe nói về dự án khu công nghiệp này. Đáng lẽ dự án có thể được công bố vào mùa xuân năm nay giống như Stargate, nhưng cấu trúc tài chính vẫn chưa rõ ràng.

Từ đó xuất hiện khuôn khổ đầu tư 550 tỷ USD. Có dấu hiệu cho thấy từ mùa xuân năm nay, Son và Lutnick đã bàn bạc việc huy động nguồn từ các định chế tài chính công của Nhật Bản như Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) và Cơ quan Bảo hiểm Xuất khẩu & Đầu tư Nippon (NEXI).

Lutnick và nhóm của ông còn thu xếp cho phía Nhật Bản trình bày đề xuất khi giới thiệu cơ chế đầu tư này. Thậm chí, đôi lúc Lutnick còn như đóng vai trò cố vấn cho đoàn đàm phán “xứ sở hoa anh đào”trước khi họ đối thoại trực tiếp với Tổng thống Trump, theo một nguồn tin.

Goldman Sachs và JPMorgan Chase cũng tham gia làm cố vấn tài chính cho kế hoạch kể trên khi đưa ra nhiều ý kiến. Một số nguồn cho biết các cuộc bàn thảo gây quỹ liên quan đến khu công nghiệp và Stargate “có thể đã đặt nền móng” cho khuôn khổ 550 tỷ USD này.

Tháng 5, giữa lúc đàm phán, Financial Times và một số báo khác đưa tin CEO SoftBank Masayoshi Son đề xuất một “quỹ đầu tư chung Mỹ - Nhật”. Quỹ này sẽ thuộc sở hữu chung của Bộ Tài chính Mỹ và Bộ Tài chính Nhật Bản, mỗi bên nắm giữ một phần lớn.

Dự án này sẽ mở cửa cho “các nhà đầu tư đối tác hạn chế khác và có khả năng mang đến cho người Mỹ cùng người Nhật bình thường cơ hội sở hữu một phần cổ phần".

Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh hồi tháng 2 năm nay yêu cầu lập kế hoạch thành lập quỹ đầu tư quốc gia Mỹ. Ông Lutnick và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã đưa ra đề xuất, nhưng tiến trình chững lại do vấp phải rào cản lớn từ Quốc hội.

Tổng thống Trump từng gợi ý quỹ này có thể lấy nguồn từ doanh thu thuế quan, nhưng sau đó ông lại tỏ ra lùi bước.

“Howard thích ý tưởng này”, ông Trump nói với báo giới vào tháng 5 trong chuyến thăm Qatar.

“Tôi muốn kiếm thật nhiều tiền, trả hết nợ, rồi hãy làm”, ông nói thêm.

Một đề xuất khác cho rằng Michael Grimes – cựu đồng Giám đốc mảng đầu tư công nghệ tại Morgan Stanley và là một huyền thoại trong lĩnh vực này có thể được chọn quản lý quỹ, theo nguồn từ giới ngân hàng đầu tư.

Tất cả những điều này là nền tảng cho ý tưởng về một quỹ Mỹ - Nhật, khá giống với gói đầu tư 550 tỷ USD của Nhật Bản mà chính quyền của ông Trump đang nhấn mạnh.

Phía Mỹ không dễ đưa ra các đề xuất đầu tư cụ thể, nên ý tưởng khu công nghiệp của SoftBank có thể trở thành một lựa chọn, theo nhiều nguồn tin.

Son vốn không quá gần gũi với chính trường Nhật Bản, nhưng ông lại có mối quan hệ thân thiết trong Chính phủ của Thủ tướng Ishiba Shigeru. Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya đã quen biết Son suốt 50 năm, từ khi họ gặp nhau tại nhà một người bạn chung thời trung học. Tháng 1 năm nay, Son từngcó buổi ăn tối với Thủ tướng Ishiba.

Son dường như đã trở lại tuyến đầu công nghệ, trực tiếp dẫn dắt dự án thay vì chỉ đầu tư qua Vision Fund. Nhưng cuối cùng, tài chính mới là yếu tố quyết định.

“Ba năm tới sẽ mang tính then chốt”, Son nói. Đây cũng chính là khoảng thời gian trùng với nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Theo Nikkei Asia