Những ranh giới mong manh trong thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel - Lebanon

Ngày 27/11, Tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo Israel và Hezbollah đã đồng ý ngừng bắn, chấm dứt gần 14 tháng xung đột dọc biên giới Lebanon, vốn đã leo thang thành cuộc chiến tranh toàn diện từ tháng 9.

Theo thỏa thuận, lực lượng Israel sẽ rút quân khỏi miền Nam Lebanon trong 60 ngày, và quân đội Lebanon sẽ tiếp quản khu vực. Lực lượng Hezbollah bị cấm xây dựng lại cơ sở hạ tầng và buộc phải di chuyển các chiến binh về phía Bắc sông Litani.

Ngay trước khi thỏa thuận có hiệu lực, quân đội Israel đã tiến hành 1 đợt không kích dữ dội nhất tại Beirut và các vùng lân cận, làm ít nhất 24 người thiệt mạng. Thủ tướng Netanyahu khẳng định Israel sẽ tấn công nếu Hezbollah vi phạm thỏa thuận.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho rằng đây là "cơ hội mở ra trang mới cho thế bế tắc và các cuộc giao tranh tại Lebanon". Hai cường quốc phương Tây Mỹ và Pháp cam kết hỗ trợ giám sát việc thực thi thỏa thuận.

Các nhà ngoại giao kỳ vọng thỏa thuận sẽ chấm dứt một trong những giai đoạn xung đột nhiều thương vong nhất giữa Israel và Hezbollah trong nhiều thập kỷ. Lệnh ngừng bắn sẽ có hiệu lực từ 4 giờ sáng ngày 27/11 theo giờ địa phương (9 giờ sáng giờ Việt Nam).

Văn phòng Thủ tướng Israel - Netanyahu tỏ rõ lập trường: Israel đánh giá cao nỗ lực của Mỹ trong việc đàm phán, nhưng vẫn kiên quyết bảo lưu "quyền hành động chống lại mọi mối đe dọa" đối với an ninh quốc gia. Điều này cho thấy Israel sẽ tiếp tục theo dõi sát sao và sẵn sàng can thiệp nếu cảm thấy bị đe dọa.

Thủ tướng lâm thời Lebanon - Najib Mikati hoan nghênh lệnh ngừng bắn một cách nhiệt thành. Ông mô tả đây là bước đi quan trọng hướng tới ổn định khu vực và tạo điều kiện cho hàng triệu người dân di tản được quay trở lại nhà cửa, khu vực sinh sống của mình.

Phản ứng của Hezbollah vẫn còn khá dè dặt và thận trọng. Mặc dù ban đầu tuyên bố chấp nhận đề xuất, nhưng một quan chức cấp cao của nhóm này - Mahmoud Qamati - vẫn cho biết họ chưa được xem phiên bản cuối cùng của thỏa thuận.

"Sau khi xem xét kỹ thỏa thuận do Chính phủ đối phương ký kết, chúng tôi sẽ kiểm tra liệu những gì chúng tôi tuyên bố có khớp với những gì các quan chức Lebanon đã nhất trí hay không", Thủ lĩnh Qamati phát biểu với hãng tin Al Jazeera.

Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi muốn chấm dứt hành động xâm lược, nhưng không phải bằng cách đánh đổi chủ quyền của quốc gia". Thủ lĩnh Qamati gián tiếp chỉ trích yêu cầu tự do hành động của Israel, khẳng định: "Bất kỳ hành vi vi phạm chủ quyền nào cũng đều bị từ chối".

Tương lai mong manh

Thỏa thuận ngừng bắn mới đây là liều thuốc cứu sinh quan trọng cho hàng triệu dân thường Lebanon và Israel. Sau gần 14 tháng chiến tranh, cả hai bên đều chịu đựng những thiệt hại nặng nề: hàng trăm người Lebanon thiệt mạng trong các đợt không kích, và hàng triệu người Israel phải sống trong cảnh báo động liên tục trước các đợt tấn công tên lửa của Hezbollah.

Tuy nhiên, tính bền vững của thỏa thuận vẫn là một dấu hỏi lớn. Israel rõ ràng đã chuẩn bị tinh thần cho khả năng quay lại chiến trường, cam kết sẽ có hành động quân sự ngay lập tức nếu Hezbollah vi phạm thỏa thuận. Điều này có thể trở thành ngòi nổ cho một cuộc xung đột mới, đe dọa trực tiếp các nỗ lực ngoại giao do Mỹ làm trung gian.

Thỏa thuận yêu cầu Hezbollah rút lực lượng về phía bắc sông Litani, cách biên giới Israel - Lebanon khoảng 40km. Đây không phải là lần đầu tiên các bên đạt thỏa thuận như vậy. Năm 2006, cả Hezbollah và Israel từng cam kết tương tự nhưng đều vi phạm: Hezbollah xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng ngầm rộng lớn, còn Israel liên tục thực hiện các chuyến bay tuần tra trên lãnh thổ Lebanon.

Những vi phạm trước đây đã tạo điều kiện cho cả hai bên tăng cường năng lực quân sự. Hezbollah mở rộng mạng lưới chiến lược, trong khi Israel thu thập thông tin tình báo có thể thay đổi cục diện cuộc chiến trong năm 2024.

Một điểm nhấn khả quan là lệnh ngừng bắn năm 2006 đã duy trì được gần hai thập kỷ - khoảng thời gian bình yên dài nhất kể từ những năm 1960 trên đường biên giới này. Đó có thể là tia hy vọng mong manh cho một giải pháp hòa bình lâu dài.

Ảnh hưởng tới chiến sự dải Gaza

Các chuyên gia quốc tế đánh giá thận trọng về khả năng thỏa thuận Israel-Lebanon có thể tác động đến cuộc xung đột tại Gaza, một khu vực đang chìm trong thảm kịch nhân đạo chưa từng có.

HA Hellyer, chuyên gia an ninh tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), khẳng định thỏa thuận Lebanon "không có ý nghĩa gì" đối với Gaza. Ông cho rằng việc ký kết thỏa thuận với Lebanon khó có thể mở ra khả năng đàm phán tương tự tại Gaza, nơi đã lâu không diễn ra bất kỳ cuộc thương lượng ngừng bắn đáng kể nào.

Con số thống kê cho thấy mức độ tàn phá kinh hoàng: theo Bộ Y tế Palestine, hơn 44.000 người đã thiệt mạng kể từ đầu cuộc chiến. Gần toàn bộ dân số 2 triệu người ở Gaza phải di dời, hầu hết các khu phố đều bị san phẳng. Các quốc gia Ả Rập, Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân đạo liên tục kêu gọi chấm dứt cuộc tấn công của Israel nhưng vẫn chưa đạt được kết quả.

Tuy nhiên, một số quan chức Mỹ lại nhìn nhận tích cực hơn. Họ cho rằng thỏa thuận với Hezbollah sẽ gửi "tín hiệu mạnh" tới Hamas, cho thấy Israel và đồng minh kiên quyết đàm phán giải cứu các con tin. Một quan chức cấp cao Mỹ tuyên bố: "Nếu đạt được thỏa thuận với Lebanon, chúng tôi sẽ gây áp lực mạnh lên Hamas nếu họ muốn thương lượng về con tin".

Điều này diễn ra trong bối cảnh Mỹ vừa phủ quyết một nghị quyết Liên Hợp Quốc kêu gọi ngừng bắn vô điều kiện tại Gaza. Lý do được đưa ra là nghị quyết chưa gắn kết đầy đủ với việc thả các con tin - một điều kiện mà Mỹ và Israel cho là then chốt của bất kỳ thỏa thuận nào.

Các nhà quan sát quốc tế nhấn mạnh rằng thỏa thuận Lebanon có thể là một tín hiệu quan trọng, nhưng không đồng nghĩa với việc giải quyết ngay lập tức cuộc khủng hoảng tại Gaza. Sự phức tạp của xung đột, các yếu tố địa chính trị sâu xa và mối thù địch lịch sử đang cản trở những nỗ lực hòa bình.

Dù vậy, hy vọng về một giải pháp hòa bình vẫn chưa hoàn toàn tắt. Câu hỏi lớn vẫn là: Liệu thỏa thuận Lebanon có thể tạo động lực cho một giải pháp tương tự tại Gaza hay không? Và nếu có, thì khi nào?

Trong bối cảnh này, mỗi bước đi ngoại giao của các bên đều được theo dõi sát sao như một tia hy vọng mong manh cho việc chấm dứt cuộc chiến đã gây ra nỗi thống khổ cho hàng triệu thường dân vô tội tại các khu vực này.

Theo AP, FT, CNN

>> Phải mất 350 năm để tái thiết Dải Gaza