Nóng: Israel tuyên bố sẵn sàng tấn công Iran, ông Trump khuyến cáo công dân Mỹ rời Trung Đông
Mỹ thúc ép Iran chấp nhận đề xuất hạt nhân nhằm tránh nguy cơ bị Israel tấn công. Nga, châu Âu và IAEA vào cuộc, trong khi đàm phán bí mật tại Oman có thể là cơ hội cuối cùng để hạ nhiệt căng thẳng.
‘Quả bom hẹn giờ đang đếm những giây cuối’
Thời gian đang dần cạn kiệt đối với đề xuất của Tổng thống Trump gửi tới Iran nhằm áp đặt các giới hạn đối với chương trình hạt nhân của nước này — một bước đi có thể giúp tránh được một cuộc tấn công quân sự tiềm tàng do Israel thực hiện, có thể có sự hậu thuẫn từ Mỹ.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã có cuộc điện đàm với ông Trump vào thứ Hai để bàn về nỗ lực ngoại giao, và sau đó công khai tuyên bố rằng ông Trump đã nói Iran sẽ phải phản hồi trong vài ngày tới.
Trong khi đó, đặc phái viên Trung Đông của Tổng thống Trump, ông Steve Witkoff, dự kiến sẽ tổ chức vòng đàm phán thứ sáu với Iran vào Chủ nhật tuần này tại quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé Oman, theo một nguồn tin am hiểu kế hoạch.
Các quan chức Mỹ và Israel xác nhận rằng các nỗ lực ngoại giao vẫn đang tiếp diễn, tuy nhiên nhiều quan chức Mỹ cho biết họ tin rằng Israel có thể đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công quân sự sắp xảy ra nhằm vào Iran.
IAEA lên án, Iran phản pháo, châu Âu căng thẳng
Vào thứ Năm, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) có trụ sở tại Vienna đã tuyên bố rằng Iran không tuân thủ các nghĩa vụ theo Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT). Iran ngay lập tức phản đối kết luận này, gọi đó là mang động cơ chính trị.
Ngoại trưởng Iran Seyed Abbas Araghchi đã đăng bài trên nền tảng X (trước đây là Twitter), cáo buộc Anh, Pháp và Đức – ba cường quốc châu Âu còn lại trong thỏa thuận hạt nhân 2015 (JCPOA), gọi chung là E3 – đang kích động đối đầu. Ba nước này vẫn là thành viên của thỏa thuận, trong khi Mỹ đã rút lui vào năm 2018 và Iran rút một phần vào năm 2019. Các nước châu Âu có thể sẽ kích hoạt cơ chế tái áp đặt lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với Iran trong vài tháng tới.
“Iran sẽ có phản ứng mạnh mẽ nếu E3 phạm sai lầm chiến lược nghiêm trọng một lần nữa”, Araghchi cảnh báo.
Tổng thống Trump gần đây tuyên bố trên nền tảng Truth Social rằng ông sẽ không cho phép Iran làm giàu bất kỳ lượng uranium nào. Tuy nhiên, Nhà Trắng vẫn chưa công bố nội dung đầy đủ của đề xuất gửi Iran.
Chi tiết đề xuất của Mỹ và vai trò tiềm năng của Nga
Gần hai tuần trước, Witkoff đã chuyển cho Iran – thông qua trung gian Oman – một đề xuất chính thức từ phía Mỹ. Hai nguồn tin nắm được nội dung cho biết Washington không muốn Iran phát triển năng lực làm giàu nhiên liệu hạt nhân trong nước, kể cả cho mục đích dân sự. Nếu muốn duy trì chương trình hạt nhân dân sự giới hạn, Iran sẽ phải nhập khẩu nhiên liệu đã làm giàu từ nước ngoài thay vì tự sản xuất.
Tổng thống Trump cũng tiết lộ rằng ông đã có cuộc điện đàm kéo dài hơn một giờ với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tuần trước để thảo luận về vấn đề Iran. Ông cho biết thời gian dành cho Iran đang cạn dần, và Putin đã “ngỏ ý sẵn sàng tham gia đàm phán” và có thể đóng vai trò hỗ trợ.
Một nguồn tin giải thích, Nga có thể đảm nhiệm một số vai trò trong tiến trình đàm phán: cung cấp nhiên liệu hạt nhân cho Iran hoặc tiếp nhận lượng uranium đã làm giàu mà Iran đang sở hữu để lưu trữ — tương tự vai trò của Nga trong thỏa thuận JCPOA năm 2015.
Ngoài ra, Mỹ cũng đang xem xét một số phương án khác. Theo Axios, Oman từng đề xuất thành lập một liên minh khu vực làm giàu uranium dưới sự giám sát của IAEA và Mỹ. Một nguồn tin xác nhận đây là một trong những đề xuất đã được chuyển đến Tehran.
Căng thẳng gia tăng, khả năng Iran đã tiệm cận vũ khí hạt nhân
Phát biểu trước Ủy ban Thượng viện Mỹ hôm thứ Tư, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết có "nhiều dấu hiệu" cho thấy Iran đang tiến gần đến năng lực chế tạo vũ khí hạt nhân, và nghi ngờ tính chất dân sự của chương trình.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Tom Cotton – Chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện – đã đăng bài trên mạng xã hội, cáo buộc “chế độ khủng bố Iran đang tích cực theo đuổi vũ khí hạt nhân”.
Tuy nhiên, theo đánh giá của cộng đồng tình báo Mỹ, Iran đã dừng chương trình vũ khí hạt nhân từ năm 2003. Tuy nhiên, kể từ năm 2018, Tehran vẫn tiếp tục làm giàu uranium ở mức gần với cấp độ vũ khí. Iran hiện được đánh giá là một “quốc gia ngưỡng hạt nhân” (threshold nuclear state), tức là có thể chuyển sang chế tạo vũ khí trong thời gian ngắn nếu quyết định thực hiện.
Israel gây sức ép, Mỹ duy trì kênh ngoại giao
Thủ tướng Netanyahu từ lâu hoài nghi các nỗ lực ngoại giao kiềm chế Iran và thường nhắc đến các tài liệu do Mossad lấy được năm 2018 như bằng chứng về tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân của Tehran. Ông đang thúc giục ông Trump ủng hộ hành động quân sự của Israel, cho rằng Iran hiện ở vào thế yếu lịch sử, đặc biệt sau khi Israel loại bỏ phần lớn lực lượng Hezbollah và Hamas.
Trong khi Tổng thống Trump chưa trừng phạt Nga — nhằm không làm gián đoạn nỗ lực ngoại giao về Ukraine — ông lại gia tăng áp lực với Iran trong lúc đàm phán vẫn đang diễn ra. Tuần trước, Bộ Tài chính Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt với 30 cá nhân có liên hệ với hai anh em người Iran bị cáo buộc rửa tiền hàng tỷ USD cho chương trình hạt nhân và tên lửa của Tehran thông qua các công ty bình phong.
Báo cáo mật và lo ngại từ cơ quan giám sát hạt nhân
CBS News đã tiếp cận được báo cáo mật do Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi trình lên các quốc gia thành viên. Báo cáo nêu rõ Iran là quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân duy nhất trên thế giới đang sản xuất và tích trữ uranium được làm giàu đến 60% – một mức độ rất đáng lo ngại. Trong khi đó, uranium dùng cho mục đích dân sự chỉ cần làm giàu từ 3–5%.
Ông Mark Dubowitz, thuộc tổ chức Foundation for Defense of Democracies có trụ sở tại Mỹ, cho biết báo cáo này chứng minh rằng "Iran là quốc gia vi phạm dai dẳng Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân, luôn tìm cách né tránh IAEA trong việc giám sát các hoạt động hạt nhân trong quá khứ – và có thể là cả hiện tại".
Dubowitz và nhiều tiếng nói ủng hộ Israel khẳng định Iran không nên có quyền làm giàu uranium trên lãnh thổ của mình. Tổng giám đốc IAEA một lần nữa kêu gọi Iran hợp tác với các cuộc thanh tra, nếu không "cơ quan sẽ không thể đảm bảo rằng chương trình hạt nhân của Iran là hoàn toàn vì mục đích hòa bình".
Hiện Israel vẫn là quốc gia duy nhất ở Trung Đông sở hữu vũ khí hạt nhân, dù chưa chính thức công bố. IAEA không được tiếp cận cơ sở hạt nhân Dimona, được cho là nơi cung cấp nhiên liệu cho chương trình vũ khí của Israel, nhưng cơ quan này vẫn giám sát địa điểm nghiên cứu hạt nhân Soreq.
Theo CBS
