Từ cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe đến tranh cãi về đề xuất cấm thuốc lá nung nóng

Quốc hội Việt Nam vừa quyết định cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe. Đây là một bước đi quan trọng nhằm đảm bảo an toàn giao thông và giảm thiểu tai nạn cho người tham gia giao thông. Quay góc phải, ai cũng nhìn thấy lệnh cấm nồng độ cồn khi lái xe sẽ giúp tai nạn giao thông ít đi. Nhưng, quay góc trái, rất nhiều nhà hàng, doanh nghiệp rượu bia, người tiêu dùng sẽ gặp muôn vàn khó khăn. Tuy vậy, phần lợi ích nhiều hơn phần tác động không mong muốn, quyết định này của Việt Nam nhận được đồng thuận của nhiều người dân.

Câu chuyện nồng độ cồn “nóng hổi” còn được nhiều người bàn luận sâu hơn nữa khi tới đây, Bộ Y tế có thể sẽ trình Quốc hội cấm thuốc lá thế hệ mới. Bộ Y tế đang nghiên cứu đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm tương tự.

Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá để bảo đảm tính thống nhất. Dự kiến, nội dung cấm thuốc lá điện tử sẽ được trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10/2024. Mới nhìn qua, những tưởng quyết định này chỉ lợi không có tí hại nào. Nhưng, xét kỹ các góc độ, việc Bộ Y tế đề xuất cấm thuốc lá nung nóng khi chưa có nghiên cứu dài hạn để xác định đầy đủ tác dụng/tác hại thì có thể gây ra nhiều hệ lụy khôn lường.

>> Quốc hội đồng ý cấm hoàn toàn nồng độ cồn khi lái xe

Từ quyết định cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe

Về mặt xã hội, lệnh cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tai nạn giao thông, bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân. Yếu tố quan trọng này là động lực chính khiến các đại biểu Quốc hội dễ dàng đồng thuận bấm nút thông qua quyết định cấm tuyệt đối dù biết, “tác động phụ” không mong muốn từ việc này cũng không hề ít.

Quy định cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe có thể gây sụt giảm doanh thu cho các ngành dịch vụ ăn uống và giải trí. Nhà hàng, quán bar và các cơ sở kinh doanh đồ uống có cồn sẽ phải đối mặt với lượng khách giảm do lo ngại về việc lái xe sau khi uống rượu bia. Các hoạt động kinh doanh có liên quan đến rượu bia, như tổ chức sự kiện, cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Thậm chí, từ vựng “cấm tuyệt đối” có thể đi kèm với 1.001 khó khăn khác cho người tiêu dùng khi không ít người chỉ vì ăn tôm, mực hấp bia, nước hoa quả ngâm hoặc có ga và bị chiếc máy đo nồng độ cồn của các chú công an bắt phạt.

Tuy nhiên, quyết định đưa ra trong bối cảnh lợi ích của toàn xã hội cao hơn rất nhiều so với những bất tiện hay thiệt hại khác về kinh tế nên sự đồng thuận trong xã hội đạt mức cao. Người tiêu dùng sẽ phải điều chỉnh lại thói quen của mình để tuân thủ quy định mới. Điều này bao gồm việc hạn chế uống rượu bia khi biết mình sẽ phải lái xe, hoặc sắp xếp các phương tiện vận chuyển an toàn sau khi uống. Sự bất tiện trong giai đoạn đầu triển khai quyết định có thể xảy ra nhưng về lâu dài, quyết định sẽ giúp nâng cao ý thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Đến đề xuất cấm thuốc lá nung nóng

Cũng như rượu bia, thuốc lá là một trong những sản phẩm được nhiều người sử dụng như một thói quen khó bỏ. Với những người không biết nhiều về các sản phẩm thuốc lá, đa phần, quan điểm của họ là cấm tất cả càng tốt vì ít nhiều thuốc lá sẽ gây hại cho sức khỏe. Tuy vậy, rượu bia hay thuốc lá đều không phải những sản phẩm muốn bỏ là bỏ được. Pháp luật cũng không cấm người dân sử dụng thuốc lá, rượu bia.

Trong bối cảnh rất nhiều người tiêu dùng vẫn đang sử dụng thuốc lá, Bộ Y tế có thể sẽ trình Quốc hội cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm tương tự ngay trong tháng 10 này. Điều này có nghĩa là, nếu Quốc hội bấm nút thông qua, người tiêu dùng sẽ gặp vô vàn khó khăn trong việc tiếp cận các sản phẩm họ đã và đang sử dụng quen. Đặc biệt, những người vừa lựa chọn sử dụng thuốc lá nung nóng để giảm bớt tác hại từ thói quen sử dụng thuốc lá truyền thống sẽ gặp không ít khó khăn.

Tương tự như câu chuyện rượu bia, việc cấm thuốc lá thế hệ mới đang đặt ra hàng loạt tranh cãi về tác động kinh tế và xã hội.

Ở góc nhìn cùng chiều với Bộ y tế, có thể dễ thấy, thuốc lá dù là thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng thì đều ít nhiều có hại cho sức khỏe. Nhiều người thậm chí không hiểu sự khác nhau giữa các loại sản phẩm thuốc lá nhưng sẵn sàng giơ tay đồng tình với Bộ Y tế chỉ vì cụm từ “thuốc lá nào cũng có hại”.

Nhưng, ở góc nhìn ngược lại, nhiều người cho rằng thuốc lá thế hệ mới với năng lực R&D có yếu tố hỗ trợ của công nghệ cao sẽ giúp sản phẩm bớt gây hại hơn thuốc lá truyền thống. Nếu cấm, người tiêu dùng sẽ mất đi cơ hội được sử dụng những sản phẩm bớt gây hại hơn. Nếu quản, hoạt động chợ đen với hàng loạt hành vi tiêu cực như sản xuất hàng giả, hàng nhái, pha trộn tạp chất không được phép vào thuốc lá điện tử sẽ không còn cửa diễn. Nếu quản, Nhà nước có cơ hội đưa hoạt động sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh các tất cả các loại thuốc lá thế hệ mới vào tầm kiểm soát và đẩy lùi việc nhập lậu, bán hàng phi pháp.

Nói cách khác, sức “công phá” của quyết định cấm này có thể còn khủng khiếp hơn quyết định cấm tuyệt đối nồng độ cồn!

Theo ý kiến phản biện từ nhiều người sử dụng, có 5 luận điểm chính những người nắm quyền quyết định nên cân nhắc gồm:

Thứ nhất, đừng đánh đồng tất cả các loại thuốc lá với nhau, thuốc lá nung nóng khác thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đã được nhiều quốc gia cho là ít gây hại hơn so với thuốc lá truyền thống vì không tạo ra các chất gây ung thư từ quá trình đốt cháy. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến hô hấp và tim mạch cho người sử dụng. Thời gian qua, thuốc lá thế hệ mới chưa có khung pháp lý rõ ràng gây ra hàng loạt hệ lụy đặc biệt là hành vi của thị trường chợ đen đã “bơm” chất cấm vào thuốc lá điện tử hệ thống mở. Thuốc lá nung nóng bị vạ lây dù cách thức hoạt động hoàn toàn khác nhau và người bán không thể “chế” được gì ngoài sản phẩm được các thương hiệu hàng đầu thế giới R&D bằng những công nghệ tiên tiến nhất.

Thứ hai, việc cấm thuốc lá nung nóng có thể đẩy người tiêu dùng vào tình trạng phải mua sản phẩm từ thị trường chợ đen, không đảm bảo chất lượng hoặc quay về với sản phẩm thuốc lá truyền thống mà họ cho là gây hại cho sức khỏe hơn. Người tiêu dùng mất đi quyền lựa chọn tiêu dùng và Nhà nước mất đi cơ hội thí điểm để mở ra cơ sở dữ liệu nghiên cứu tác động đầy đủ hơn về tác động của thuốc lá nung nóng đến sức khỏe người dùng và từ đó cho phép những sản phẩm thuốc lá có khả năng thay thế thuốc lá truyền thống và ít gây hại hơn.

Thứ ba, thay vì cấm hoàn toàn, việc đánh thuế cao và quản lý chặt chẽ thuốc lá nung nóng có thể giúp tăng thu ngân sách và hạn chế tình trạng buôn lậu. Chính sách thuế và kiểm soát nghiêm ngặt sẽ giúp quản lý tốt hơn thị trường, đảm bảo lợi ích cho cả nhà nước và người tiêu dùng. Nếu cấm sẽ đặt lên vai cơ quan quản lý thị trường việc phải quản thị trường chợ đen, quản việc nhập lậu thuốc, quản việc kinh doanh. Điều này gần như bất khả thi khi mà thuốc lá thế hệ mới bị cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu nhưng không thuộc hàng hóa cấm tiêu dùng!

Thứ tư, ảnh hưởng đến hội nhập quốc tế. Thuốc lá nung nóng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của nhiều người ở các quốc gia khác. Việc cấm sản phẩm này có thể gây bất tiện cho du khách quốc tế và người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam khi họ không, ảnh hưởng đến hình ảnh của Việt Nam như một điểm đến thân thiện và cởi mở.

Thứ năm và cũng là điều quan trọng bậc nhất: Việc cấm thuốc lá nung nóng có thể khiến người tiêu dùng quay lại sử dụng thuốc lá truyền thống trong khi sản phẩm này nhiều năm qua đã được thế giới chứng minh là gây hại sức khỏe. Khuyến khích sử dụng các sản phẩm ít gây hại sẽ giúp giảm thiểu gánh nặng y tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Quy định cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe là một bước đi quan trọng nhằm đảm bảo an toàn giao thông và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đề xuất cấm thuốc lá thế hệ mới trong đó có thuốc lá nung nóng cũng nhằm mục tiêu trên. Tuy nhiên, mỗi một phán quyết đều mang lại nhiều thách thức về kinh tế và xã hội. Nếu đưa ra quyết định sai lầm, không những quyết định không đạt sự đồng thuận của toàn xã hội mà còn gây ra nhiều tác động không đáng có khác cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp cho đến từng cá nhân. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ và đồng lòng, chúng ta mới có thể đạt được mục tiêu cuối cùng là bảo vệ và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

>> Chưa có doanh nghiệp nào được cấp phép kinh doanh thuốc lá điện tử