VCCI kiến nghị về nghĩa vụ xuất hóa đơn nhưng không có thông tin người mua

Trong bối cảnh hệ thống vận hành mới vẫn đang được hoàn thiện, Nghị định 70/2025/NĐ-CP khi có hiệu lực đã phát sinh một trong những vướng mắc kỹ thuật lớn nhất: yêu cầu người bán phải thu thập thông tin định danh của người mua để lập hóa đơn.

Nghị định 70 được đánh giá là bước tiến quan trọng trong quá trình minh bạch và hiện đại hóa hệ thống quản lý thuế. Việc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền không chỉ giúp tăng cường tính minh bạch trong giao dịch, mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, giảm thất thu ngân sách.

Tại Hội thảo về việc thực hiện hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế mới đây, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng: “Với nguồn lực hạn chế và trình độ công nghệ còn thấp, việc thực thi Nghị định 70 đang tạo áp lực lớn lên hàng triệu hộ kinh doanh”.

Nghị định 70 yêu cầu trên hóa đơn điện tử phải có mã số thuế hoặc số định danh cá nhân của người mua, trừ trường hợp bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người mua không kinh doanh.

Quy định này gây khó khăn cho các hộ kinh doanh, vì trên thực tế, nhiều khách hàng đến mua hàng mà hộ kinh doanh không thể xác định được họ là cá nhân tiêu dùng hay cá nhân kinh doanh. Trường hợp người mua không cung cấp thông tin, người bán cũng không có quyền yêu cầu, dẫn đến rủi ro hộ kinh doanh có thể bị vi phạm quy định về hóa đơn.

Nhiều đại lý phân phối và nhà bán buôn cũng bày tỏ lo ngại sẽ bị quy kết “xuất hóa đơn sai đối tượng”, hoặc “thông đồng trốn thuế” nếu không thể chứng minh được danh tính người mua trong hồ sơ hóa đơn.

Vì vậy, việc sớm ban hành hướng dẫn cho phép người bán ghi rõ “Người mua không cung cấp thông tin” trong các trường hợp giao dịch, khi người mua không cung cấp mã số thuế hoặc số định danh cá nhân là cần thiết để đảm bảo tính khả thi trong vận hành, đồng thời góp phần chuẩn hóa cơ sở pháp lý giữa các mắt xích trong chuỗi cung ứng.

Trách nhiệm của người bán nên được coi là hoàn tất khi họ đã xuất hóa đơn đầy đủ cho các giao dịch bán hàng, dù hóa đơn đó có đầy đủ thông tin người mua hay không. Nếu người mua lại hàng từ đại lý phân phối hoặc nhà bán buôn mà không có đủ hóa đơn đầu vào, thì trách nhiệm này thuộc về họ - không phải người bán ban đầu.

Việc kiểm tra để đảm bảo các hàng hóa lưu thông trên thị trường đều có hóa đơn đầu ra và đầu vào là trách nhiệm của cơ quan thuế. Sự thiếu linh hoạt trong quy định đang dẫn đến tình trạng ách tắc dòng hàng, gián tiếp làm gián đoạn chuỗi cung ứng hợp pháp, đi ngược với mục tiêu hiện đại hóa quản lý thuế.

Việc bắt buộc hóa đơn phải đầy đủ thông tin người mua đang gây gián đoạn ngay tại khâu xuất hóa đơn, từ đó làm ách tắc dòng hàng và gián tiếp gián đoạn chuỗi cung ứng hợp pháp, đồng thời kéo theo rủi ro trong giai đoạn hậu kiểm.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp và hộ kinh doanh dù đã lập hóa đơn đầy đủ, kê khai chính xác và thực hiện nghĩa vụ thuế vẫn có thể bị đặt vào diện kiểm tra nếu không truy xuất được danh tính người mua. Nếu nghĩa vụ kê khai và nộp thuế đã được hoàn thành bởi người bán, thì việc hậu kiểm không nên trở thành cơ sở để quy kết vi phạm, trừ khi có dấu hiệu cố ý sai phạm rõ ràng.

Đồng tình với các kiến nghị của VCCI và các hiệp hội, doanh nghiệp, ông Trần Quốc Khánh - Thường trực Hội đồng Tư vấn chính sách, bổ sung: "Hộ kinh doanh hoạt động ở những nơi mà ngay cả doanh nghiệp nhỏ cũng chưa với tới. Họ len lỏi vào từng ngóc ngách của nền kinh tế, hiện diện ở khắp các địa bàn để duy trì dòng chảy hàng hóa. Họ quan trọng đến mức ấy".

"Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ Nghị định 70, nhưng một khi chính sách đã chạm đến khu vực này thì nhất định phải được cân nhắc và quan tâm thấu đáo”, ông nói.

Khả năng tiếp cận và thực thi cũng bị ảnh hưởng bởi yếu tố quy mô và điều kiện địa lý. Các hộ kinh doanh tại đô thị có điều kiện tiếp cận thông tin, hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ thuận lợi hơn so với khu vực nông thôn, miền núi. Trong số các hộ được khảo sát, nhóm kinh doanh tại vùng nông thôn, miền núi cho biết họ gần như không có khả năng tham gia vì thường tự làm tất cả, không có thời gian và lãi không đủ để thuê người làm.

Từ đó, một số kiến nghị bổ sung cũng đã được ghi nhận tại Hội thảo tham vấn về kết quả điều tra hộ kinh doanh về việc thực hiện hóa đơn, chứng từ tại Nghị định 70 của VCCI như không xử phạt hành chính trong giai đoạn từ 1/6 đến 31/12/2025; không nên hồi tố nghĩa vụ thuế, không truy thu và không xử phạt đối với các giao dịch trước thời điểm hộ kinh doanh chính thức chuyển sang phương pháp kê khai.

Quan trọng nhất, cần lắng nghe tiếng nói từ thực tiễn để chính sách sát với nhu cầu, phù hợp với ý kiến của người dân.

>>Từ 1/7, xuất hóa đơn điện tử theo địa chỉ trước hay sau sáp nhập?