Thầy giáo trẻ 13 năm đồng hành cùng đội tuyển Olympic Toán học Quốc tế của Việt Nam
Ngoài những dấu ấn tại các kỳ thi Toán quốc tế, thầy Cẩn còn được biết đến là người nhiều năm liền dẫn dắt các lớp đạt tỷ lệ 100% học sinh trúng tuyển vào những trường chuyên lớn ở Hà Nội.
Thầy giáo Võ Quốc Bá Cẩn, sinh năm 1988 hiện là một trong những giáo viên Toán được nhiều học sinh và phụ huynh biết đến tại Trường THCS Archimedes (Hà Nội).
Trước khi trở thành thầy giáo nổi tiếng trong cộng đồng yêu Toán, thầy Cẩn từng là học sinh xuất sắc với hàng loạt thành tích nổi bật như giải Nhất và Nhì kỳ thi Học sinh giỏi Toán TP. Cần Thơ, giải Ba kỳ thi Học sinh giỏi Toán quốc gia, học bổng Odon Vallet trong 2 năm lớp 11 và 12, Huy chương Đồng kỳ thi Olympic 30/4 của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP. HCM) và Huy chương Vàng kỳ thi Học sinh giỏi khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Trưởng thành từ lớp chuyên Toán của Trường THPT chuyên Lý Tự Trọng (Cần Thơ), thầy Cẩn tiếp tục theo học đại học tại Cần Thơ rồi vào TP.HCM làm việc 1 năm trước khi quyết định ra Hà Nội dạy học. Đây cũng chính là cột mốc mở ra cơ duyên để thầy Bá Cẩn đồng hành cùng các đội tuyển Olympic Toán học Quốc tế (IMO) của Việt Nam.
Nhớ lại bước ngoặt ấy, thầy chia sẻ: “Tôi bắt đầu tham gia tập huấn cho đội tuyển IMO vào năm 2013, với phân môn phụ trách là Đại số. Đây thực sự là một cột mốc đặc biệt trong sự nghiệp, bởi ở tuổi 25, tôi đã có cơ hội thực hiện ước mơ của mình và trở thành một trong các giáo viên trẻ đứng lớp đội tuyển Toán dự thi Olympic của Việt Nam”.
Một trong những kỷ niệm khiến thầy Cẩn không bao giờ quên là cuộc gọi bất ngờ từ thầy Lê Bá Khánh Trình - Trưởng đoàn IMO của Việt Nam thời điểm đó. Thầy kể: “Hôm ấy, khi đang dạy học, tôi nhận cuộc gọi từ thầy Lê Bá Khánh Trình. Thầy Trình có hỏi: ‘Cẩn đang ở Hà Nội hả?’ và nhờ tôi sắp xếp thời gian qua chia sẻ với các em đội tuyển. Sau đó, thầy Lê Anh Vinh - Phó đoàn cũng liên hệ để sắp xếp lịch làm việc”.
Đối với thầy Cẩn, đó không chỉ là niềm bất ngờ mà còn là cảm giác vinh dự sâu sắc khi được tin tưởng và trao cơ hội tiếp cận những học sinh xuất sắc nhất cả nước.
Ở tuổi 25, việc tham gia tập huấn cho đội tuyển IMO là thử thách lớn, đồng thời cũng là bước trưởng thành quan trọng của thầy giáo trẻ. Thầy Bá Cẩn tâm sự: “Đó là cơ hội tốt để tôi được trau dồi, nâng cao chuyên môn cho bản thân. Vì các bạn trong đội tuyển rất giỏi, nên mỗi buổi dạy đều yêu cầu người dạy phải chuẩn bị kỹ càng về mặt chuyên môn thì mới đáp ứng được. Điều đó thôi thúc tôi phải học, phải đọc thêm nhiều tài liệu hơn”.
Trong quá trình giảng dạy, thầy Cẩn cho biết không chỉ học sinh tiếp nhận kiến thức từ thầy mà chính thầy cũng nhiều lần được truyền cảm hứng từ sự sáng tạo của các em. “Nhiều bạn có khả năng sáng tạo cao, đưa ra những cách tiếp cận mà tôi chưa từng thấy ở đâu”, thầy nói.
Nhiều học sinh do thầy tham gia giảng dạy đã đạt thành tích cao tại IMO và các kỳ thi lớn, có thể kể đến Đào Vũ Quang (Huy chương Bạc IMO 2016), Phạm Nam Khánh (Huy chương Bạc IMO 2017), Trương Tuấn Nghĩa (Huy chương Vàng IMO 2020 và Huy chương Bạc IMO 2021), Đinh Vũ Tùng Lâm (Bằng khen IMO 2020 và Huy chương Bạc IMO 2021), Ngô Quý Đăng (Huy chương Vàng IMO 2020 và Huy chương Vàng IMO 2022 với điểm tuyệt đối), Phạm Duy Nguyên Lâm (Giải Nhì môn Toán HSG Quốc gia 2022 và Giải Nhất năm 2023), Trần Quang Độ (Giải Nhì cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học cấp Quốc gia 2023)… cùng nhiều học sinh đạt thành tích xuất sắc khác.
Sau gần 13 năm đồng hành cùng các thế hệ học sinh dự thi kỳ thi Toán học uy tín nhất thế giới dành cho học sinh phổ thông, thầy Bá Cẩn nhận thấy mỗi khóa học đều mang một dấu ấn riêng. Trong đó, thầy nhắc đến kỳ thi năm 2017 như một kỷ niệm khó quên, khi đội tuyển Việt Nam có thành tích cao thứ 3 thế giới, chỉ sau Hàn Quốc và Trung Quốc với 4 Huy chương Vàng, 1 Huy chương Bạc và 1 Huy chương Đồng. Đáng chú ý, thí sinh Hoàng Hữu Quốc Huy đạt 35/42 điểm - mức điểm cao nhất trong kỳ thi năm đó.
“Được chứng kiến học sinh Việt Nam đạt thành tích cao tại một kỳ thi quốc tế uy tín là niềm vui lớn của người giáo viên. Đặc biệt, khi có cơ hội trực tiếp đồng hành và hướng dẫn các em, cảm xúc ấy càng trở nên trọn vẹn và ý nghĩa hơn bội phần”, thầy giáo Trường THCS Archimedes tự hào chia sẻ.
Không chỉ ghi dấu với đội tuyển Olympic Toán học Quốc tế của Việt Nam, thầy Võ Quốc Bá Cẩn còn từng có 4 năm tham gia huấn luyện đội tuyển Olympic Toán quốc tế của Arab Saudi, góp phần làm nên những kết quả lịch sử cho quốc gia này tại cuộc thi danh giá thế giới.
Thầy Cẩn cho biết, năm 2014, nhóm giáo viên Olympic Toán học Việt Nam bắt đầu chương trình hợp tác đào tạo học sinh giỏi cho quốc gia Vùng Vịnh. 1 năm trước đó, sau khi chứng kiến thành tích nổi bật của Việt Nam tại các kỳ IMO, đại diện Arab Saudi đã sang Việt Nam gặp PGS.TS Lê Anh Vinh (ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội) để tìm hiểu mô hình tuyển chọn, bồi dưỡng học sinh, đồng thời đề nghị hỗ trợ xây dựng chương trình huấn luyện.
Trước đó, Arab Saudi từng hợp tác với nhiều chuyên gia đến từ Mỹ, Trung Quốc, Romania, Bulgaria… nhưng kết quả chưa đạt kỳ vọng. Vì vậy, giới chức giáo dục nước này xem việc hợp tác với các giáo viên Việt Nam là hướng tiếp cận mới, kỳ vọng cải thiện thành tích tại các kỳ thi quốc tế.
Thầy giáo Trường THCS Archimedes nhớ lại, chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi của Arab Saudi có nhiều khác biệt so với Việt Nam. Mỗi năm, đội tuyển chỉ được đào tạo tối đa 6 tháng, với khoảng 40-50 học sinh chia thành 5 cấp độ. Giáo viên Việt Nam đảm nhiệm toàn bộ các cấp độ, mỗi ngày dạy liên tục 3 ca. Sự chênh lệch múi giờ, khác biệt văn hóa và lịch sinh hoạt tôn giáo khiến công việc thêm áp lực, nhất là khi 100% học sinh theo đạo Hồi và phải thực hiện cầu nguyện 5 lần mỗi ngày, buộc các lớp học gián đoạn đúng theo thời gian biểu tín ngưỡng.
Trong số những giáo viên sang Arab Saudi, thầy Võ Quốc Bá Cẩn là 1 trong 2 người trẻ nhất. Năm 2015, thầy tham gia huấn luyện và góp phần giúp đội tuyển Arab Saudi đạt vị trí thứ 41 tại IMO - thứ hạng cao nhất trong lịch sử của họ vào thời điểm đó.
Nói về những khó khăn khi giảng dạy tại nước ngoài, thầy Cẩn chia sẻ: “Tôi không giỏi ngoại ngữ nên khi giao tiếp có chút khó khăn. Nhưng bù lại, tiếng Anh trong Toán không quá khó nên thầy trò vẫn hiểu được nhau. Các bạn học sinh ở Arab Saudi cũng năng động, cởi mở, rất chịu khó tương tác và chia sẻ nên cũng giúp cho việc giảng bài của mình dễ dàng hơn…”
Bên cạnh đó, điều kiện thời tiết khô nóng khắc nghiệt và nhịp làm việc thay đổi liên tục là thách thức lớn với các giáo viên Việt Nam. Thầy Cẩn từng bị chảy máu cam do nắng nóng kéo dài nhưng vẫn kiên trì đứng lớp. Trải nghiệm khiến thầy nhớ nhất là khi huấn luyện đúng vào tháng lễ Ramadan. “Ban ngày, học sinh Arab không được ăn uống nên cũng không có sức để học. Chúng tôi buộc phải dạy từ 22h đến 3h sáng hôm sau”, thầy kể.
Trong quá trình giảng dạy, các giáo viên nhận thấy học sinh Arab Saudi tương tác rất tốt, chủ động trình bày ý tưởng và trao đổi thẳng thắn. Tuy nhiên, thói quen ghi chép là điểm hạn chế lớn nhất. “Năm đầu tiên tôi dạy, các em rất ít ghi bài. Sau đó giáo viên phải ý kiến với trưởng đoàn, các em mới bắt đầu ghi chép. Đó là sự thay đổi tích cực nhất”, thầy Cẩn chia sẻ.
Những nỗ lực bền bỉ của đội ngũ giáo viên Việt Nam, trong đó có thầy Võ Quốc Bá Cẩn đã giúp đội tuyển Arab Saudi giành 1 Huy chương Bạc và 3 Huy chương Đồng tại IMO 2015. Đây là lần thứ 2 trong lịch sử đội tuyển giành Huy chương Bạc, đồng thời đưa Arab Saudi đạt vị trí xếp hạng 41 - thứ hạng kỷ lục của quốc gia này (tính đến năm 2015) tại đấu trường Toán học IMO.
Ngoài những dấu ấn tại các kỳ thi Toán quốc tế, thầy Võ Quốc Bá Cẩn còn được biết đến là một giáo viên chủ nhiệm “mát tay” khi nhiều năm liền dẫn dắt lớp học có 100% học sinh đỗ vào các trường chuyên của Hà Nội với điểm số ấn tượng.
Chia sẻ về bí quyết để đạt những kết quả này, thầy Cẩn cho biết: “Ở độ tuổi của các bạn học sinh THCS, các em còn bị nhiều cám dỗ như internet, game, truyện tranh… nên việc nhắc nhở, đôn đốc và tạo cảm hứng học tập thường xuyên là rất cần thiết. Tôi có lập nhóm Zalo của lớp, thường đăng bài tập và nhắc nhở các em khi cần. Thỉnh thoảng, nếu có điều gì thú vị về Toán, tôi cũng chia sẻ để các em tiếp cận và từ đó gieo thêm đam mê với môn học”.
Không chỉ truyền đạt kiến thức, thầy Cẩn còn chủ động tự học, cập nhật kiến thức mới để chia sẻ lại với học trò. “Mục đích là để các em thấy rằng thầy của mình đến giờ vẫn không ngừng trau dồi, từ đó tạo động lực để các em học tập và phát triển bản thân”, thầy giáo 8x nói.
Theo thầy, phương pháp dạy học không có công thức chung cho mọi đối tượng. “Với từng em, tôi thường khuyên các em cố gắng ‘vượt qua giới hạn’ của bản thân từng chút một mỗi ngày. Tôi còn nhớ lớp 6 tôi đang dạy năm nay, hồi đầu năm có 1 em hầu như không làm đúng bài tập nào, nhưng vừa rồi khi chấm, em đã làm đúng được 3 bài. Đó là tiến bộ rõ rệt. Tôi không quan tâm hơn thua với ai cả, điều quan trọng là vượt qua chính mình của ngày hôm qua. Tôi thường chia sẻ quan điểm này với các học trò”, thầy nói.
Triết lý giảng dạy của thầy Võ Quốc Bá Cẩn được gói gọn trong câu nói yêu thích: “Một người thầy trung bình chỉ biết nói, người thầy xuất chúng biết minh họa, người thầy vĩ đại biết cách truyền cảm hứng”. Chính điều này định hình phong cách giảng dạy, giúp học sinh tiếp cận môn Toán một cách chủ động và hứng thú hơn.
Với thầy Cẩn, tình cảm từ học trò là nguồn động viên lớn nhất. Có học sinh sau khi kết thúc chương trình học đã viết thư tay thật dài, kể về hành trình từ chỗ học Toán chưa tốt, từng bị đánh giá là không có năng lực, đến khi tìm thấy niềm đam mê và đỗ cả 3 trường chuyên lớn tại Hà Nội.
“Năm ngoái, khi em học sinh ấy trúng tuyển vào đội tuyển Học sinh giỏi Quốc gia môn Toán, em đã nhắn tin báo tin vui cho tôi. Đến khi đạt giải Ba, em lại tiếp tục nhắn tin chia sẻ. Chứng kiến những thành quả đó, tôi vừa vui vừa tự hào”, thầy Cẩn kể.
Thầy cũng cho rằng mình may mắn khi đồng hành cùng những phụ huynh tận tâm, thấu hiểu. Ở tuổi ẩm ương, học sinh đôi khi khiến thầy không khỏi phiền lòng, nhưng phụ huynh luôn nhắn tin động viên, khích lệ để thầy tiếp tục cố gắng. “Có thể nói, những tình cảm từ học sinh và phụ huynh đã góp phần nuôi dưỡng và thôi thúc tình yêu nghề trong tôi”, thầy bộc bạch.
Nhân dịp kỷ niệm 43 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982 – 20/11/2025), thầy Võ Quốc Bá Cẩn gửi lời tri ân sâu sắc tới đội ngũ thầy cô trên khắp mọi miền Tổ quốc. Với thầy, hành trình gieo chữ và trao tri thức tuy chất chứa không ít vất vả, nhưng luôn là sứ mệnh thiêng liêng mà bất kỳ người thầy nào cũng tự hào được gánh vác.
“Nhân dịp 20/11, tôi xin kính chúc tất cả các thầy cô giáo luôn hạnh phúc và thật nhiều sức khỏe, để tiếp tục là đầu tàu, là chỗ dựa tinh thần và là nguồn truyền cảm hứng học tập cho các em học sinh”, thầy Cẩn chia sẻ.
