Báo nước ngoài nói về hành trình Việt Nam trở thành 'con hổ kinh tế' mới của châu Á

Báo nước ngoài đưa tin, Việt Nam đang tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành “con hổ kinh tế” tiếp theo của châu Á và trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, tương tự hành trình tăng trưởng ấn tượng của các nền kinh tế như Hàn Quốc hay Đài Loan (Trung Quốc).

Dẫu vậy, con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức. Điển hình như dung hòa giữa tăng trưởng và cải cách, ứng phó với dân số già hóa hay rủi ro khí hậu...

Áp lực càng gia tăng trong bối cảnh Mỹ áp thuế đối với nhiều nền kinh tế, trong đó Việt Nam, do thặng dư thương mại. Diễn biến này phản ánh quỹ đạo tăng trưởng nhanh của Việt Nam trong thời gian qua.

Năm 1990, trung bình một người Việt Nam có thể chi trả khoảng 1.200 USD cho hàng hóa và dịch vụ mỗi năm (đã điều chỉnh theo giá trong nước). Ngày nay, con số này đã tăng hơn 13 lần, đạt 16.385 USD. Sự chuyển mình của Việt Nam thành trung tâm sản xuất toàn cầu với đường cao tốc mới, những tòa cao ốc và tầng lớp trung lưu bùng nổ đã giúp hàng triệu người dân thoát nghèo.

Nhưng mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và xuất khẩu đang chậm lại và các cải cách như mở rộng khu vực tư nhân, củng cố an sinh xã hội, đầu tư công nghệ và năng lượng xanh đang vấp phải một rào cản lớn: Biến đổi khí hậu.

“Đây là lúc mọi nguồn lực phải cùng vào cuộc...Chúng ta không thể lãng phí thêm thời gian nữa”, bà Mimi Vu, cố vấn của Raise Partners nhận định.

Bùng nổ xuất khẩu không thể kéo dài mãi

Dòng vốn đầu tư nước ngoài tăng mạnh. Những vùng ngoại ô trước đây nay biến thành các khu công nghiệp, nơi xe tải tấp nập ra vào các trung tâm logistics phục vụ các thương hiệu toàn cầu.

Năm 2024, Việt Nam đạt thặng dư thương mại 123,5 tỷ USD với Mỹ. Hiện tại, nước này đang áp thuế đối ứng 20% lên Việt Nam.

Khi đàm phán với chính quyền Tổng thống Trump, Việt Nam thường so sánh thuế của mình với các nước trong khu vực và đối thủ cạnh tranh, theo cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink. Ông cho rằng, nếu mức thuế tương đương các nước khác, Việt Nam có thể chấp nhận.

Thực tế, trước khi ông Trump áp thuế, Việt Nam đã lên kế hoạch điều chỉnh chính sách kinh tế. Lý do là các chuyên gia kinh tế đã cảnh báo về “bẫy thu nhập trung bình” - tình trạng nền kinh tế dễ rơi vào trì trệ nếu không tiến hành cải cách mạnh mẽ.

Để vượt qua bẫy này, Hàn Quốc đặt cược vào lĩnh vực điện tử, Đài Loan (Trung Quốc) là chip bán dẫn, Singapore với tài chính, theo ông Richard McClellan, sáng lập RMAC Advisory. Nhưng kinh tế Việt Nam hiện đa dạng hơn thời điểm họ chuyển mình và không thể chỉ trông vào một ngành mũi nhọn để duy trì cạnh tranh khi tiền lương tăng và lợi thế lao động giá rẻ dần biến mất.

Ông Richard McClellan, nhà sáng lập Công ty tư vấn kiểm toán RMAC, nhận định: "Cần một chiến lược đột phá".

Chiến lược của Việt Nam

Việt Nam đang đặt kỳ vọng vào các ngành công nghệ cao như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và năng lượng tái tạo, với các ưu đãi thuế chiến lược và hỗ trợ nghiên cứu tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Hạ tầng cũng được đầu tư mạnh, gồm nhà máy điện hạt nhân dân dụng và tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam trị giá 67 tỷ USD, giúp rút ngắn thời gian đi từ Hà Nội đến Thành phố Hồ Chí Minh còn 8 tiếng.

Việt Nam cũng hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm tài chính khu vực, với kế hoạch xây hai trung tâm tài chính đặc biệt ở Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, áp dụng cơ chế quản lý đơn giản hơn, ưu đãi thuế, hỗ trợ startup công nghệ tài chính và cơ chế giải quyết tranh chấp kinh doanh thuận lợi hơn.

Trụ cột của mọi kế hoạch là cải cách thể chế: Các Bộ ngành Trung ương và địa phương của Việt Nam đang được sáp nhập, bộ máy hành chính được tinh gọn và các đơn vị hành chính hợp nhất thành các trung tâm kinh tế vùng.

Khu vực tư nhân đóng vai trò dẫn dắt

Việt Nam kỳ vọng khu vực tư nhân sẽ dẫn đầu làn sóng phát triển mới, một thay đổi lớn so với trước.

Được biết, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đã xác định doanh nghiệp tư nhân là “lực lượng quan trọng” của nền kinh tế, cam kết cải thiện môi trường kinh doanh, gỡ bỏ rào cản và tạo điều kiện bứt phá.

Chính sách mới sẽ ưu tiên doanh nghiệp đầu tư công nghệ, trao cơ hội tham gia các dự án lớn như đường sắt cao tốc Bắc-Nam và đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 20 doanh nghiệp tư nhân đạt quy mô toàn cầu.

Rào cản: Biến đổi khí hậu và dân số già hóa

Biến đổi Khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động sản xuất, kinh doanh. Ông Bruno Jaspaert, Giám đốc DEEP C Industrial Zones từng bị mất một nhà đầu tư chủ chốt vì lũ lụt. Vì vậy, ông đã thuê tư vấn để xây dựng kế hoạch ứng phó chi tiết.

Hiện nay, rủi ro khí hậu đã trở thành một “luật chơi” mới của thị trường, buộc doanh nghiệp phải chuẩn bị kỹ hơn, xây dựng hợp lý hơn và thích ứng nhanh hơn. Ông nói: "Nếu cả thế giới cùng quyết tâm, tốc độ thay đổi có thể sẽ rất nhanh".

Khi bão Yagi đổ bộ năm ngoái, gây thiệt hại 1,6 tỷ USD, làm giảm 0,15% GDP và tàn phá nhiều nhà máy chiếm gần nửa sản lượng kinh tế cả nước, hệ thống đường nội bộ của DEEP C vẫn khô ráo.

Theo Ngân hàng Thế giới, nếu không hành động mạnh để thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu, Việt Nam có thể mất 12–14,5% GDP mỗi năm vào 2050 và tới 1 triệu người có thể rơi vào cảnh nghèo cùng cực vào 2030.

Bên cạnh đó, giai đoạn “dân số vàng” sẽ khép lại vào năm 2039 và lực lượng lao động dự kiến đạt đỉnh chỉ ba năm sau đó. Điều này có thể làm giảm năng suất và gây áp lực lên dịch vụ xã hội, đặc biệt khi phụ nữ và gia đình vẫn là lực lượng chăm sóc chính, bà Teerawichitchainan Bussarawan, Đại học Quốc gia Singapore nhận định.

Các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam nên nhanh chóng ứng phó, mở rộng chăm sóc y tế dự phòng để người cao tuổi khỏe mạnh, độc lập hơn; nâng dần tuổi nghỉ hưu và thu hút nhiều phụ nữ vào lực lượng lao động chính thức hơn để duy trì năng suất và thúc đẩy “già hóa khỏe mạnh”.