Chi tiết các nghi thức trong lễ cúng giao thừa

Lễ trừ tịch, hay còn gọi là lễ giao thừa, là nghi thức không thể thiếu trong đêm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Đây là khoảnh khắc mà mọi người dân Việt Nam theo truyền thống cổ xưa thường tiến hành các nghi lễ để loại bỏ những điều không may mắn của năm cũ, đồng thời chào đón những điều tốt đẹp của năm mới. Nghi thức này còn mang ý nghĩa "khu trừ ma quỷ," từ đó có tên gọi "trừ tịch." Lễ trừ tịch diễn ra vào đúng thời khắc giao thừa và vì thế còn được gọi là lễ giao thừa.

Trong đêm giao thừa, các gia đình Việt Nam thường chuẩn bị mâm cúng với đầy đủ lễ vật để thực hiện nghi thức cúng trong nhà. Bài văn khấn cúng giao thừa thường bắt đầu bằng lời kính cẩn gọi mời các vị thần linh và tổ tiên, cầu mong cho năm mới đến mang lại may mắn, sức khỏe và thành công cho mọi người trong gia đình. Nghi lễ này không chỉ là dịp để tỏ lòng biết ơn đến các vị thần linh mà còn là dịp để các thành viên trong gia đình tụ họp, cùng nhau chia sẻ và cầu nguyện cho một khởi đầu tốt lành.

Các lễ vật dùng trong nghi lễ cúng giao thừa bao gồm nhiều hạng mục khác nhau, phản ánh sự kết hợp giữa tín ngưỡng và văn hóa truyền thống của người Việt. Cụ thể, mâm cúng thường bao gồm:

- Chiếc thủ lợn hoặc con gà, đặc biệt là gà trống, được coi là biểu tượng quan trọng trong lễ cúng. Người Việt tin rằng gà trống tượng trưng cho ngũ đức là văn, võ, dũng, nhân, và tín.

- Bánh chưng, món ăn không thể thiếu trong các dịp lễ Tết, đại diện cho sự gắn kết gia đình và văn hóa lúa nước.

- Mứt kẹo, mang lại hương vị ngọt ngào cho ngày Tết.

- Trầu cau, một phần của nghi lễ truyền thống, biểu thị cho sự kết nối và tình cảm gia đình.

- Hoa quả tươi, thể hiện sự sung túc và tài lộc.

- Rượu nước, dùng để dâng lên tổ tiên và các vị thần.

- Vàng mã, và đôi khi kèm theo chiếc mũ của Đại Vương hành khiển, dùng để cầu mong những điều tốt lành.

Đặc biệt, bông hoa hồng đỏ được đặt trên miệng gà trống không chỉ làm đẹp cho mâm cúng mà còn được xem là biểu tượng của ông mặt trời, mang lại ánh sáng và sự ấm áp cho năm mới. Cách bày trí này không chỉ thể hiện lòng kính trọng đối với các vị thần linh và tổ tiên mà còn gửi gắm niềm tin vào một khởi đầu tươi sáng và thịnh vượng.

Đặc biệt, câu hỏi liệu nên cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời cũng được nhiều người quan tâm. Theo phong tục, lễ cúng ngoài trời thường được thực hiện trước để tiễn đưa vị thần cũ và chào đón vị thần mới, phù hợp với quan niệm "nghênh tân tiễn cựu" của người Việt. Lễ cúng giao thừa ngoài trời được cho là thời khắc thiêng liêng, thể hiện sự tôn kính đối với thần linh và bầu trời, nơi được cho là nguồn gốc của vận mệnh và sự sống.

Ngoài ra, những người sống trong chung cư có thể tổ chức lễ cúng giao thừa tại khu vực chung, dù không có đất liền với trời, nhưng vẫn đảm bảo được tính thiêng của nghi thức cúng tế. Quan trọng nhất vẫn là lòng thành và sự chuẩn bị chu đáo của mỗi gia đình, để lễ cúng đạt được ý nghĩa tối đa, mang lại bình an và thịnh vượng cho cả năm mới.

Khi thực hiện nghi thức cúng giao thừa, các gia đình cũng cần lưu ý một số điểm quan trọng như chuẩn bị mâm cúng đầy đủ, tránh xảy ra mâu thuẫn hoặc cãi vã trong thời khắc quan trọng này để đảm bảo không khí hòa thuận và thuận lợi cho một khởi đầu mới. Mỗi nghi lễ không chỉ là sự kiện mang tính tôn giáo mà còn là dịp để mọi người cùng nhau tưởng nhớ và tri ân những vị thần đã phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua.

Sau khi hoàn thành nghi thức cúng giao thừa, các gia đình tiếp tục thực hiện lễ khấn Thổ Công, vị thần được coi là người bảo hộ cho ngôi nhà. Các lễ vật dùng trong nghi lễ này cũng giống như những gì đã được chuẩn bị cho lễ cúng giao thừa.

Một số lưu ý trong lễ cúng giao thừa:

Trong đêm trừ tịch, người Việt có nhiều phong tục đặc biệt mà dù ở thôn quê hay thành thị, mọi người vẫn giữ gìn và thực hiện như một cách để chào đón năm mới. Một trong những tục lệ đó là mua muối vào đêm giao thừa. Có câu "đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi," phản ánh nét văn hóa dân gian truyền thống này. Muối không chỉ để xua đuổi tà ma, điềm rủi mà còn biểu thị sự gắn kết, yêu thương trong gia đình. Thông thường, muối được gói trong các túi giấy màu vàng hoặc đỏ và được bày bán ở khắp các khu phố hay chợ vào dịp này.

Sau khi hoàn tất lễ cúng giao thừa tại nhà, mọi người thường tập trung tại các đình, chùa, miếu, điện để tiến hành lễ phật, cầu may mắn và an lành cho cả năm. Đây cũng là dịp để xin quẻ đầu năm, hy vọng nhận được những lời phán báo tốt lành cho cả năm.

Một phong tục khác là kén hướng xuất hành sau khi đã lễ phật xong. Người ta tin rằng, chọn đúng hướng đi vào đầu năm mới sẽ mang lại may mắn và thành công cho cả năm.

Ngoài ra, việc hái lộc cũng là một phần không thể thiếu trong đêm trừ tịch. Sau khi đi lễ, mọi người thường hái một cành nhỏ trước cửa đình hay đền, được gọi là "hái lộc," mang về nhà cắm trên bàn thờ với mong muốn rằng sẽ nhận được sự phù hộ, may mắn từ trời đất và các vị thần.

Một số người thay vì hái cành lộc, lại chọn xin lộc bằng cách đốt hương tại đình, đền, chùa, miếu và sau đó mang những nén hương này về cắm vào bình hương trên bàn thờ tại nhà. Điều này biểu trưng cho việc mang sự thịnh vượng và phát đạt từ nơi linh thiêng về nhà mình.

Vào dịp giao thừa, một số gia đình có thói quen xông nhà, tức là một người trong gia đình có "vía tốt" sẽ ra ngoài trước giờ giao thừa và sau đó mang lộc vào nhà, nhằm mang lại sự may mắn và hạnh phúc cho gia đình trong năm mới. Nếu nhà không có người vía tốt, họ sẽ mời người khác có vía tốt đến xông nhà vào sáng mùng 1 Tết để cầu mong may mắn.

Cuối cùng, không thể không nhắc đến phong tục mừng tuổi. Trong đêm giao thừa, người lớn thường tặng trẻ em những phong bao lì xì màu đỏ, chứa đựng tiền mới. Dù số tiền nhiều hay ít không quan trọng, điều thiết yếu là ý nghĩa và lời chúc mà mỗi người dành cho nhau. Phong tục này thể hiện lòng hiếu kính và ước mong một năm mới tràn đầy may mắn và thịnh vượng cho mọi thành viên trong gia đình.

*Tổng hợp

>> 8 năm liên tiếp người dân đón giao thừa vào ngày 29 Tết, vì sao?