Chủ tịch tỉnh, thành phố có thêm quyền mới

Đặc khu có dân số dưới 1.000 người sẽ không tổ chức HĐND

Luật Việt Nam quy định hệ thống đơn vị hành chính được tổ chức thành hai cấp, gồm cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp xã (xã, phường và các đặc khu trực thuộc cấp tỉnh).

Xã là đơn vị hành chính chủ yếu ở khu vực nông thôn, trong khi phường là đơn vị hành chính ở đô thị. Đặc khu là các đơn vị hành chính được thành lập tại những hải đảo có vị trí chiến lược quan trọng. Các đặc khu này được tổ chức phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời phải bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập. Đây là những địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, nơi áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi vượt trội. Mục tiêu là thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương, thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội không chỉ của địa phương mà còn của vùng và toàn quốc.

Quy định này là một thay đổi lớn so với Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành, khi trước đây, mô hình chính quyền địa phương được tổ chức theo ba cấp (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã).

Theo luật, cấp chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính bao gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND). Tuy nhiên, quy định này không áp dụng đối với các đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người. Đặc khu với dân số dưới 1.000 người sẽ không tổ chức HĐND. UBND đặc khu sẽ là cơ quan hành chính Nhà nước, được UBND cấp tỉnh quyết định thành lập và có vai trò chính quyền địa phương tại đặc khu đó.

Nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của UBND, Chủ tịch UBND cùng cơ quan chuyên môn thuộc UBND đặc khu sẽ được Chính phủ quy định phù hợp với các nguyên tắc của luật này.

Trực tiếp tham gia chỉ đạo việc của xã, phường khi cần

Luật mới ban hành đã quy định rõ việc phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền địa phương, nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động quản lý Nhà nước.

Một trong những điểm đáng chú ý của luật này là nguyên tắc phân quyền, phân cấp các nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan Nhà nước ở Trung ương cho chính quyền địa phương. Điều này không chỉ giúp xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, mà còn hạn chế sự trùng lặp, chồng chéo giữa các cơ quan, từ Trung ương đến địa phương, cũng như giữa các cơ quan thuộc chính quyền địa phương.

Một điểm quan trọng khác của luật mới là việc xác định rõ thẩm quyền giữa UBND cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, UBND cấp xã và Chủ tịch UBND cấp xã. Điều này giúp tránh tình trạng nhiệm vụ bị đình trệ hoặc không được xử lý kịp thời.

Cụ thể, trong trường hợp cần thiết, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có thể trực tiếp chỉ đạo và điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp tỉnh hoặc cấp xã, nhằm bảo đảm hiệu quả trong việc giải quyết công việc và thủ tục hành chính đối với người dân và doanh nghiệp.

Theo quy định của luật, chính quyền địa phương sẽ được trao quyền tự chủ trong việc ra quyết định, tổ chức thi hành và tự chịu trách nhiệm trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền. UBND cấp tỉnh có quyền đề xuất với Chính phủ và Quốc hội phân quyền cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tại địa phương, căn cứ vào khả năng, điều kiện thực tiễn của từng địa phương. Chính phủ sẽ có trách nhiệm xem xét, giải quyết các đề xuất này. Nếu không đồng ý, Chính phủ sẽ phải trả lời bằng văn bản và đưa ra lý do cụ thể.

Ngoài ra, luật mới cũng phân định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của UBND và Chủ tịch UBND các cấp. UBND cấp tỉnh có 12 nhiệm vụ, quyền hạn, trong khi Chủ tịch UBND cấp tỉnh có 23 nhiệm vụ, quyền hạn. Tương tự, UBND cấp xã có 10 nhiệm vụ, quyền hạn còn Chủ tịch UBND cấp xã có 17 nhiệm vụ, quyền hạn. Đặc biệt, Chủ tịch UBND thành phố sẽ có thêm 5 nhiệm vụ và quyền hạn so với Chủ tịch UBND tỉnh.

Với sự thay đổi trong cấu trúc hành chính, sau năm 2025, Việt Nam sẽ có 34 tỉnh, thành phố, bao gồm 28 tỉnh và 6 thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ và TP. HCM. Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi gồm 7 chương và 54 điều, sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua.

>> Bộ trưởng Nội vụ: Chính quyền địa phương 2 cấp là 'bước cải cách quan trọng có tính chất lịch sử'