Cung đèo huyền thoại của Việt Nam nằm ở độ cao 1.600m: Có tới 125 khúc cua tay áo, 'tọa độ lửa' trong Chiến dịch Điện Biên Phủ

Pha Đin là một trong "tứ đại đỉnh đèo" của Việt Nam, cùng với Mã Pì Lèng, Khau Phạ và Ô Quy Hồ. Nhờ những vẻ đẹp hùng vĩ và ý nghĩa lịch sử, nhân văn sâu sắc, Pha Đin là trở thành một địa điểm lý tưởng cho những người ưa mạo hiểm.

Pha Đin có nghĩa là gì?

Tên gọi “Pha Đin” từ lâu đã khiến nhiều người tò mò. Theo các nhà ngôn ngữ học, tên này xuất phát từ tiếng Thái Đen, trong đó “Phạ” nghĩa là trời, “Đin” nghĩa là đất. Như vậy, “Phạ Đin” mang ý nghĩa “nơi giao thoa giữa trời và đất”. Tên gọi này gợi lên hình ảnh của địa thế đèo cao, nơi mây trắng bao phủ quanh năm, tạo cho người ta cảm giác chỉ cần giơ tay là chạm được bầu trời.

Một số ý kiến khác từng cho rằng tên gọi “Pha Đin” bắt nguồn từ tiếng Hán, trong đó “Pha” có nghĩa là vách núi, sườn dốc.

Nhưng nhiều tài liệu khẳng định rằng “Pha Đin” hoàn toàn là địa danh gốc Thái, không liên quan đến Hán tự. Người Thái thường đặt tên những vách núi hiểm trở bằng từ “Pha” đứng liền trước tên riêng như Pha Luông, Pha Đeng, Pha Đăm…

Từ đó, theo quan điểm ngôn ngữ học, “Pha Đin” có thể hiểu là “vách núi đất”, phản ánh đúng đặc trưng địa hình của vùng này. Khác với phần lớn núi đá vôi rắn chắc ở Tây Bắc, đèo Pha Đin là vùng núi đất đỏ, dễ sụt lở vào mùa mưa. Đặc tính địa hình này lại tạo nên một cảnh quan vô cùng đặc biệt.

Đèo Pha Đin nằm cách thành phố Điện Biên Phủ (cũ) khoảng 100km, với chiều dài khoảng 32km và độ cao lên đến 1.648m so với mực nước biển. Đây là một trong những cung đường đèo hiểm trở và ngoạn mục nhất miền núi phía Bắc.

Pha Đin nổi tiếng với những đoạn dốc lên tới 19%. Cung đường đèo ngoằn ngoèo với 125 khúc cua tay áo, cua chữ A, chữ Z nguy hiểm với bán kính đường cong dưới 15m.

Địa thế hiểm trở, một bên là vách núi dựng đứng, bên kia là vực sâu hun hút, nhưng chính sự khắc nghiệt ấy lại tạo nên vẻ đẹp hùng vĩ, đầy mê hoặc của đèo Pha Đin. Từ trên cao nhìn xuống, con đèo như một dải lụa bạc mềm mại uốn lượn giữa biển mây, mở ra khung cảnh núi non Tây Bắc kỳ vĩ và khoáng đạt.

Đèo Pha Đin mang không khí đặc trưng của miền sơn cước, với thời tiết mát mẻ vào hè và cái lạnh tê buốt của mùa đông. Nhìn từ trên cao, những đám sương mờ tự như một tác phẩm nghệ thuật của tạo hóa.

Ngày nay, tuyến đường đèo đã được cải tạo và mở rộng, giúp việc di chuyển thuận lợi hơn. Tuy vậy, với những người đam mê du lịch bụi và nhiếp ảnh, con đường đèo cũ quanh co, đầy thử thách vẫn là điểm đến yêu thích, nơi họ được tận hưởng cảm giác phiêu lưu giữa biển mây và gió ngàn của Tây Bắc.

Những dấu ấn anh hùng trên đèo Pha Đin

Không chỉ là nơi có cảnh sắc hùng vĩ bậc nhất miền Tây Bắc, Pha Đin còn là nơi lưu giữ nhiều huyền thoại dân gian và dấu mốc lịch sử quan trọng của dân tộc.

Theo lời kể của người dân bản địa, khi xưa, để xác định ranh giới giữa hai vùng Sơn La và Lai Châu (nay là Điện Biên), người ta đã tổ chức một cuộc đua ngựa vượt đèo. Ngựa của Điện Biên phi nhanh hơn nên phần lớn diện tích đèo thuộc về vùng đất này.

Truyền thuyết ấy, dù chưa được ghi chép chính thức, vẫn được người dân truyền lại qua nhiều thế hệ như một cách lý giải sinh động về nguồn gốc địa danh Pha Đin, nơi ranh giới không chỉ là địa lý mà còn là dấu ấn riêng về bản sắc vùng miền.

Bên cạnh nguồn gốc ra đời đậm đà bản sắc vùng miền, đèo Pha Đin còn là chứng nhân lịch sử trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Trong những tháng ngày kháng chiến chống Pháp khốc liệt của nhân dân, đây là tuyến đường huyết mạch nối hậu phương với mặt trận, là con đường vận chuyển nhu yếu phẩm cho chiến tuyến.

Biết được vai trò quan trọng của con đèo này, Chỉ huy quân đội Pháp tại Điện Biên Phủ đã ra lệnh liên tục oanh tạc đèo Pha Đin bằng máy bay, nhằm cắt đứt đường tiếp vận của ta. Suốt 48 ngày đêm, đèo Pha Đin trở thành tọa độ lửa với hàng trăm trận ném bom dữ dội. Tuy nhiên, hàng nghìn dân công hỏa tuyến, bộ đội và thanh niên xung phong đã không màng bom đạn, vượt mưa gió để gùi đạn, gánh gạo, vận chuyển lương thực phục vụ chiến trường Điện Biên.

Ngày nay, tại đỉnh đèo, du khách có thể nhìn thấy tấm bia tưởng niệm ghi dòng chữ: “Đây là nơi hứng chịu nhiều nhất những trận oanh tạc bằng máy bay của thực dân Pháp nhằm ngăn chặn đường tiếp vận vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm của ta phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ.”

Dòng chữ ấy như khắc sâu tinh thần “dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ”, biểu tượng cho lòng quả cảm, sức mạnh và ý chí bất khuất của quân dân ta trong cuộc kháng chiến giành độc lập.

Ngày nay, khi vượt đèo Pha Đin, giữa mây trắng bảng lảng và gió ngàn thổi lồng lộng, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên mà còn có cơ hội nghe lại tiếng vọng của lịch sử, cảm nhận sâu sắc tinh thần anh hùng của con người Tây Bắc.

Giữa núi rừng hùng vĩ, Pha Đin là minh chứng cho một thời oanh liệt và là điểm đến không thể bỏ qua của những ai yêu vẻ đẹp nguyên sơ, trầm mặc của vùng sơn cước Việt Nam. Đó cũng là lý do khiến đèo Pha Đin mãi là biểu tượng bất diệt của vẻ đẹp, sức mạnh và tinh thần dân tộc của con người Việt Nam.