Danh nhân duy nhất được đặt tên cho 8 trường THPT chuyên ở Việt Nam
Không chỉ được lưu danh trong sử sách, tên tuổi của vị danh nhân này còn được đặt cho nhiều trường trung học phổ thông chuyên trên khắp cả nước.
Danh nhân lừng danh của Việt Nam
Lê Quý Đôn (1726–1784) là một trong những danh nhân kiệt xuất của lịch sử Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, cha là Tiến sĩ Lê Trọng Thứ, mẹ cũng là con gái của một vị quan lớn cũng từng đỗ đạt cao. Nhờ vậy, ông được thừa hưởng phẩm chất, trí tuệ của gia đình.
Từ nhỏ, Lê Quý Đôn đã bộc lộ sự thông minh và không ngừng học hỏi. Với tài năng của mình, ông được người đời mệnh danh là “thần đồng”. 14 tuổi, ông theo cha ra kinh thành Thăng Long (nay là Hà Nội) để tiếp tục con đường học vấn.
Năm 17 tuổi, ông thi đỗ đầu kỳ thi Hương – kỳ thi cấp tỉnh. 10 năm sau, ông tiếp tục đạt ngôi vị cao nhất trong kỳ thi Hội, được gọi là Hội nguyên. Không dừng lại ở đó, ông tiếp tục tham gia kỳ thi Đình và trở thành Đình nguyên Bảng nhãn – một trong những danh hiệu cao quý nhất trong hệ thống khoa cử thời bấy giờ.
Sau loạt kỳ thi, Lê Quý Đôn bước vào con đường làm quan, được giao nhiều trọng trách quan trọng. Không chỉ là một vị quan lỗi lạc, ông còn được biết đến như một nhà bác học tiêu biểu thời phong kiến, với đóng góp nổi bật ở nhiều lĩnh vực như triết học, luật pháp, lịch sử, nông nghiệp, dân tộc học, xã hội học, thiên văn, từ điển học…
Trong suốt cuộc đời, ông để lại hơn 40 tác phẩm nghiên cứu thuộc nhiều lĩnh vực như lịch sử, địa lý, thơ văn… Lê Quý Đôn là biểu tượng tiêu biểu của trí tuệ và học vấn thế kỷ XVIII, có vai trò quan trọng không chỉ trong lịch sử văn hóa mà còn trong sự phát triển của nền giáo dục nước nhà.
8 trường chuyên mang tên ông
Với đóng góp to lớn của mình, Lê Quý Đôn là danh nhân kiệt xuất, nổi tiếng cả trong nước và trên thế giới. Theo thông tin từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tháng 9/2024, Viện VHNT quốc gia Việt Nam (Bộ VHTTDL) và UBND tỉnh Thái Bình cũ (nay là tỉnh Hưng Yên) tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế "Lê Quý Đôn: Cuộc đời và sự nghiệp". Hội thảo nhằm góp phần hoàn thiện hồ sơ trình UNESCO ghi danh ông là Danh nhân Văn hóa Thế giới.
Không chỉ được lưu danh trong sử sách, tên tuổi của Lê Quý Đôn còn được đặt cho nhiều trường trung học phổ thông chuyên trên khắp cả nước. Sau sáp nhập địa giới hành chính vào ngày 1/7/2025, cả nước có 8 trường THPT chuyên mang tên Lê Quý Đôn.
Tỉnh Điện Biên: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn tọa lạc tại phường Điện Biên Phủ.
Tỉnh Lai Châu: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn, phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu.
Tỉnh Quảng Trị: Trường Chuyên Lê Quý Đôn thuộc phường Nam Đông Hà. Sau khi sáp nhập với Quảng Bình, tỉnh Quảng Trị mới hiện có hai trường chuyên là THPT Chuyên Võ Nguyên Giáp (từ tỉnh Quảng Bình cũ) và THPT Chuyên Lê Quý Đôn (thuộc Quảng Trị cũ).
Thành phố Đà Nẵng: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn đặt tại phường An Hải. Sau sáp nhập, Đà Nẵng mới sở hữu ba trường chuyên là THPT Chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, THPT Chuyên Lê Thánh Tông (cùng từ tỉnh Quảng Nam cũ) và THPT Chuyên Lê Quý Đôn (cũ của TP. Đà Nẵng).
Tỉnh Gia Lai: Trường Chuyên Lê Quý Đôn nằm ở phường Quy Nhơn (trước đây thuộc TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định cũ). Gia Lai sau sáp nhập có hai trường chuyên là Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn còn có THPT Chuyên Hùng Vương tại phường Diên Hồng (từ TP. Pleiku cũ).
Tỉnh Khánh Hòa: Có hai trường cùng mang tên THPT Chuyên Lê Quý Đôn, một ở phường Nam Nha Trang và một ở phường Phan Rang 2 (trước đây thuộc tỉnh Ninh Thuận). Như vậy, sau sáp nhập, Khánh Hòa mới trở thành tỉnh có hai trường chuyên cùng tên.
TP. Hồ Chí Minh (mới): Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn trước đây thuộc TP. Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ). Sau sáp nhập, TP. Hồ Chí Minh mới có thêm trường chuyên, tiếp nhận địa bàn từ TP.HCM, tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ.
Ngoài ra, ở TP. Cần Thơ hiện nay (trước đây là tỉnh Hậu Giang cũ) từng tồn tại một trường mang tên THPT Chuyên Lê Quý Đôn. Ngôi trường này có tiền thân là THPT Phụng Hiệp, đặt tại TP. Ngã Bảy. Năm 2005, trường đổi tên thành THPT Lê Quý Đôn, đến năm 2008 trở thành THPT Chuyên Lê Quý Đôn. Tuy nhiên, từ năm 2010 đến nay, trường quay lại tên cũ là THPT Lê Quý Đôn và không còn mang danh “chuyên”.
* Tổng hợp
