Dấu vết mũi lao định mệnh trên xương cổ ‘chiến binh’ Tràng An 13.000 năm tuổi

“Kho báu” ẩn trong lòng di sản

Ngày 27/9, tại hội nghị quốc tế “Công tác nghiên cứu khoa học gắn với quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An” tổ chức tại chùa Bái Đính, Ninh Bình thông tin về phát hiện khảo cổ đặc biệt này đã gây chấn động giới khoa học.

Ông Trần Song Tùng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Ninh Bình cho biết: “Kết quả khai quật tại hang Thung Bình 1 mang lại bằng chứng quý giá về hình thái, di truyền, đời sống và phong tục chôn cất của cư dân hậu kỳ Pleistocene. Những phát hiện này càng khẳng định Tràng An là ‘bảo tàng sống’ về tiến hóa tự nhiên và văn hóa nhân loại”.

Vùng Tràng An vốn nổi tiếng với hệ thống núi đá vôi, hang động và sông ngòi liên hoàn. Nhưng ít ai ngờ rằng dưới lớp trầm tích hàng chục nghìn năm, nơi đây còn lưu giữ những dấu tích chân thực về lịch sử sinh tồn và xung đột của loài người.

Cuộc khai quật tại hang Thung Bình 1 do nhóm nghiên cứu quốc tế đứng đầu là Tiến sĩ Ryan John Rabett, Đại học Queen’s Belfast (Vương quốc Anh), tiến hành trong gần một thập kỷ.

Phân tích cho thấy, bộ xương thuộc về một người đàn ông khoảng 35 tuổi. Điều khiến các nhà khoa học sửng sốt là dấu vết trên xương cổ: một mũi lao thạch anh dài gần 2 cm, sắc nhọn, có dấu hiệu gia công bằng tay người.

“Trong toàn bộ hang động, chúng tôi không tìm thấy thêm bất kỳ công cụ thạch anh nào khác. Điều này gợi ý mũi lao có thể là sản phẩm ngoại lai, được mang đến từ khu vực khác”, TS Rabett chia sẻ.

Điều đáng chú ý, phần xương quanh vết thương cho thấy dấu hiệu nhiễm trùng, chứng tỏ nạn nhân đã sống sót một thời gian trước khi tử vong. Đây không chỉ là một vết thương, mà là minh chứng cho một cuộc xung đột dữ dội giữa các cộng đồng người tiền sử.

Tiến sĩ Christopher Mark Stimpson, đồng nghiệp của TS Rabett, nhấn mạnh: “Đây là bằng chứng cổ xưa nhất về xung đột giữa các nhóm người tiền sử tại khu vực Đông Nam Á lục địa”.

Di truyền và hành trình của loài người

Không chỉ dừng lại ở bằng chứng khảo cổ, nhóm nghiên cứu còn tiến hành trích xuất và giải mã DNA ty thể từ bộ xương. Kết quả cho thấy cá thể này thuộc nhóm macrohaplogroup M – vốn gắn liền với cộng đồng săn bắt, hái lượm bản địa ở Nam Á và Đông Nam Á.

Điều này mở ra những manh mối mới về hành trình di cư và thích nghi của loài người trong giai đoạn hậu kỳ băng hà. Nó cũng góp phần bổ sung vào bức tranh toàn cầu về nguồn gốc và sự đa dạng di truyền của con người hiện đại.

Công trình nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí Royal Society B, ngay lập tức thu hút sự quan tâm của hàng trăm cơ quan truyền thông quốc tế. Đối với Việt Nam, đây không chỉ là một phát hiện khảo cổ, mà còn là cơ hội khẳng định vị thế trên bản đồ khoa học thế giới.

Phát biểu tại hội nghị, ông Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình khẳng định: “Các nghiên cứu tại Tràng An đã làm rõ tiến trình tiến hóa môi trường, sự thích nghi của con người cổ đại gần 13.000 năm. Đặc biệt, phát hiện bộ xương tại hang Thung Bình 1 là minh chứng khoa học sống động, góp phần khẳng định giá trị nổi bật toàn cầu của Tràng An”.

Đại diện UNESCO tại Việt Nam cũng đánh giá cao kết quả này, coi đây là cơ sở quan trọng cho việc bảo tồn lâu dài di sản kép thế giới Tràng An. Các chuyên gia tại hội nghị đều cho rằng phát hiện bộ xương “chiến binh” cổ đại không chỉ mang ý nghĩa khoa học, mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của Tràng An.

TS Nguyễn Văn Trường, Viện Khảo cổ học Việt Nam nhấn mạnh: “Điều quan trọng không chỉ là phát hiện ra những giá trị quá khứ, mà là làm thế nào để bảo tồn và chuyển hóa chúng thành động lực phát triển bền vững cho cộng đồng địa phương”.

Trong bối cảnh Tràng An đã trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng toàn cầu, những câu chuyện gắn liền với lịch sử tiền sử càng làm giàu thêm cho trải nghiệm của du khách. Thay vì chỉ chiêm ngưỡng cảnh quan, du khách sẽ được lắng nghe câu chuyện về “chiến binh gần 13.000 năm tuổi”, nhân chứng của một thời kỳ đầy biến động.

Phát hiện bộ xương người tiền sử tại hang Thung Bình 1 là lời nhắc nhở rằng Tràng An không chỉ là một thắng cảnh thiên nhiên, mà còn là kho lưu trữ ký ức nhân loại. Những mũi lao thạch anh, những lớp trầm tích và cả bộ xương cổ xưa kia là bằng chứng về hành trình mưu sinh, xung đột và thích nghi của tổ tiên chúng ta.

Với giá trị nổi bật toàn cầu đã được khẳng định, Tràng An tiếp tục đặt ra cho Việt Nam trách nhiệm lớn lao: vừa bảo tồn nguyên vẹn di sản, vừa khai thác hợp lý để phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, gắn với mục tiêu du lịch xanh, bền vững.

Gần 13.000 năm đã trôi qua, nhưng “chiến binh” ở Tràng An vẫn lên tiếng. Tiếng nói ấy không chỉ vang vọng từ lòng đất đá cổ xưa, mà còn vọng về hôm nay như một thông điệp: bảo tồn di sản chính là gìn giữ ký ức của nhân loại.