Đề xuất 7 nhóm giải pháp để phân loại rác tại nguồn hết 'dậm chân tại chỗ'

Tại Diễn đàn công nhân lao động vì môi trường năm 2025 vừa diễn ra, ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu những khó khăn trong thực tiễn triển khai công tác phân loại rác tại nguồn ở các địa phương.

Đầu tiên là công tác thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải ở nhiều địa phương còn gặp nhiều khó khăn, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Hai là ý thức của cộng đồng dân cư tuy đã được nâng lên nhưng chưa đồng đều. Một bộ phận người dân vẫn chưa thực sự quan tâm đến quyền lợi, trách nhiệm của mình trong bảo vệ môi trường, dẫn tới việc phân loại và xử lý rác thải tại nguồn chưa được thực hiện nghiêm túc.

Một vấn đề khác, theo ông Trung, là giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt hiện nay chưa phù hợp với khả năng chi trả của nhiều địa phương. Việc xác định mức phí, cơ chế chi trả và triển khai vẫn còn bất cập, gây khó khăn cho công tác quản lý.

“Xu hướng phát sinh rác thải ngày càng tăng, trong khi việc lựa chọn, đấu thầu các đơn vị thu gom, vận chuyển và xử lý còn nhiều khó khăn. Trước đây, tỉnh và thành phố trực tiếp đảm nhận, nhưng hiện nay đã chuyển giao cho các doanh nghiệp, đơn vị dịch vụ theo quy định địa phương. Điều này tạo ra những vướng mắc nhất định trong tổ chức thực hiện”, ông Trung nói và thông tin thêm, Hà Nội và một số tỉnh, thành phố khác cũng đang từng bước hoàn thiện cơ chế, chuẩn bị ban hành và áp dụng các quy định mới để quản lý rác thải chặt chẽ, hiệu quả hơn.

Bà Trần Thị Thu Hiền, Phòng Quản lý chất thải (Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết thêm, Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường coi phân loại rác tại nguồn là nhiệm vụ trọng tâm nhằm giảm tải khâu xử lý đồng thời thúc đẩy tái chế, tiết kiệm tài nguyên và hướng tới kinh tế tuần hoàn.

Chỉ thị đặt ra yêu cầu đổi mới cơ chế quản lý, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương, doanh nghiệp dịch vụ thu gom, xử lý rác thải cũng như các tổ chức đoàn thể.

Để thúc đẩy công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt nói chung và phân loại rác tại nguồn nói riêng, bà Hiền nêu 7 nhóm giải pháp.

Đầu tiên là hoàn thiện cơ chế, chính sách, trong đó có bổ sung quy định phù hợp sau sáp nhập, điều chỉnh phí dịch vụ phản ánh đúng chi phí. Cụ thể hóa trách nhiệm giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp dịch vụ môi trường, tổ dân phố và công đoàn trong quản lý rác thải sinh hoạt. Đồng thời tăng chế tài xử phạt và khen thưởng.

Một giải pháp khác được đại diện Cục Môi trường nêu là đầu tư hạ tầng thu gom - vận chuyển thông qua việc mở rộng điểm tập kết, trang bị xe chuyên dụng, ứng dụng công nghệ quản lý thông minh. Tăng cường bảo hộ lao động cho công nhân vệ sinh môi trường, cải thiện điều kiện làm việc và nâng cao năng suất.

Việc đổi mới công nghệ xử lý rác thải cũng đóng vai trò quan trọng, trong đó quan điểm khuyến khích đốt rác phát điện, tái chế, xây dựng khu liên hợp hiện đại, giảm dần chôn lấp xuống dưới 50%.

Các giải pháp khác được bà Hiền nêu ra gồm đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn trên cơ sở triển khai đồng bộ tại hộ gia đình, trường học, nơi công cộng, đồng thời giám sát quá trình thu gom. Phát huy vai trò công nhân lao động, trong đó cần tổ chức tập huấn, phát động phong trào “Tổ công nhân xanh”, đưa tiêu chí môi trường vào bình xét thi đua.

Bên cạnh đó, theo bà Hiền cần đẩy mạnh việc xã hội hóa và hợp tác công – tư, thu hút doanh nghiệp đầu tư, áp dụng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp nhận công nghệ hiện đại, mô hình quản lý tiên tiến.

Một vấn đề rất quan trọng khác, theo đại diện Cục Môi trường là việc truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng. “Để công tác quản lý rác thải sinh hoạt đạt hiệu quả bền vững, cần có cam kết hành động từ Nhà nước, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, tổ chức công đoàn, công nhân lao động và toàn xã hội. Mỗi người dân cần coi bảo vệ môi trường là nghĩa vụ và quyền lợi thiết thực của mình”, bà Hiền nhấn mạnh.