Hơn 50 tuổi, kinh nghiệm đầy mình nhưng đi xin việc không ai nhận

Trong nhiều cuộc trò chuyện gần đây với bạn bè đang làm quản lý nhân sự, tôi nhận ra một thực tế đáng buồn: Chỉ cần bước qua tuổi 50, người lao động gần như trượt khỏi rất nhiều cơ hội việc làm, cho dù họ vẫn còn 10 đến 15 năm nữa mới đến tuổi nghỉ hưu và hoàn toàn đủ khả năng tiếp tục cống hiến.

Một quản lý nhân sựkể tôi nghe rằng đã phải từ chối một ứng viên hơn 50 tuổi cho vị trí nhân viên vận hành. Người này có kinh nghiệm dày dặn, kỹ năng phù hợp, thái độ tốt. Tuy vậy, phòng nhân sự lo ngại anh có thể khó hòa nhập với đội ngũ trẻ, phần lớn là thế hệ 9X và Gen Z. Rủi ro về sự không tương thích được đặt lên bàn cân nhiều hơn là giá trị mà ứng viên có thể mang lại.

Tôi không trách người làm HR. Trong môi trường doanh nghiệp đang thay đổi từng ngày, việc tuyển sai một vị trí, đặc biệt là vị trí phải đào tạo lại, có thể khiến bộ phận vận hành bị đình trệ, kéo theo chi phí không nhỏ. Nhưng cũng vì nỗi lo này mà những lao động thuộc thế hệ 7X rơi vào tình thế bị thu hẹp lựa chọn, cho dù họ vẫn tràn đầy năng lượng, khát vọng được làm việc và nhiều người còn sẵn sàng giảm lương để giữ nghề.

Ở tuổi 50, đa phần họ vẫn đang nuôi con học cấp 2, cấp 3 hoặc đại học - độ tuổi tiêu tốn không ít chi phí. Thế nhưng họ lại bị đẩy vào ngõ cụt, nếu bị sa thải, con đường mới còn lại thường là tự kinh doanh nếu có vốn, làm tư vấn nếu có năng lực, hoặc rơi vào thất nghiệp nếu không tìm được điểm tựa. Với họ, việc chạy xe, giao hàng hay lao động tay chân lại gắn với một rào cản tâm lý về sự sĩ diện và tự trọng nghề nghiệp.

Tôi từng gặp một người quen sinh năm 1974. Anh vẫn chạy bộ hằng ngày, tập gym đều đặn, sử dụng công nghệ thành thạo và học AI giống như những người trẻ. Tinh thần làm việc của anh không hề thua kém các bạn sau anh 20 tuổi. Nhưng khi bị cắt giảm nhân sự trong đợt tái cấu trúc công ty, anh gửi hơn chục hồ sơ mà không nhận nổi một cuộc gọi phỏng vấn chỉ vì lý do… lớn tuổi. Điều đó khiến anh suy sụp hơn nhiều so với việc mất việc.

Điều đáng nói là, trong nhiều tập đoàn quốc tế, chuyện nhân viên trung niên hay thậm chí gần 60 tuổi đứng ngang hàng với những bạn mới ra trường ở cùng một vị trí là điều hết sức bình thường. Họ chỉ quan tâm đến năng lực, kết quả công việc và thái độ hợp tác. Tuổi tác không phải yếu tố đánh giá xem một người có phù hợp văn hóa hay không, điều mà ở nhiều doanh nghiệp Việt, lại trở thành thước đo đầu tiên.

Chúng ta, những nhà quản lý, lãnh đạo, HR, đôi khi đang tự thu hẹp nguồn lực của chính mình bằng cách loại bỏ những người có thể trở thành trụ cột vững vàng nhất cho đội ngũ. Nếu bỏ qua định kiến về tuổi tác, doanh nghiệp có thể sở hữu những nhân sự giàu kinh nghiệm, trung thành hơn và đôi khi còn tiết kiệm chi phí hơn bởi họ không quá đặt nặng chuyện phải tăng lương liên tục như nhóm trẻ.

Khi tuyển dụng một lao động lớn tuổi, tôi nghĩ có vài điều doanh nghiệp cần đặt trọng tâm đúng chỗ. Đầu tiên là chuyên môn, hãy đánh giá kỹ qua CV và thử nhiệm vụ thực tế thay vì chỉ nhìn vào tuổi.

Thứ hai là khả năng thích nghi: hãy trò chuyện trực tiếp, trao cho họ những tình huống xử lý cụ thể để thấy cách họ phản ứng. Nhiều người 7X nhanh nhạy hơn chúng ta nghĩ.

Thứ ba là tinh thần học hỏi: hỏi họ về công nghệ, về những công cụ mới họ đang dùng. Thực tế có rất nhiều người lớn tuổi vẫn học AI, quản lý công việc trên ứng dụng, hay dùng phần mềm không thua gì người trẻ.

Thứ tư là sự phù hợp văn hóa: điều này không nên gắn với tuổi tác mà nên gắn với thái độ hợp tác và tinh thần tôn trọng lẫn nhau.

Và cuối cùng là sự thoải mái khi làm việc với cấp trên và đồng nghiệp trẻ tuổi hơn. Nếu họ tự tin và không ngại điều đó, thì lý do gì để doanh nghiệp từ chối?

Trong lực lượng 7X hiện nay có rất nhiều người không muốn nghỉ hưu sớm. Họ vẫn khỏe, vẫn cầu tiến, vẫn nuôi trách nhiệm với gia đình, và đặc biệt, họ mang theo vốn sống mà người trẻ cần nhiều năm nữa mới có được. Nếu tuyển dụng là tìm đúng người, đúng việc, thì tại sao chúng ta lại đóng cửa trước một lực lượng lao động vẫn còn đầy tiềm năng?

Câu hỏi đặt ra cho mỗi nhà quản lý là: Nếu bạn có cơ hội tuyển một người 7X đáp ứng đủ năng lực, thái độ nghiêm túc, tinh thần học hỏi rõ ràng, liệu bạn có dám mở cánh cửa đó, hay vẫn để định kiến tuổi tác đứng chắn phía trước?