Lần đầu tiên thực hiện ghép phổi lợn cho người

Bệnh viện Đại học Y Quảng Châu vừa công bố ca ghép phổi lợn biến đổi gene đầu tiên trên thế giới cho một bệnh nhân chết não, đánh dấu bước tiến mới trong lĩnh vực y học cấy ghép. Ca phẫu thuật được đăng tải trên tạp chí Nature Medicine ngày 25/8, mở ra hy vọng giải quyết tình trạng thiếu hụt tạng ghép toàn cầu, dù vẫn còn nhiều thách thức.

Người tiếp nhận ca ghép là nam giới 39 tuổi, được chẩn đoán chết não sau khi xuất huyết não. Với sự đồng thuận của gia đình, bệnh nhân được ghép phổi từ giống lợn Bama Xiang đã được chỉnh sửa 6 gene nhằm giảm thiểu nguy cơ đào thải. Con vật hiến tạng được nuôi dưỡng trong môi trường vô trùng tuyệt đối, còn bệnh nhân được sử dụng nhiều loại thuốc ức chế miễn dịch để ngăn chặn đào thải và nguy cơ nhiễm trùng.

Kết quả ban đầu cho thấy lá phổi hoạt động bình thường. Tuy nhiên, chỉ sau một ngày, cơ thể xuất hiện tình trạng sưng tấy lan rộng do dịch tích tụ trong mô, nhiều khả năng liên quan đến tuần hoàn máu. Dù sau đó có một số cải thiện, dấu hiệu đào thải vẫn xuất hiện và ngày càng rõ rệt. Theo nguyện vọng của gia đình, thí nghiệm được dừng lại sau 9 ngày khi lá phổi không còn hoạt động hiệu quả.

Dù bệnh nhân được dùng thuốc ức chế miễn dịch liều cao, cơ quan cấy ghép vẫn bị kháng thể tấn công. Các chuyên gia nhận định kết quả có thể chịu ảnh hưởng bởi việc bệnh nhân vẫn còn một lá phổi tự nhiên hỗ trợ hô hấp, cùng tình trạng viêm vốn có ở người chết não, khiến việc đánh giá chính xác thêm phức tạp.

Giới khoa học cho rằng cần tiếp tục tối ưu phác đồ thuốc ức chế miễn dịch, hoàn thiện kỹ thuật chỉnh sửa gene và cải thiện phương pháp bảo quản phổi trước khi tính đến thử nghiệm trên bệnh nhân sống. Đồng thời, nhiều chiến lược khác đang được triển khai song song, như phát triển nội tạng “người hóa” trong cơ thể động vật, tái tạo cơ quan từ tế bào gốc hay phục hồi những lá phổi hiến tặng bị loại bỏ ban đầu.

Giáo sư Andrew Fisher, Đại học Newcastle (Anh) cho rằng hướng nghiên cứu cải tạo phổi hiến tặng có thể sớm được áp dụng ngay trong vài tháng tới, hứa hẹn tạo ra khác biệt đáng kể cho thực tiễn y học.

Ghép tạng hiện là phương pháp điều trị cuối cùng cho những bệnh nhân mắc các bệnh hiểm nghèo do suy giảm chức năng không thể hồi phục của các cơ quan quan trọng như thận, gan, tim, tủy hay giác mạc. Nhu cầu tạng ghép trên thế giới đang vượt xa nguồn cung. Tại Mỹ năm 2023, có hơn 103.000 người chờ ghép trong khi chỉ thực hiện được khoảng 48.000 ca. Theo Cơ quan Quản lý Tài nguyên và Dịch vụ Y tế liên bang, mỗi ngày có khoảng 13 bệnh nhân tử vong khi chưa kịp ghép tạng. Tại Việt Nam, hiện có khoảng 4.000 người trong danh sách chờ ghép, chủ yếu là thận và gan.

Những năm gần đây, y học đã ghi nhận một số ca ghép tim, thận và gan lợn biến đổi gene vào cơ thể người, giúp bệnh nhân kéo dài sự sống nhiều tháng. Tuy vậy, phổi luôn là cơ quan khó khăn nhất trong lĩnh vực ghép dị loài. Giáo sư Andrew Fisher, Đại học Newcastle (Anh) lý giải, mỗi hơi thở đồng nghĩa với việc môi trường bên ngoài trực tiếp đi vào cơ thể. Do đó, phổi phải sở hữu hệ miễn dịch cực kỳ nhạy bén để chống lại vi khuẩn và các yếu tố ngoại lai. Trong khi đó, trong ghép tạng, các bác sĩ lại cần hệ miễn dịch bị kiềm chế để tránh đào thải cơ quan mới, tạo nên nghịch lý khiến phổi là cơ quan khó thích nghi nhất.

Dù còn nhiều rào cản, thành công tại Trung Quốc vẫn được coi là cột mốc quan trọng, đánh dấu bước đi đầu tiên trong hành trình biến phổi lợn thành nguồn tạng ghép an toàn và phổ biến cho con người trong tương lai.