Làn sóng nghỉ việc, tổ chức tiệc mừng ở giới trẻ Trung Quốc

Các bạn trẻ tham gia một hội chợ việc làm ở Bắc Kinh năm 2022. Ảnh: CNN

Những người bạn này cũng đã nghỉ việc. Họ cài một bông hoa lên ngực Liang dưới tấm băng rôn màu đỏ tươi in dòng chữ: “Chúng tôi đã đoạn tuyệt với công việc nhàm chán đó rồi”.

Xung quanh họ treo đèn lồng và thậm chí cả chữ “song hỉ” thường thấy tại các đám cưới. Cùng lúc đó, mặt bàn tràn ngập thức ăn.

Mọi người dự tiệc đều nhận được thiệp mời với nội dung: “Mong các bạn ăn ngon, uống đã, thoát khỏi đau khổ càng sớm càng tốt”.

Có vẻ kỳ lạ khi họ tổ chức tiệc ăn mừng một người quyết định rời bỏ vị trí công việc ổn định với mức lương đáng ghen tị, đặc biệt là trong bối cảnh triển vọng nền kinh tế Trung Quốc đang ảm đạm và chứng kiến tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao kỷ lục.

Nhưng Liang, 27 tuổi, đã chọn trở thành người sáng tạo nội dung cùng lúc điều hành một quán cà phê. Anh cho biết bản thân cảm thấy hạnh phúc hơn kể từ khi nghỉ việc ở ngân hàng từ tháng 5. Chia sẻ này đã được nhiều cư dân mạng có hoàn cảnh tương tự hưởng ứng.

“Tôi rơi vào vòng xoáy công việc lặp đi lặp lại máy móc. Nó khiến tôi hao tổn rất nhiều năng lượng”, Liang nói với CNN. Anh cảm thấy ngột ngạt khi làm việc sáng tạo tại bộ phận quan hệ công chúng của một ngân hàng. “Những ý tưởng sáng tạo của bạn cuối cùng sẽ bị loại bỏ và biến mất”, nam thanh niên cho biết.

Hàng trăm bài đăng về các bữa tiệc từ chức đã thu hút sự chú ý trên mạng xã hội Trung Quốc trong năm nay, khi đất nước này dần dần thoát ra khỏi những biện pháp kiểm soát COVID-19 chặt chẽ cũng như vật lộn với hậu quả kinh tế và xã hội. Hầu hết những người tham gia xu hướng này đều ở độ tuổi 20, với nhiều lý do khác nhau để nghỉ việc, từ lương thấp đến mệt mỏi.

Theo diễn đàn nghề nghiệp Maimai, trong số 1.554 nhân viên ở nhiều lĩnh vực khác nhau được khảo sát từ tháng 1 đến tháng 10/2022, 28% đã nghỉ việc vào năm đó. Tỷ lệ này tăng gấp đôi đối với những người có ý định từ bỏ nhưng chưa thực hiện được.

Một làn sóng tương tự được gọi là “Đại nghỉ việc” đã diễn ra ở Mỹ, với gần 50 triệu người bỏ việc trong hai năm. Trong khi hiện tượng này đang giảm dần ở phương Tây thì dường như nó vừa chỉ bắt đầu ở Trung Quốc.

Nguy cơ bị vỡ mộng là rất cao đối với những người trẻ phải làm việc quá sức. Họ đã dốc sức cạnh tranh với nhau từ học tập đến thăng tiến trong công ty, chỉ để nhận được rất ít sự hài lòng.

Các chuyên gia cho rằng xu hướng này có thể làm trầm trọng thêm những vấn đề đau đầu về kinh tế ngày càng gia tăng của đất nước, khi tỷ lệ sinh giảm và lực lượng lao động thu hẹp gây ra những rắc rối cho sự tăng trưởng trong tương lai.

Chạy đua từ thời đi học

Nhiều trẻ em ở Trung Quốc bắt đầu cuộc đua giáo dục từ khi còn nhỏ. Các em phải học thêm sau giờ học chính, phải trải qua nhiều kỳ thi áp lực mà đỉnh điểm là kỳ thi đầu vào đại học "Cao khảo” với tỷ lệ cạnh tranh gắt gao.

Giáo sư kinh tế Nancy Qian tại Trường Quản lý Kellogg của Đại học Northwestern cho biết: “Tôi nghĩ mọi người ở phương Tây, những người không ở Trung Quốc, không thể hiểu việc làm một đứa trẻ ở đó khó khăn như thế nào. Giới trẻ đang phải đối mặt với rất nhiều nỗi thất vọng, kiệt sức và oán giận vì phải làm việc quá sức”.

Nhiều người lớn lên trong thời kỳ nền kinh tế đang phát triển với tốc độ tối đa và tương lai dường như đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, là “sản phẩm” của chính sách một con, vốn chỉ được nới lỏng trong những năm gần đây khi chính quyền cố gắng đảo ngược tỷ lệ sinh đang lao dốc, họ đã phải đối mặt với những kỳ vọng cao của bố mẹ để bước chân vào cạnh tranh trong một hệ thống khắc nghiệt.

Theo bà, họ được thế hệ trước hứa hẹn rằng những hy sinh đó sẽ được đền đáp sau khi họ thành công về mặt tài chính. Thế nhưng thay vào đó, họ phải đối mặt với thực tế phũ phàng về tỷ lệ thất nghiệp chưa từng có, cùng với mức lương thấp do nền kinh tế trì trệ và văn hóa làm việc quá sức.

Và trong khi các thế hệ lớn tuổi chỉ tập trung vào việc kiếm sống, những người trẻ lớn lên trong thời đại thịnh vượng hơn muốn theo đuổi ý nghĩa và mục đích rõ ràng - điều mà công việc của họ thường không mang lại được.

Thị trường lao động không phù hợp

Cảm giác vỡ mộng đó càng tăng cao bởi điều mà các chuyên gia cho là sự bất tương xứng giữa trình độ học vấn và kỹ năng của người lao động với những công việc hiện có.

Theo Bộ Giáo dục, Trung Quốc đã xây dựng hệ thống giáo dục lớn nhất thế giới, với tỷ lệ tuyển sinh đại học tăng gần gấp đôi chỉ sau 10 năm lên 57,8% vào năm 2021.

Tuy nhiên, Yao Lu, giáo sư xã hội học tại Đại học Columbia, phát hiện rằng một tỷ lệ đáng kể nhân viên thừa trình độ đối với công việc của họ. Điều đó nghĩa là vị trí của họ không yêu cầu những kỹ năng và kiến thức họ học được ở trường.

Giáo sư Lu nói: “Họ đang làm những công việc có thể tương đối ổn định, có thể được trả lương khá cao, nhưng thường không cần đến bằng đại học. Ví dụ, việc hành chính tại các văn phòng quận địa phương và giao đồ ăn.

Bà giải thích tình trạng trên đã gây ra những hậu quả xã hội nghiêm trọng, trong đó có mức độ hài lòng thấp của người lao động đối với cuộc sống và công việc của họ.

Anh Veyron Mai đã tốt nghiệp cử nhân âm nhạc nhưng không thể tìm được chỗ tuyển giáo viên dạy nhạc. Cuối cùng, anh chuyển sang làm công việc văn phòng và nghề rửa xe trước khi trở thành nhân viên phục vụ nhà hàng.

Anh nhớ lại mình đã làm việc dưới cái nóng thiêu đốt và sử dụng các vật liệu tẩy rửa độc hại. Kể cả đeo găng bảo vệ, chất tẩy rửa vẫn làm anh bị đau tay và khiến chúng trở nên xấu xí. “Sau khi làm việc ở đó được một tháng, tôi cảm thấy xấu hổ khi đưa tay cho người khác xem. Làm sao tôi có thể gọi mình là sinh viên âm nhạc được?”, người đàn ông này cho biết.

Bà Lu cho rằng hiện tồn tại vấn đề mất cân bằng về cơ cấu giữa cung và cầu.

Bất chấp sự gia tăng nhanh chóng của trình độ giáo dục đại học, nền kinh tế Trung Quốc hiện không đòi hỏi nhiều lao động có tay nghề cao và cần thời gian để chuyển đổi cơ cấu kinh tế.

Ít người lao động hơn?

Thị trường lao động không phù hợp có thể là một vấn đề dài hạn. Đây không phải là tin tốt cho nền kinh tế khi nó phải đối mặt với hàng loạt trở ngại trên nhiều mặt.

Trong nhiều năm, tỷ lệ sinh của Trung Quốc đã giảm, đồng nghĩa với việc có ít trẻ sơ sinh hơn và nhóm người trưởng thành trong độ tuổi lao động ngày càng thu hẹp lại. Trong khi đó, dân số cao tuổi đang già đi nhanh chóng, dẫn đến nhu cầu về quỹ hưu trí, chăm sóc sức khỏe và các dịch vụ phúc lợi khác ngày càng tăng.

Trong bối cảnh đó, trường hợp xấu nhất là nếu những thanh niên chán nản vĩnh viễn rời khỏi lực lượng lao động, sẽ có ít nhân viên hỗ trợ người già hơn trong những năm tới.

Bà Qian cho rằng xu hướng nghỉ việc có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nhưng vẫn chưa rõ ràng như thế nào. Giới trẻ được giải phóng khỏi những giờ làm việc mệt mỏi có thể có nhiều thời gian hơn để tập trung vào các mối quan hệ và lập gia đình, hoặc họ có thể trì hoãn thêm quá trình đó do mất thu nhập và cảm xúc chán nản.

Bà nói: “Bất cứ điều gì đẩy tỷ lệ sinh sản xuống thấp hơn nữa đều là mối lo ngại nghiêm trọng cho tương lai”.

Nhiều người trong làn sóng bỏ việc không hoàn toàn rời bỏ lực lượng lao động. Họ đã chuyển sang vị trí khác hoặc ngành khác. Và không rõ xu hướng này sẽ kéo dài bao lâu.

Anh Liang đang điều hành một quán cà phê ở Thái Châu - thành phố được bao quanh bởi những ngọn núi và bờ biển. “Ở tuổi của tôi, tôi có thể nghỉ việc khi tôi muốn. Nhưng có lẽ sau một, hai năm nữa, tôi sẽ phản chán nản quay lại nơi làm việc”, anh nói.