Loại quả xanh đen 'lạ mắt' chỉ Phú Thọ mới có: Đặc sản rẻ tiền nhưng cực hiếm, dân sành ăn săn lùng
Cứ mỗi độ đông sang, khi những cơn gió lạnh đầu mùa tràn về, cũng là lúc mùa cọ chín rộ ở Phú Thọ. Người dân Đất Tổ lại tất tả lên núi, xuống đồi gom những buồng cọ tím xanh căng mọng mang về ỏm – món quà quê mộc mạc đã gắn bó với bao thế hệ.
Phú Thọ vốn chẳng thiếu đặc sản: hồng Hạc Trì, bưởi Đoan Hùng, măng nứa Trung Sơn,… Thế nhưng, cọ ỏm vẫn giữ một vị trí rất riêng trong ký ức ẩm thực của người dân vùng trung du này, bởi nó đậm đà tình quê và hương vị chẳng thể lẫn vào đâu.
Cây cọ – từ vật liệu lợp mái đến thứ quả “hiếm có khó tìm”
Trước kia, lá cọ là vật liệu chính để lợp mái nhà của người dân bản địa và nhiều vùng lân cận, nên cây cọ được trồng rất nhiều ở Phú Thọ. Nhưng cùng sự phổ biến của mái ngói, mái tôn và tấm lợp hiện đại, diện tích cọ ngày càng thu hẹp, khiến đặc sản quả cọ cũng trở nên hiếm hơn.
Hiện trên thị trường, quả cọ thường được bán với giá 120.000–150.000 đồng/kg, thậm chí có thời điểm cao hơn, bởi sản lượng không còn dồi dào như trước.
Vào tháng 10–11 âm lịch, khi mùa cọ ỏm “gõ cửa”, những người con xa quê lại nao lòng nhớ bữa cơm gói trong lá cọ non, ăn cùng vài trái cọ ỏm béo bùi – thứ ký ức tuổi thơ khó phai.
Những buồng cọ lúc lỉu, quả tím xanh bóng mượt đung đưa trên ngọn cọ chỉ nhìn thôi cũng đủ khiến người ta muốn trèo lên hái thật nhanh mang về ỏm ăn. Nhưng hái cọ vốn chẳng dễ dàng: thân cây tua tủa gai, phải bắc thang, bám vào thân và rung mạnh mới có thể làm rụng quả.
Bí quyết ỏm cọ để có vị béo bùi đúng điệu
Cọ hái về không thể mang đi nấu ngay. Trước tiên phải làm bong lớp vỏ lụa đen bên ngoài. Người dân dùng mẹo truyền thống: cho cọ vào rổ tre, thêm vài nắm nứa hoặc tre chẻ nhỏ rồi xóc mạnh. Phần cạnh sắc của nứa giúp vỏ bong đều và nhanh.
Để ỏm đúng vị, nước phải đun đến khi sủi lăn tăn, bọt nổi từ đáy nồi rồi mới đổ cọ vào. Đậy kín chừng 20 phút. Nếu không “sành nghề”, cọ dễ bị đắng, bị trơ và mất độ béo.
Ngoài món cọ ỏm, người Phú Thọ còn sáng tạo ra dưa cọ. Cọ được tróc vỏ, ngâm nước một giờ, xóc muối hạt rồi cho vào chum. Sau 2–3 ngày, quả ngậm muối, lên men nhẹ, có vị chua xen vị béo – ăn cùng cá kho thì “hao cơm” vô kể.
Những tưởng chỉ là món quê đạm bạc, thế nhưng cọ ỏm giờ đây trở thành đặc sản săn tìm tại thành phố. Dân sành ăn khi vào mùa đều tìm mua cho bằng được. Cọ ỏm, cọ tươi xuất hiện trên các nhóm chợ online, giá dao động 120.000–150.000 đồng/kg, nhưng muốn mua cũng phải đặt trước, không sẵn như trái cây khác.
Quả cọ ỏm có vị rất riêng không mặn, không ngọt, không chua, không cay. Chỉ có vị béo bùi, ngầy ngậy của lớp thịt vàng mềm mượt như nhung, dẻo quánh, xen chút chan chát của vỏ áo. Ai trót ăn rồi là ghiền, để rồi mỗi khi đông về lại nhớ da diết hương vị quê hương.
