NASA công bố loạt ảnh mới về sao chổi 3I/ATLAS, hé lộ chi tiết chấn động giới khoa học

Sao chổi 3I/ATLAS được các nhà thiên văn phát hiện ngày 1/7. Đây là vật thể liên sao (interstellar object – ISO) thứ ba từng được ghi nhận đến từ bên ngoài Hệ Mặt Trời và bay ngang qua khu vực của chúng ta.

Khi 3I/ATLAS bay sượt qua Sao Hỏa vào tháng 10, nhiều nhiệm vụ của NASA đã tạm “đổi hướng” khỏi kế hoạch ban đầu để ghi lại những hình ảnh khó lòng lặp lại, một vật thể đến từ một hệ sao xa xôi.

NASA công bố dữ liệu quan sát mới vào hôm thứ Tư, sau khi phải trì hoãn vì đợt đóng cửa chính phủ Mỹ.

Dù không có tàu vũ trụ nào được thiết kế tối ưu để bắt trọn hình ảnh một sao chổi lao đi với vận tốc lên đến 153.000 dặm/giờ (246.000 km/giờ), các nhà khoa học vẫn nỗ lực tận dụng cơ hội hiếm có này.

“Giống như việc các tàu vũ trụ NASA ngồi ở nhiều vị trí khác nhau trong sân vận động để xem cùng một trận bóng”, Tom Statler, nhà khoa học phụ trách mảng tiểu thể Hệ Mặt Trời tại NASA, ví von. “Mỗi người đều cố bắt được khoảnh khắc trái bóng bay qua, nhưng không ai có góc nhìn hoàn hảo”.

Gần 20 sứ mệnh hợp sức để theo dõi 3I/ATLAS

Theo Nicky Fox, Phó giám đốc phụ trách khoa học của NASA, gần 20 nhóm nhiệm vụ đã phối hợp để thu thập hình ảnh của sao chổi.

“Chúng ta có được những dữ liệu này nhờ sự đa dạng của các thiết bị trên những tàu thăm dò có năng lực rất khác nhau”, Fox nói. “Chúng tôi thậm chí đã đẩy giới hạn của nhiều thiết bị vượt xa mục tiêu ban đầu để có thể ghi lại khoảnh khắc hiếm hoi này”.

Trước khi sao chổi áp sát Sao Hỏa, các tàu Lucy và Psyche (đang trên đường nghiên cứu tiểu hành tinh), cũng như các nhiệm vụ quan sát Mặt Trời như Parker Solar Probe, SOHO và PUNCH đã ghi lại hình ảnh của 3I/ATLAS.

Sự kết hợp dữ liệu từ Lucy và Psyche với các kính thiên văn mặt đất giúp các nhà khoa học dựng nên cấu trúc ba chiều của sao chổi, cùng bản chất lớp bụi bị nung nóng khi đến gần Mặt Trời.

“Đây là cơ hội hiếm để so sánh bụi cổ xưa từ một hệ sao xa xôi với bụi từ chính Hệ Mặt Trời của chúng ta”, ông nói.

Trong tháng 10, Mars Reconnaissance Orbiter và xe tự hành Perseverance tiếp tục theo dõi sao chổi khi nó lướt qua Sao Hỏa, nơi có điều kiện quan sát tối ưu, trong khi Trái Đất khi đó lại ở phía không thuận lợi.

ESA’s ExoMars Trace Gas Orbiter, đang bay quanh Sao Hỏa từ năm 2016, thậm chí ở vị trí gần 3I/ATLAS hơn các kính thiên văn trên Trái Đất tới 10 lần, cho phép ghi lại góc nhìn độc đáo và giúp tăng độ chính xác dự báo quỹ đạo lên gấp 10 lần.

Các kính thiên văn như Hubble và James Webb cũng đã hướng về 3I/ATLAS trong giai đoạn này.

Góc nhìn đa tàu vũ trụ cho phép giải mã “chân dung” sao chổi

Theo tiến sĩ Theodore Kareta (Đại học Villanova), tàu vũ trụ có lợi thế quan sát vượt trội so với kính thiên văn mặt đất vì mang theo những thiết bị chuyên biệt với các góc nhìn khác nhau.

“Quan sát một vật thể ba chiều như sao chổi từ nhiều góc độ giúp chúng ta hiểu rõ hơn kích thước lõi, chuyển động và các mẫu hình trong lớp khí bao quanh nó”, Kareta giải thích.

Hiện các ước tính cho rằng đường kính sao chổi có thể từ vài trăm mét đến vài kilomet, và dữ liệu đang tiếp tục được tinh chỉnh.

NASA cũng bác bỏ hoàn toàn các đồn đoán xoay quanh việc sao chổi là tàu vũ trụ của người ngoài hành tinh.

“Nó trông và hoạt động như một sao chổi, và mọi bằng chứng đều chỉ ra điều đó,” Amit Kshatriya, lãnh đạo chương trình tại NASA, khẳng định.

Fox cho biết NASA không quan sát thấy bất kỳ tín hiệu công nghệ hay dấu hiệu nào liên quan tới sự sống ngoài Trái Đất.

“Điều khiến chúng tôi phấn khích không phải vì nó giống các sao chổi khác”, Fox nói. “Mà là vì những điểm khác biệt của nó”.

Các dấu vết bất thường

Ngày 30/10, 3I/ATLAS đến điểm gần Mặt Trời nhất, cách khoảng 130 triệu dặm (210 triệu km).

Các sao chổi nội địa thường được mô tả như “quả bóng tuyết bẩn”: lõi là hỗn hợp băng, bụi, khí và đá. Khi tiến gần Mặt Trời, chúng nóng lên và tạo ra các vệt đuôi dài.

Nhưng 3I/ATLAS đã thể hiện nhiều khác biệt bất ngờ: nó giải phóng nhiều CO₂ hơn nước, và nhiều nickel hơn sắt, trái ngược mô hình quen thuộc của các sao chổi trong Hệ Mặt Trời.

Sự tăng hoạt động của sao chổi cũng khiến một số người nghi ngờ nó có thể đã vỡ một phần sau khi lướt gần Mặt Trời. Các “tia phụt” mà tàu thăm dò ghi lại có thể chỉ ra những vùng đặc biệt năng động trên bề mặt.

Hiện 3I/ATLAS đang dần xuất hiện trở lại ở phía bên kia Mặt Trời và sẽ đến gần Trái Đất nhất vào ngày 19/12, ở khoảng cách 270 triệu km, trước khi tiếp tục rời khỏi Hệ Mặt Trời.

“Việc nhiều nhiệm vụ của NASA cùng tập trung quan sát đã cho thấy chúng tôi coi trọng cơ hội này thế nào”, Kareta nói. “Các vật thể liên sao cực kỳ hiếm, và những vật sáng như 3I còn hiếm hơn nhiều. Đây có thể là ISO mà chúng ta học được nhiều nhất trong nhiều năm tới”.

Theo Statler, tốc độ của sao chổi cho thấy nó rất cổ xưa, thậm chí lâu hơn cả tuổi của Trái Đất và Mặt Trời. “3I/ATLAS không chỉ là cánh cửa nhìn vào một hệ sao khác, mà còn là cánh cửa mở về quá khứ xa xôi, xa đến mức có thể có trước cả thời điểm Hệ Mặt Trời hình thành”, ông nói.

Theo CNN