Ngôi chùa cổ gần nghìn năm tuổi được công nhận Di tích quốc gia đặc biệt, sở hữu 'báu vật' 9 tấn

Ngày 11/9, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1959/QĐ-TTg về việc xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt (đợt 18, năm 2025) cho 4 di tích. Một trong số đó chính là Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Cổ Lễ (tỉnh Nam Định cũ, nay thuộc tỉnh Ninh Bình).

Nói đến những ngôi cổ tự nổi tiếng của Việt Nam, không thể không nhắc tới chùa Cổ Lễ. Ngôi chùa được xây dựng từ thời Lý, tên tự là Thần Quang, mang kiến trúc Phật giáo "độc nhất vô nhị" tại Việt Nam.

Không chỉ có giá trị về kiến trúc, chùa Cổ Lễ còn là điểm đến giàu ý nghĩa văn hóa, tâm linh. Trải qua gần 1.000 năm với bao biến thiên lịch sử, bao lần trùng tu, ngôi chùa vẫn giữ được linh khí của một đại danh lam, gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người dân nơi đây.

Theo Vietnam+, vào đầu thế kỷ 20, dưới sự trụ trì của Hòa thượng Phạm Quang Tuyên, chùa đã trải qua một cuộc đại trùng tu. Đáng chú ý, khi ấy không có bản vẽ hay kỹ sư chuyên môn, Hòa thượng cùng hàng trăm nghệ nhân và nhân dân đã dựng chùa bằng vật liệu dân gian như gạch nung, vôi, mật mía, muối và giấy bản. Nhờ đôi tay khéo léo, tỉ mỉ, một quần thể kiến trúc kiên cố, bền vững và trang nghiêm đã ra đời.

Nổi bật trong quần thể này là tòa Tam Bảo cao 29m với mái vòm cong vút, cột gạch lớn. Bao quanh tòa là hồ nước rộng có tượng rồng chầu, cầu uốn lượn và bức phù điêu rồng - phượng chạm khắc tinh xảo, tạo nên không gian linh thiêng, tĩnh lặng.

Giữa hồ nước là Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa - biểu tượng tâm linh độc đáo nhất của chùa. Tòa tháp cao 32 m với 9 tầng xoay tròn, tượng trưng cho cửu phẩm liên hoa trong thế giới Phật. Nền móng tháp đặt trên lưng rùa đá khổng lồ, đầu rùa hướng vào chính điện, chân trụ cắm sâu xuống đáy hồ.

Đặc biệt, chùa Cổ Lễ còn lưu giữ Đại Hồng chung - một trong những quả chuông lớn nhất Việt Nam, được coi là “báu vật” linh thiêng. Chuông do Hòa thượng Phạm Thế Long cho đúc vào năm 1936, bằng đồng nguyên chất, nặng tới 9 tấn, cao hơn 4m, đường kính miệng 2,2m, thành dày 8cm. Từ khi đúc đến nay, chuông chưa từng được gióng lên.

Trong thời kỳ kháng chiến, lo sợ chuông bị quân địch phá hủy, người dân đã ngâm xuống hồ để bảo vệ. Sau chiến thắng năm 1954, chuông được trục vớt, đặt lại trên bệ đá giữa hồ, trở thành biểu tượng thiêng liêng của ngôi chùa.

Không chỉ là chốn linh thiêng, chùa Cổ Lễ còn là “địa chỉ đỏ”, gắn liền với cuộc kháng chiến chống Pháp. Theo nhiều sử sách, năm 1947, 27 nhà sư đã cởi áo cà sa, khoác áo lính ra chiến trường, trong đó 12 người đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Hiện nay, trong khuôn viên chùa vẫn còn vườn tưởng niệm để tri ân các nhà sư.

Ngoài ra, chùa Cổ Lễ từng là nơi bí mật họp bàn, cất giấu vũ khí, nuôi cán bộ cách mạng.

* Tổng hợp