Ngôi chùa sở hữu hơn 2.000 ‘kho báu’ cổ quý giá nhất Việt Nam, vừa được UNESCO vinh danh Di sản thế giới

Chùa Bổ Đà là một phần trong Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc vừa chính thức được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Đây là Di sản thế giới thứ 9 của Việt Nam và là Di sản liên tỉnh thứ hai được UNESCO công nhận, sau Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà.

Chùa Bổ Đà còn được biết đến với các tên gọi như chùa Bổ, chùa Tam Giáo, tên chữ là Tứ Ân tự. Chùa trên núi Phượng Hoàng (Bổ Đà sơn), bên bờ tả sông Cầu, thuộc phường Vân Hà, tỉnh Bắc Ninh.

Chùa được xây dựng từ khoảng thế kỷ XI, dưới triều đại nhà Lý và trải qua nhiều lần trùng tu lớn, đặc biệt dưới thời Lê Trung Hưng. Hiện nay, khu di tích chùa Bổ Đà bao gồm nhiều hạng mục lớn nhỏ, trong đó có bốn hạng mục chính là chùa Cao, am Tam Đức, chùa Tứ Ân và vườn tháp.

Công trình được xây dựng bằng các vật liệu truyền thống như gạch nung, ngói, tiểu sành. Đặc biệt, tường bao và nhiều hạng mục được làm từ đất nện theo kỹ thuật trình tường độc đáo, tạo nên nét riêng có của kiến trúc chùa.

Một trong những điểm nổi bật của chùa Bổ Đà là kiến trúc truyền thống còn được giữ gần như nguyên bản. Khác biệt với nhiều ngôi chùa ở miền Bắc, chùa sở hữu kiến trúc độc đáo, vườn tháp lớn và đẹp nhất Việt Nam, lưu giữ nhiều cổ vật giá trị và một kho di sản Hán – Nôm phong phú.

Vườn tháp của chùa nằm trên sườn núi Phượng Hoàng, với diện tích gần 8.000m², được xem là vườn tháp cổ lớn và đẹp nhất cả nước. Tại đây có khoảng 110 tháp và mộ lớn nhỏ, trong đó có 97 ngôi tháp cổ hàng trăm năm tuổi, là nơi lưu giữ tro cốt, xá lị của hơn 1.200 tăng ni thuộc dòng thiền Lâm Tế từ khắp nơi trên cả nước.

Kiến trúc tháp mộ chủ yếu gồm 3-4 tầng, cao từ 3-5m. Tháp của sư tổ có kích thước lớn hơn các tháp còn lại. Vật liệu xây dựng gồm gạch chỉ, đá núi, mạch vữa từ mật mía và bột giấy bản – tạo nên kết cấu vững chắc, bền bỉ qua hàng thế kỷ.

Chùa Bổ Đà từng là trung tâm Phật giáo lớn của thiền phái Trúc Lâm, đồng thời là một trong số ít ngôi chùa còn bảo tồn được kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Bên cạnh giá trị kiến trúc và mỹ thuật, chùa còn lưu giữ kho tàng Hán Nôm quý giá, trong đó có bộ ván kinh Phật khắc gỗ được đánh giá là cổ nhất Việt Nam, với hơn 2.000 mộc bản có giá trị cao về mặt nghiên cứu khoa học.

Ngày 7/5/2016, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục Bộ Mộc bản Kinh Phật khắc trên gỗ thị cổ nhất Việt Nam của Thiền phái Lâm Tế tại chùa Bổ Đà. Tiếp đó, ngày 30/4/2017, tại San Diego (Hoa Kỳ), Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings) công nhận bộ mộc bản kinh Phật tại đây là cổ nhất thế giới trong dòng thiền Lâm Tế.

Ngày 25/12/2017, Bộ Mộc bản Kinh Phật chùa Bổ Đà được Nhà nước công nhận là Bảo vật Quốc gia.

Hiện bộ kinh vẫn còn khá nguyên vẹn. Đặc biệt, những tấm gỗ thị dùng để khắc kinh có độ bền cao, không bị mối mọt dù không sử dụng hóa chất bảo quản. Các bản kinh được khắc nổi bằng chữ Hán, nét chữ tinh xảo, rõ ràng cho đến ngày nay.

Với những giá trị đặc biệt tiêu biểu, ngày 22/12/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2499/QĐ-TTg xếp hạng chùa Bổ Đà là Di tích Quốc gia đặc biệt.