Nữ ca sĩ Việt Nam đầu tiên được phong NSND với 'tiếng hát vàng ròng', từng hát tại hội nghị Paris lịch sử và nhiều lần được Bác Hồ khen ngợi
Nữ nghệ sĩ này từng cất tiếng hát phục vụ nhiều sự kiện lớn, trong đó có Hội nghị Paris.
Nữ ca sĩ đầu tiên được phong tặng danh hiệu NSND, từng nhiều lần được hát cho Bác Hồ nghe
NSND Thanh Huyền, một nghệ sĩ tiêu biểu của nền nhạc Cách mạng Việt Nam, tên thật là Trương Thị Thanh Huyền. Bà sinh năm 1942 tại Hà Nội, trong một gia đình giàu truyền thống nghệ thuật và yêu nước, với mẹ là nghệ sĩ và ông nội là nhà nho.
Cuộc đời của NSND Thanh Huyền có nhiều dấu ấn đáng nhớ gắn liền với lịch sử. Cụ thể, vào mùa thu năm 1957, bà được chọn hát cho Bác Hồ nghe nhân dịp Bác dự Tết Trung thu tại Ấu Trĩ Viên và nhận được sự khen ngợi từ Bác. Những năm sau, bà còn nhiều lần được hát cho Bác nghe trong các sự kiện quan trọng. Trong những năm cuối đời, Bác cũng đã trao tặng cho NSND Thanh Huyền chiếc Huy hiệu Bác Hồ. Đây là một kỷ vật quý giá không phải ca sĩ nào cũng có được.
Không những vậy, nữ nghệ sĩ sinh năm 1942 cũng cùng đoàn ca múa nhạc tham gia lưu diễn khắp nơi, bao gồm cả các chiến trường Nghệ An và Hà Tĩnh trong những năm chiến tranh. Bà thậm chí đã từng được hát tại Hội nghị Paris lịch sử và đi tới nhiều quốc gia như Pháp, Algeria, Italia, Nga, Cuba, Trung Quốc… để trình diễn.
NSND Thanh Huyền (bên trái). Ảnh: Internet
Đặc biệt, NSND Thanh Huyền là nữ ca sĩ đầu tiên được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 1984 (trong đợt phong tặng thứ nhất).Thời điểm đó, chỉ có bốn nghệ sĩ trong lĩnh vực âm nhạc được vinh danh, gồm Đặng Thái Sơn (nghệ sĩ piano), Quốc Hương (nam ca sĩ nhạc cách mạng), Châu Loan (nghệ sĩ ngâm thơ) và NSND Thanh Huyền. Khi ấy, danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vẫn còn mới mẻ nên chỉ những nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng, tài năng và cống hiến lớn lao mới được phong tặng.
Bậc thầy quan họ với tiếng hát vàng ròng, kỹ thuật điêu luyện
NSND Thanh Huyền không thuộc loại giọng hiếm bởi chất giọng light lirico soprano thuần kim khá phổ biến trong giới nữ ca sĩ Việt Nam. Tuy nhiên, điểm đặc biệt của bà là sở hữu âm sắc giọng trời phú, vang và đẹp, nghe rất lộng lẫy và hấp dẫn. Thậm chí, bà còn được mệnh danh “bậc thầy quan họ với tiếng hát vàng ròng”.
Chất giọng đặc biệt này đã giúp NSND Thanh Huyền đạt tới đủ bốn yếu tố quan trọng trong dân ca Việt Nam và thanh nhạc phương Tây: vang, rền, nền, nảy. Khi bà hát to, âm thanh vang vọng khắp bốn phương, tạo nên sự mạnh mẽ và cuốn hút. Ngược lại, khi hát nhỏ, giọng của bà trở nên mềm mại, êm ái và ngọt ngào như một lời ru dịu dàng.
Đặc biệt, nữ nghệ sĩ sinh năm 1942 còn thành thạo nhiều kỹ thuật phức tạp như đổ hột, luyến láy và ngâm. Điều ấn tượng là tất cả những kỹ thuật này bà đều tự học và tự cảm nhận qua khả năng thẩm âm thiên bẩm của mình. Bà có thể hát nhiều thể loại nhạc truyền thống của Việt Nam như hát văn, quan họ, ca Huế.
Sau vài năm học tập tại Nhạc viện, NSND Thanh Huyền nhanh chóng nắm vững các kỹ thuật thanh nhạc cổ điển Tây phương như cộng minh, legato, sử dụng vị trí âm thanh và head voice. Với khả năng cảm nhạc tinh tế và tư duy âm nhạc vượt trội, bà trở thành một trong những nghệ sĩ tiên phong kết hợp hài hòa giữa lối hát cổ truyền dân tộc (hát khép tiếng) và lối hát phương Tây (hát mở tiếng), tạo nên phong cách độc đáo và đặc sắc.
Từ những kỹ thuật thanh nhạc kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống và hiện đại, NSND Thanh Huyền đã mang đến một luồng gió mới cho dân ca quan họ Việt Nam. Bà thể hiện quan họ với tinh thần sáng tạo, mới mẻ nhưng vẫn giữ vững bản sắc truyền thống. Có thể nói, từ khi bà xuất hiện, quan họ Việt Nam đã được khoác lên mình một "lớp áo mới" vừa đậm đà hồn dân tộc, vừa mang tính học thuật cao, sang trọng và tinh tế, giúp dòng nhạc này tiệm cận hơn với âm nhạc quốc tế.
Đặc biệt, với sự tinh tế trong cảm nhận và cách xử lý âm nhạc, NSND Thanh Huyền đã khéo léo thổi hồn dân ca vào các ca khúc nhạc cách mạng, tạo nên những tác phẩm vừa gần gũi, vừa đậm chất dân tộc. Sự kết hợp này đã làm cho nhạc cách mạng trở nên dễ tiếp cận hơn với công chúng, đồng thời mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Đây cũng là đóng góp lớn của bà đối với nền nhạc cách mạng Việt Nam, giúp dòng nhạc này phát triển mạnh mẽ và bền vững.
Tuổi già sống bình lặng, khép kín
So với những nghệ sĩ cùng thế hệ, cuộc sống của NSND Thanh Huyền khá bình lặng. Bà kết hôn với đạo diễn - NSND Thanh An và có một cuộc sống đầm ấm, hạnh phúc bên hai người con, một trai và một gái. Bà từng chia sẻ rằng cuộc đời mình thật may mắn khi có được người chồng tốt. Những năm đầu mới kết hôn, dù cuộc sống khó khăn đến mức không có xe đạp, NSND Thanh An vẫn tận tình chăm sóc vợ, thường xuyên tìm kiếm thức ăn bổ dưỡng cho bà.
Sau khi NSND Thanh An qua đời vào năm 2011, NSND Thanh Huyền sống khép kín hơn. Dù nhận được nhiều lời mời biểu diễn và giảng dạy, bà đều từ chối và cho rằng mỗi người đều có thời kỳ của mình và cần biết rút lui đúng lúc để bảo vệ hình ảnh đẹp trong ký ức khán giả. Bà cho biết hàng tháng vẫn nhận tiền lương hưu và trợ cấp của nhà nước dành cho NSND, vì vậy, cuộc sống của bà đầy đủ, không dư dả nhưng cũng không gặp khó khăn.
