Phường đông dân nhất Việt Nam vươn mình trở thành trung tâm kinh tế biển

Sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, phường Rạch Giá được sáp nhập từ 9 phường của TP. Rạch Giá trước đây, với diện tích tự nhiên 45,53km2 với quy mô dân số 250.661 người - đông nhất cả nước hiện nay.

Rạch Giá hiện cũng là trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh An Giang mới với định hướng được phát triển trở thành trung tâm chính trị - hành chính, kinh tế biển - công nghiệp tổng hợp.

Cụ thể, theo như quy hoạch tổng thể phát triển trong thời gian tới, Bí thư Tỉnh ủy An Giang cho biết địa phương sẽ quan tâm khai thác tiềm năng "kinh tế đêm", "kinh tế biển" với kế hoạch phát triển đô thị lấn biển, xây dựng sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao gắn với du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm và phát triển dịch vụ liên quan nhằm tạo ra sự khác biệt với những nét đặc trưng riêng so với đô thị khác.

Phường Rạch Giá tiếp giáp trực tiếp với vịnh Thái Lan, đây là một trong số ít các đô thị cấp tỉnh có cảng biển, cảng cá, cảng hành khách quốc tế và sân bay nằm trong bán kính dưới 10km. Điều này giúp tạo ra lợi thế "tứ cận logistics" vô cùng hiếm có tại Việt Nam.

Tại cửa ngõ phía Tây, phường Rạch Giá tiếp giáp trực tiếp với các tuyến hàng hải quốc tế tại khu vực ASEAN qua Thái Lan, đây là vùng biển duy nhất của Việt Nam không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi bão, khai thác biển quanh năm và giảm rủi ro cho vận tải cũng như khai thác thủy sản.

Rạch Giá cũng đóng vai trò kết nối đảo với đất liền khi từ Rạch Giá, tàu cao tốc đi Phú Quốc, Nam Du, Hòn Sơn... được xem là điểm trung chuyển khách du lịch quan trọng. Cảng Rạch Giá không chỉ phục vụ hành khách mà còn đang được nâng cấp để hỗ trợ hậu cần nghề cá, vận chuyển hàng hóa và liên kết chuỗi cung ứng logistics biển.

Hiện nay, dù chưa được đầu tư như một khu kinh tế biển đúng nghĩa nhưng Rạch Giá đã sở hữu các yếu tố nền tảng để phát triển kinh tế biển truyền thống như:

1. Ngư nghiệp truyền thống: Vùng Kiên Giang cũ từng đứng đầu cả nước về sản lượng khai thác thủy sản tự nhiên. Rạch Giá đóng vai trò là cảng cá trung tâm, nơi trung chuyển, sơ chế, và chế biến thủy sản phục vụ xuất khẩu. Cùng với đó là hệ thống chợ đầu mối hải sản, doanh nghiệp chế biến đông lạnh, và lực lượng lao động dồi dào có tay nghề.

2. Hạ tầng cảng biển - cảng cá - logistics biển đang từng bước được hiện đại hóa. Việc nâng cấp cảng cá Rạch Giá lên thành cảng cá loại 1, đồng thời phát triển khu hậu cần nghề cá là bước đi chiến lược giúp hình thành chuỗi giá trị khép kín từ đánh bắt - chế biến - tiêu thụ.

3. Du lịch ven biển và đảo hiện đang có sự phát triển mạnh mẽ: Với vai trò trung chuyển khách ra các đảo như Phú Quốc, Nam Du, Rạch Giá có tiềm năng trở thành hub du lịch biển, với hệ sinh thái các dịch vụ hỗ trợ như khách sạn, bến tàu, nhà hàng hải sản, trung tâm giải trí ven biển.

Để có thể vươn mình trở thành trung tâm kinh tế biển đúng nghĩa, Rạch Giá cần được hoạch định cũng như phát triển theo tư duy vùng kinh tế biển tích hợp thay vì đơn lẻ các ngành nghề. Dưới đây là những tiềm năng chiến lược cần được khai thác:

Phát triển đô thị cảng - đô thị biển thông minh: Rạch Giá từng là địa phương đầu tiên tại Việt Nam xây dựng đô thị lấn biển với dự án Tây Bắc Rạch Giá (năm 1999).

Nhờ kinh nghiệm đó, phường Rạch Giá hiện hữu hoàn toàn có thể mở rộng mô hình đô thị cảng, với không gian kinh tế hướng biển, gắn kết hạ tầng đô thị, cảng biển, du lịch và công nghiệp nhẹ thân thiện môi trường.

Phát triển trung tâm logistics biển - đường thủy phía Tây: Việc phát triển cảng tổng hợp, cảng nước sâu (trong tương lai) và hệ thống kho vận - logistics lạnh sẽ giúp Rạch Giá không chỉ phục vụ thị trường nội địa, mà còn vươn ra xuất khẩu thủy sản, nông sản qua đường biển. Đây là mắt xích quan trọng trong chiến lược giảm tải cho các cảng biển miền Đông (như Cát Lái, Cái Mép - Thị Vải), đồng thời gia tăng năng lực cạnh tranh của kinh tế Tây Nam Bộ.

Trung tâm đào tạo và nghiên cứu biển: Rạch Giá có thể là nơi quy tụ các trung tâm nghiên cứu về biển, sinh học biển, biến đổi khí hậu, cùng các cơ sở đào tạo nghề thủy sản, du lịch biển… đáp ứng nhu cầu nhân lực cho ngành kinh tế biển đang thiếu hụt. Việc hình thành các viện/trường hướng biển sẽ tạo động lực dài hạn và bền vững.

Dù sở hữu nhiều tiềm năng sẵn có nhưng phường Rạch Giá hiện đối diện với không ít khó khăn, đến từ việc chuyển đổi mô hình phát triển - từ đô thị hành chính sang đô thị kinh tế biển; biến đổi khí hậu khi nước biển dâng; thiếu nguồn vốn đầu tư hạ tầng lớn, khiến việc thu hút các nhà đầu tư chiến lược gặp nhiều khó khăn.

Do đó, với những lợi thế thiên nhiên sẵn có, kết hợp nền tảng nghề biển và hạ tầng đô thị đang ngày càng hoàn thiện, phường Rạch Giá có đủ điều kiện để trở thành một trung tâm kinh tế biển mạnh của phía Tây Nam Bộ.

Mặc dù vậy để hiện thực hóa định hướng này, rất cần một chiến lược đầu tư dài hạn, quy hoạch đồng bộ và sự phối hợp liên ngành từ Trung ương tới địa phương.