Quốc gia duy nhất trên thế giới không có sông ngòi, 30 triệu dân ‘sống sót’ giữa mùa hè hơn 50°C bằng cách này

Mùa hè có thể vượt 50°C, nguồn nước tự nhiên vô cùng hạn chế

Ả Rập Xê Út (tên chính thức là Vương quốc Ảrập Xêút) nằm ở Tây Á, chiếm phần lớn bán đảo Ả Rập, có thủ đô là Riyadh.

Quốc gia này có diện tích khoảng 2,15 triệu km², dân số khoảng 34 triệu người.

Ả Rập Xê Út tiếp giáp Jordan và Iraq về phía Bắc; Kuwait về phía Đông Bắc; Qatar, Bahrain và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất về phía Đông; Oman về phía Đông Nam; Yemen về phía Nam; đồng thời sở hữu bờ biển tiếp giáp Biển Đỏ và Vịnh Ả Rập. Đây là quốc gia rộng lớn thứ nhì trong thế giới Ả Rập, chỉ sau Algeria.

Khác với hầu hết các nền văn minh cổ đại, Ả Rập Xê Út gần như không có dòng sông hay hồ tự nhiên lâu dài. Người dân dựa vào nguồn nước ngầm, nước biển khử mặn, nước mưa trữ qua đập và nước ngầm nông có khả năng tái tạo hạn chế.

Nguyên nhân là khí hậu sa mạc nhiệt đới, nóng và khô hạn; địa hình cao nguyên cản hơi nước biển xâm nhập, không đủ mưa để nuôi dưỡng sông ngòi. Hơn nữa, gió mùa hè bị lục địa châu Phi chắn, lượng bốc hơi vượt quá lượng mưa, khiến sông ổn định không hình thành. Một số sông theo mùa xuất hiện trong những tháng mưa hoặc tuần tuyết rơi hàng năm, nhưng chỉ tạm thời.

Theo World Atlas, phần lớn lãnh thổ Ả Rập Xê Út là sa mạc, không có sông hay hồ tự nhiên, chỉ xuất hiện một số wadi - các thung lũng/lòng suối thường xuyên khô cạn.

Phía tây và tây nam nổi bật với các dãy núi Hejaz và Azir, trong khi sa mạc Rub ‘Al Khali chứa lượng lớn cát và sa mạc An-Nafud có những cồn cát cao hơn 30m.

Với địa hình và khí hậu sa mạc nhiệt đới, mùa hè tại đây có thể vượt 50°C, lượng mưa ít ỏi và tỷ lệ bay hơi cao, khiến Ả Rập Xê Út trở thành một trong những quốc gia khô hạn nhất thế giới.

Lượng nước ngọt nội địa bình quân đầu người chỉ khoảng 68-90m³/năm, thấp hơn nhiều so với ngưỡng khan hiếm tuyệt đối 500m³/người/năm và quá nhỏ so với các quốc gia giàu nước như Canada (73.000m³/người/năm) hay Nga (31.000m³/người/năm).

Trong bối cảnh đó, nước ngầm trở thành nguồn sống chủ chốt. Nước ngầm cung cấp hơn 90% nhu cầu nông nghiệp và 35% nhu cầu đô thị, nhưng tốc độ khai thác vượt quá khả năng bổ sung tự nhiên. Tầng chứa nước Al-Ahsa ở miền Đông đã tụt mực tới 150m trong vòng 25 năm và đến năm 2012, quốc gia này đã sử dụng khoảng 80% trữ lượng nước hóa thạch tích tụ hàng nghìn năm.

Nhà sản xuất nước biển khử mặn lớn nhất thế giới

Bù lại, Ả Rập Xê Út sở hữu nguồn nước biển dồi dào. Quốc gia này đã phát triển mạnh công nghệ khử mặn, trở thành nhà sản xuất nước biển khử mặn lớn nhất thế giới, chiếm 22% tổng sản lượng toàn cầu, đáp ứng khoảng 70% nhu cầu sinh hoạt.

Hơn nữa, theo Smartly.sa, các nhà máy áp dụng công nghệ hiện đại như thẩm thấu ngược, với hơn 27 nhà máy sản xuất hơn 3 triệu m³ nước uống mỗi ngày, phục vụ dân cư và nông nghiệp.

Năm 2021, tổng nhu cầu nước tại Ả Rập Xê Út là 14,26 tỷ m³, trong đó: nông nghiệp 11,4 tỷ m³, sinh hoạt đô thị 3,56 tỷ m³ và công nghiệp 628 triệu m³.

Năm 2022, công suất sản xuất đạt 6,6 triệu m³/ngày thông qua 33 hệ thống, với mục tiêu nâng lên 7,9 triệu m³/ngày và mở rộng mạng lưới vận chuyển trên 17.000km vào năm 2027.

Trong nông nghiệp, Ả Rập Xê Út khai thác nước ngầm để tưới các cánh đồng và trang trại bò sữa, giúp quốc gia đạt mục tiêu tự cung cấp thực phẩm. Hệ thống bơm nước ngầm và tưới tiêu định điểm vừa đảm bảo sản xuất vừa hạn chế thất thoát nước.

Ngoài ra, các mùa mưa và tuyết hiếm hoi cung cấp nguồn nước ngắn hạn cho một số con sông theo mùa, giúp bổ sung nguồn nước bề mặt.

Các giải pháp nước ngọt của Ả Rập Xê Út gồm bốn nguồn chính: nước ngầm hóa thạch, nước biển khử mặn, nước mưa được trữ trong đập, và nước ngầm nông có khả năng tái tạo hạn chế. Nhờ đó, quốc gia này có thể đáp ứng nhu cầu của 30 triệu dân, duy trì sinh hoạt đô thị và sản xuất nông nghiệp trên vùng sa mạc rộng lớn.

Ngoài vấn đề nước, Ả Rập Xê Út là một cường quốc dầu mỏ. Nước này sở hữu trữ lượng dầu khoảng 260 tỷ thùng, khai thác khoảng 8,7 triệu thùng/ngày, chiếm 75% ngân sách Nhà nước và 90% giá trị xuất khẩu.

Ả Rập Xê Út là một trong những nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới và giữ vai trò chủ chốt trong OPEC.