Tính toán phức tạp của Israel và tham vọng vẽ lại bản đồ Trung Đông

Khói bốc lên ở Dải Gaza nhìn từ biên giới Israel, ngày 18/10/2023. (Ảnh: Reuters)

Khi cuộc bầu cử ở Mỹ đang đến gần, Israel vẫn cố gắng gây thiệt hại tối đa cho lực lượng Hamas ở Dải Gaza và Hezbollah ở Li-băng, đồng thời nắm bắt thời cơ để tạo ra các vùng đệm trên thực tế theo cách không thể đảo ngược, trước khi một tổng thống mới của Mỹ nhậm chức vào tháng 1 năm sau, Reuters dẫn các nguồn tin cho biết.

Theo các nhà ngoại giao phương Tây, các quan chức Li-băng và Israel và một số nguồn tin khu vực khác, với việc tăng cường tấn công Hezbollah và Hamas, Israel muốn đảm bảo kẻ thù của họ và nước bảo trợ Iran không thể tái tập hợp lực lượng và đe dọa Israel một lần nữa.

Trước khi cân nhắc bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào, Israel đang quyết liệt tấn công nhằm đẩy Hezbollah ra khỏi vùng biên giới phía bắc của mình, đồng thời tiến vào trại tị nạn Jabaliya đông đúc ở Dải Gaza để thực hiện kế hoạch mà người Palestine và các cơ quan của Liên Hợp Quốc lo ngại, là sẽ cô lập miền bắc Dải Gaza khỏi phần còn lại của vùng đất.

Israel cũng đang lên kế hoạch đáp trả vụ Iran phóng hàng trăm tên lửa đạn đạo hôm 1/10.

"Bối cảnh đã thay đổi, với những thay đổi địa - chính trị mới trong khu vực", David Schenker, cựu trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Cận Đông, hiện là thành viên cấp cao tại Viện Washington, đánh giá.

Trước cuộc tấn công của Hamas ngày 7/10/2023, Israel "sẵn sàng chấp nhận mối đe dọa mức độ cao”, đáp trả hoả lực từ nhóm chiến binh Palestine và những kẻ thù khác bằng các cuộc tấn công hạn chế. Ông Schenker cho rằng điều đó giờ "không còn nữa".

"Lần này, Israel đang chiến đấu trên nhiều mặt trận. Đó là Hamas; đó là Hezbollah và Iran sẽ sớm thôi", ông nhận định.

Tận dụng nghị quyết của Liên Hợp Quốc

Trong phát biểu ngày 17/10, Thủ tướng Netanyahu nói rằng cái chết của ông Sinwar "đã giải quyết xong vấn đề", nhưng đồng thời cảnh báo cuộc chiến ở Dải Gaza sẽ tiếp tục cho đến khi các con tin của Israel được trả tự do.

Chuẩn đô đốc Daniel Hagari, người phát ngôn quân đội Israel, cho biết việc loại bỏ ông Sinwar là "thành tựu to lớn" trong nỗ lực phá hủy bộ máy quân sự của Hamas, nhưng nói thêm rằng vẫn còn những chỉ huy khác ở Dải Gaza.

Các nguồn tin cho biết, tham vọng của Israel không chỉ dừng lại ở những chiến thắng quân sự ngắn hạn, dù có ý nghĩa quan trọng đến đâu.

Israel đang triển khai chiến dịch trên bộ ở Li-băng nhằm đẩy Hezbollah lùi lại khoảng 30km từ biên giới phía bắc của họ, đến phía sau sông Litani, và đảm bảo phong trào vũ trang dòng Shi'ite này bị giải giáp hoàn toàn sau 30 năm được Iran hỗ trợ quân sự.

Các quan chức Israel lập luận rằng, họ đang thực thi một nghị quyết của Liên Hợp Quốc nhằm duy trì hòa bình trong khu vực và bảo vệ cư dân khỏi các cuộc tấn công xuyên biên giới.

Phái bộ gìn giữ hòa bình UNIFIL được giao nhiệm vụ giám sát thực thi nghị quyết này để hỗ trợ quân đội Li-băng bảo đảm khu vực phía nam con sông không có vũ khí và không có binh lính nào khác ngoài lực lượng của nhà nước Li-băng.

Israel phàn nàn hai lực lượng trên chưa bao giờ giành được quyền kiểm soát khu vực này từ tay Hezbollah.

Hezbollah phản đối việc giải giáp, với lý do là họ cần bảo vệ Li-băng khỏi Israel. Kể từ năm ngoái, Hezbollah liên tục tấn công qua biên giới sang Israel để “chia lửa” với Hamas.

Các quan chức Israel cho rằng cách duy nhất để thực thi Nghị quyết 1701 và giúp khoảng 60.000 cư dân của họ có thể trở về nhà ở miền bắc Israel một cách an toàn là thông qua hành động quân sự.

“Hiện tại, ngoại giao là không đủ”, một nguồn tin ngoại giao Israel nói với Reuters.

Israel cũng vấp phải chỉ trích của quốc tế về các vụ việc mà lực lượng của họ đã nhằm vào lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc.

Một quan chức an ninh Li-băng và một nhà ngoại giao am hiểu tình hình ở miền nam Li-băng cho biết, có vẻ như Israel muốn đẩy UNIFIL khỏi khu vực này cùng với Hezbollah.

Quan chức an ninh Li-băng cho biết lực lượng Israel đang cố tiếp cận các điểm quan sát chiến lược trong căn cứ của UNFIL. “Mục tiêu của họ là dọn sạch vùng đệm này”, nhà ngoại giao cho biết.

Hôm đầu tuần, ông Netanyahu bác bỏ cáo buộc quân đội Israel cố tình nhắm vào lực lượng UNIFIL nhưng cho rằng cách tốt nhất để đảm bảo an toàn cho họ là phải tạm thời rút khỏi khu vực chiến sự.

Liên Hợp Quốc tuyên bố lực lượng gìn giữ hòa bình của họ sẽ không rời khỏi vị trí ở miền nam Li-băng.

Liên Hợp Quốc, Mỹ và một số bên khác đồng ý rằng việc khôi phục nghị quyết có thể tạo cơ sở để chấm dứt các hành động thù địch, nhưng cho rằng cần có cơ chế thực thi tốt hơn.

Tạo nguyên trạng mới

Bất kỳ thay đổi nào đối với nhiệm vụ này đều phải được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc gồm 15 thành viên cho phép. Các nhà ngoại giao cho biết, hiện tại không có cuộc thảo luận nào như vậy diễn ra.

Thủ tướng lâm thời Li-băng Najib Mikati cho biết, chính phủ của ông đã chuẩn bị triển khai quân đội để thực thi Nghị quyết 1701 ngay khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Mỹ và Pháp cho rằng việc tăng cường năng lực quân đội của Li-băng sẽ rất quan trọng đối với nỗ lực này.

Một nhà ngoại giao am hiểu tình hình ở miền nam Li-băng nói rằng điều này cũng cần có sự ủng hộ từ Iran, nhưng Israel có vẻ không sẵn sàng đàm phán bất kỳ lệnh ngừng bắn nào.

Nhà ngoại giao này cho biết: “Israel đang muốn tăng lợi thế của mình, để có quyền mặc cả lớn hơn khi đàm phán”.

"Không có lý do gì để ông Netanyahu dừng chiến dịch quân sự của mình trước cuộc bầu cử Mỹ. Ông ấy sẽ không trao cho bà Harris bất kỳ sự tín nhiệm hay món quà nào trước cuộc bầu cử", cựu Ngoại trưởng Jordan Marwan al-Muasher, hiện là phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế ở Mỹ, nhận định.

Hiện tại, ông Netanyahu dường như quyết tâm vẽ lại bản đồ xung quanh Israel theo hướng có lợi cho mình, bằng cách đẩy lùi các lực lượng kẻ thù cách xa biên giới.

"Ông ấy đã bỏ túi chiến thắng và đang theo đuổi cuộc chiến để tạo ra một nguyên trạng mới ở khu vực”, một quan chức Li-băng cho biết.

>>Hamas có thể bổ nhiệm lãnh đạo mới ở ngoài Dải Gaza sau cái chết của ông Sinwar