TS Trần Du Lịch: Chỉ khuyến khích, vận động hộ kinh doanh lên doanh nghiệp là rất khó

Nút thắt của kinh tế tư nhân nằm ở bộ máy thực thi

Tại tọa đàm "Loại bỏ những rào cản để kinh tế tư nhân phát triển theo Nghị quyết 68" do Báo Pháp luật TP. HCM tổ chức, TS Trần Du Lịch, chuyên gia kinh tế cho biết khu vực kinh tế tư nhân vẫn có những rào cản phải đối diện.

Ông chỉ ra những nút thắt lớn nhất không nằm ở các quy định trên giấy tờ mà ẩn sâu trong tư duy của nhà quản lý và năng lực của bộ máy thực thi.

Chuyên gia kinh tế Trần Du Lịch.

Theo TS. Lịch, vấn đề cốt lõi là tư duy, cái nhìn về vai trò của kinh tế tư nhân trong mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam. Ông đã phác họa một hành trình dài, đầy gian nan trong việc thay đổi nhận thức này.

Giai đoạn đầu, với Luật Doanh nghiệp tư nhân năm 1991, tư duy quản lý vẫn mang nặng tính “ban phát”, doanh nghiệp tồn tại như một sự cho phép hơn là một quyền cơ bản.

Đến năm 2000, dù Luật Doanh nghiệp đã có những cải tiến vượt bậc song doanh nghiệp vẫn bị trói buộc trong khuôn khổ chỉ đăng ký làm cái gì thì được làm cái đó, nếu làm ngoài là vi phạm kinh doanh trái phép. Tư duy chọn - cho này đã kìm hãm sức sáng tạo và sự linh hoạt của doanh nghiệp trong một thị trường biến động không ngừng.

“Phải mất thêm 13 năm, với sự ra đời của Hiến pháp 2013 cùng Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp 2014, một cuộc cách mạng về tư duy mới thực sự diễn ra. Chúng ta chuyển từ chọn cho sang chọn bỏ, một nguyên tắc tiến bộ rằng cái gì luật không cấm thì doanh nghiệp được làm.

Tuy nhiên, ngay cả khi cánh cửa pháp lý đã rộng mở, những rào cản mới lại nảy sinh. Từ những điều kiện kinh doanh đã 'đẻ ra' tới 15.000 loại điều kiện khác nhau, tiếp tục tạo ra những rào cản vô hình đối với doanh nghiệp”, ông Lịch nói.

>>Nghị quyết 68 khiến doanh nhân, doanh nghiệp dám nghĩ lớn, chơi lớn

Chỉ khuyến khích vận động hộ kinh doanh lên doanh nghiệp là rất khó

Về vấn đề thuế khoán với hộ kinh doanh, ông Lịch nhấn mạnh việc cần xóa bỏ thuế khoán và tạo điều kiện thuận lợi cho hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp bán lẻ vẫn thu hút được trái chủ nhờ kinh doanh hiệu quả

Theo TS Trần Du Lịch, việc vẫn tồn tại khái niệm "hộ kinh doanh" trong khi các chủ thể kinh doanh thực chất chỉ gồm thể nhân và pháp nhân đang tạo ra bất cập.

"Trong quan hệ thị trường, kinh doanh chỉ có 2 chủ thể là thể nhân và pháp nhân, chứ không có hộ kinh doanh. Doanh nghiệp tư nhân cũng là cá nhân chịu trách nhiệm, mà hộ cũng là cá nhân kinh doanh. Nhưng vì có khái niệm hộ kinh doanh và chỉ đóng thuế khoán, trong khi các doanh nghiệp tư nhân lại phải đóng thuế đầy đủ theo Luật Doanh nghiệp. Đây là điều cần phải thay đổi" - ông Lịch nói.

Dẫn chứng câu chuyện từ quốc tế, ông Lịch khẳng định ở Nhật Bản có những doanh nghiệp siêu nhỏ, chỉ 3-4 nhân viên. Nay, để bỏ thuế khoán và khuyến khích hộ kinh doanh ở Việt Nam lên doanh nghiệp, nhà nước cần hỗ trợ mọi thủ tục đăng ký lên doanh nghiệp.

“Trước mắt, vấn đề khai thuế, kế toán, địa phương sẽ lập quỹ để thuê các đơn vị kế toán làm giúp cho hộ kinh doanh trong vài năm đầu. Nếu làm được, hộ kinh doanh sẽ chuyển đổi. Và tôi đang tư vấn để thí điểm cho một địa phương cách làm này”, TS Trần Du Lịch phân tích và dẫn chứng.

Còn với cách làm như hiện nay chỉ vận động, khuyến khích là rất khó. Trong khi đó, doanh số của nhiều hộ kinh doanh nhỏ, lẻ là rất lớn. Chuyên gia Trần Du Lịch dẫn chứng tại một huyện nhỏ, một quán sáng bán cháo giò, chiều bán cháo gà, cán bộ địa phương tính toán hộ này lãi ít nhất 70-80 triệu đồng/tháng nhưng chỉ đóng thuế khoán là không công bằng.

"Đây là sự bất công nếu so với những người đăng ký mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ, lỗ tới lỗ lui. Môi trường kinh doanh là nơi có cơ hội kinh doanh như nhau và tuân thủ pháp luật giống nhau. Hiện nay, TP.HCM có khoảng 450.000 hộ kinh doanh, nếu có cơ chế phù hợp để đưa họ sẵn sàng chuyển đổi sẽ góp phần vào mục tiêu tăng doanh nghiệp trong nền kinh tế”, TS Trần Du Lịch nói.

TS Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TP. HCM, cũng cho rằng ngay cả với các hộ kinh doanh cá thể, việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và lộ trình xóa bỏ thuế khoán cũng là bước đi cần thiết. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi vẫn là khâu thực thi để bảo đảm các chính sách hỗ trợ đến đúng đối tượng.

>>UBCKNN 'chớp thời cơ' Nghị quyết 68: Đánh thức tiềm năng, nâng chuẩn doanh nghiệp niêm yết