TS Võ Trí Thành: Người thu nhập chỉ 1 triệu vẫn nên đóng thuế 1.000 đồng mỗi tháng

Tại tọa đàm “Hộ kinh doanh trước vấn nạn hàng giả và tuân thủ thuế”, ngày 22/6, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, cho rằng, theo thống kê, hiện vẫn còn khoảng 2 triệu cá nhân kinh doanh không chính thức, chưa có hành lang pháp lý rõ ràng. Trong đó, có không ít trường hợp thực tế hoạt động với quy mô lớn hơn cả hộ kinh doanh truyền thống, nhưng lại nằm ngoài vùng phủ sóng quản lý.

"Xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng, thì việc minh bạch hóa thị trường là điều kiện tiên quyết để hộ kinh doanh phát triển bền vững, tránh bị rơi vào vùng rủi ro", ông nhìn nhận.

TS. Võ Trí Thành Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh. Ảnh minh hoạ.

>>>Thép HRC Trung Quốc lách thuế tràn vào Việt Nam, Hòa Phát (HPG) kiến nghị mở rộng điều tra

Theo TS. Võ Trí Thành, cách hiểu về “hộ kinh doanh” ở Việt Nam hiện nay đang tụt hậu so với thực tiễn. Không thể mãi đồng nhất khái niệm này với những tiệm tạp hóa, quầy hàng vỉa hè, hay những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ truyền thống.

Thực tế đã khác xa. Ngày nay, hộ kinh doanh không chỉ là người bán hàng ngoài chợ, mà là cả freelancer viết phần mềm, lập trình viên tự do làm việc xuyên biên giới, influencer kiếm tiền từ quảng cáo trực tuyến, người đào tiền số, thợ thủ công sáng tạo theo đơn đặt hàng online... Họ có khách hàng, có thu nhập đều đặn, có sức ảnh hưởng thị trường, nhưng lại “đứng ngoài vòng pháp lý”. Không đăng ký kinh doanh, không ghi sổ, không đóng thuế và cũng không thể tiếp cận bất kỳ sự hỗ trợ chính thức nào từ Nhà nước.

TS. Võ Trí Thành nhấn mạnh: Đã đến lúc cần có một luật riêng cho hộ kinh doanh, không phải để siết chặt hay hình sự hóa, mà để “gọi tên đúng và dẫn dắt đúng”. Hệ thống đó cần phân loại linh hoạt, dựa trên quy mô, tính chất hoạt động, và đặc điểm ngành nghề. Nếu không, nhóm này sẽ tiếp tục tồn tại dai dẳng trong vùng xám của nền kinh tế phi chính thức, vừa khiến Nhà nước thất thu, vừa khiến chính người lao động rơi vào trạng thái bất ổn – không được bảo vệ khi gặp rủi ro, không được công nhận khi cần vươn lên.

“Chúng ta không thể vận hành một nền kinh tế số hiện đại bằng tư duy quản lý của thời tiểu thương thế kỷ trước,” TS. Võ Trí Thành kết luận. Việc xây dựng hành lang pháp lý mới cho hộ kinh doanh không chỉ là một yêu cầu quản lý, mà là nền tảng để kiến tạo một xã hội minh bạch, bình đẳng và có khả năng chuyển đổi số thực sự.

Vị chuyên gia cho rằng, cơ quan thuế nên xây dựng một bảng phân loại ngắn gọn, dễ hiểu, thể hiện: Chúng ta đã làm gì, còn vướng gì, và cần làm gì tiếp theo. Bảng này không chỉ giúp cơ quan quản lý mà còn giúp xã hội hình dung rõ ràng hơn lộ trình chính sách đang đi đến đâu và vì sao.

Rất nhiều vấn đề đặt ra liên quan đến quy trình, thủ tục, cách xác định doanh thu, cách khoán, mức đóng thuế…song, ông Thành cho rằng, điều quan trọng nhất là phải nhìn rõ bản chất: Trong vài năm tới, thu thuế từ hộ kinh doanh không phải là mục tiêu chính yếu, kể cả về tỷ trọng ngân sách lẫn tác động vĩ mô.

"Cái cốt lõi nằm ở sự "tập dượt" để hộ kinh doanh quen với việc minh bạch hóa thu nhập, ghi sổ, kê khai và để Nhà nước học cách đồng hành, phân loại, hỗ trợ, không chỉ kiểm tra, xử phạt", TS Võ Trí Thành nhận định.

Nó giống như ta huấn luyện hành vi xã hội. Ông Thành kể lại một câu chuyện. Trước đây, khi bàn về thuế thu nhập cá nhân, có người nói: "Tôi thu nhập 20 triệu nhưng còn phải nuôi con, nuôi mẹ già.., phải giảm thuế cho tôi chứ" – câu nói này chạm đến một vấn đề thật: Xã hội chỉ thực sự văn minh khi người dân ý thức rõ trách nhiệm thuế, dù số tiền đóng có thể rất nhỏ.

Ông Thành cho rằng, tiến tới đời con cháu chúng ta, ngay cả một người thu nhập chỉ 1 triệu, vẫn nên đóng 1.000 đồng mỗi tháng, không phải để ngân sách thêm dày, mà để tạo thói quen, tạo hành vi rằng: “Tôi là công dân, tôi có nghĩa vụ đóng góp".

Với hộ kinh doanh cũng vậy. Hãy để họ “tập đi” trước khi buộc họ “chạy”. Đừng đòi hỏi họ minh bạch, chuyên nghiệp như doanh nghiệp lớn ngay lập tức. Đó là một hành trình chuyển đổi 3 năm, 5 năm, thậm chí 10 hay 15 năm. Nhưng nếu ta không bắt đầu bây giờ, thì chẳng bao giờ tới đích.

"Tôi nghĩ, điều quan trọng là tư duy chính sách phải dịch chuyển từ “thu ngay” sang “huấn luyện dần”, từ “quản lý rủi ro” sang “kiến tạo niềm tin”. Khi ấy, họ mới lớn lên, xã hội mới lành mạnh, và thị trường mới vận hành đàng hoàng", TS Thành nhìn nhận.

>>> Hòa Phát, Formosa chưa đủ cung HRC, Hoa Sen lo rơi vào thế khó nếu Bộ Công Thương mạnh tay áp thuế thép Trung Quốc