Từ cuộc gọi gây bão đến đóng cửa biên giới: Quan hệ kinh tế Thái Lan – Campuchia hiện đang ra sao?

Ngày 15/6, chính trường Thái Lan rúng động sau khi ghi âm riêng của Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra với ông Hun Sen - người giữ vai trò Chủ tịch Thượng viện Campuchia nhưng vẫn có ảnh hưởng sâu rộng trong chính trường Phnom Penh - đã bị rò rỉ.

Trong đó, bà được cho đã chỉ trích Tư lệnh Quân khu 2 Boonsin Padklang là “phe đối lập”, dẫn đến sự phẫn nộ mạnh mẽ và cáo buộc bà phản quốc. Vụ việc khiến liên minh chính phủ tan vỡ, làm dấy lên làn sóng kêu gọi Thủ tướng từ chức hoặc giải tán quốc hội.

Trong bối cảnh một số chốt kiểm soát biên giới tạm thời bị đóng và cả hai bên tăng cường các cuộc tuần tra quân sự, giới quan sát lo ngại rằng “drama” chính trị có thể làm xói mòn lòng tin và cản trở dòng chảy thương mại – đầu tư giữa hai nước. Với vị thế là nhà đầu tư lớn thứ hai tại Campuchia, bất kỳ rạn nứt nào trong quan hệ đều có nguy cơ giáng đòn trực tiếp lên các tập đoàn Thái đang mở rộng hiện diện tại quốc gia láng giềng, đồng thời làm lung lay định hướng hội nhập kinh tế khu vực vốn được cả hai chính phủ theo đuổi trong thập kỷ qua.

Thái Lan đang là nhà đầu tư lớn thứ hai tại Campuchia

Theo Báo cáo “Investment Climate Statements 2024” từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, FDI của Thái Lan vào Campuchia lũy kế ước tính khoảng 3–4 tỷ USD, đứng thứ hai sau Trung Quốc. Trong năm 2022, Thái Lan triển khai khoảng 1,7 tỷ USD FDI, chiếm hơn 40% tổng FDI vào Campuchia. Các ngành thu hút đầu tư gồm nông nghiệp, năng lượng, tài chính, bất động sản và bán lẻ. Một số doanh nghiệp nổi bật như CP Group, SCG, PTT và Bangkok Bank đã đầu tư vào các dự án Greenfield mới, phản ánh chiến lược mở rộng và đa dạng hóa kinh doanh của Thái Lan tại Campuchia.

Đặc biệt, đặc khu kinh tế Poipet SEZ, nằm sát biên giới Thái Lan, đang đóng vai trò chiến lược trong mô hình “Thái Lan +1”, thúc đẩy các công ty Thái Lan đặt dây chuyền sản xuất và kho vận gần biên giới nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Theo Open Development Cambodia, Poipet SEZ hiện có khoảng 5 nhà máy với 1.200 lao động ngay từ năm 2014, đồng thời dự án Techno Park Poipet do Toyota Tsusho hỗ trợ sẽ đáp ứng nhu cầu từ 10 doanh nghiệp trở lên đến năm 2020. Điều này củng cố vị trí Poipet như trung tâm giao thương và sản xuất biên giới.

Sihanoukville SEZ (SSEZ) được thành lập từ năm 2008, tính đến năm 2015, khu này đã thu hút khoảng 110 doanh nghiệp, trong đó có 93 nhà máy. Với vị trí gần cảng biển sâu và các tuyến đường bộ, SEZ này trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa xuất khẩu, đặc biệt trong dệt may, gỗ và linh kiện điện tử.

Ngược lại, đầu tư từ Campuchia vào Thái Lan vẫn ở mức khiêm tốn, chủ yếu qua hình thức cá nhân như mua bán nhà đất, gửi kiều hối hoặc mở doanh nghiệp nhỏ tại các tỉnh biên giới. Một số doanh nhân Campuchia hoạt động trong lĩnh vực logistics và du lịch tại các khu vực như Sa Kaeo và Chanthaburi. Tuy nhiên, FII từ Campuchia vẫn chưa có quy mô đáng kể so với đầu tư từ Thái Lan.

Dẫu vậy, sự xuất hiện của các công ty Campuchia tại thị trường này là dấu hiệu cho thấy xu hướng đầu tư xuyên biên giới ngày càng rõ nét. Hiện tại, dù căng thẳng chính trị ở biên giới có thể ảnh hưởng tâm lý, các doanh nghiệp Thái Lan hoạt động tại Campuchia vẫn duy trì kế hoạch đầu tư.

Nguy cơ đứt gãy thương mại và dòng lao động vùng biên

Kim ngạch thương mại hai chiều giữa Thái Lan và Campuchia ở mức khoảng 9–10 tỷ USD/năm, với Thái Lan thường xuất siêu 2–3 tỷ USD mỗi năm. Trong 5 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch đạt 1,87 tỷ USD, tăng 2,5% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch biên giới tháng 4/2025 riêng lẻ đạt khoảng 480 triệu USD, tăng 16,5% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy mối quan hệ thương mại biên giới ngày càng sôi động và đa dạng.

Các mặt hàng xuất khẩu chính từ Thái Lan sang Campuchia bao gồm đồ uống, phụ tùng ô tô và xe máy, động cơ và máy móc nông nghiệp - chiếm hơn 30% tổng kim ngạch xuất khẩu. Ở chiều ngược lại, Thái Lan nhập khẩu từ Campuchia các mặt hàng thiết yếu cho công nghiệp hạ nguồn như sắn, kim loại phế liệu (nhôm và đồng), dây điện—được sử dụng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi, tái chế và ngành điện – điện tử.

Hiện nay, có tổng cộng 18 cửa khẩu biên giới Thái Lan – Campuchia trải dài trên 7 tỉnh: Trat, Chanthaburi, Sa Kaeo, Buri Ram, Surin, Si Sa Ket và Ubon Ratchathani. Trong đó, có 8 cửa khẩu cố định, 9 cửa khẩu phục vụ mục tiêu thương mại và 1 cửa khẩu phục vụ du lịch.

Trong bối cảnh căng thẳng biên giới giữa hai nước chưa hạ nhiệt, Thái Lan phong tỏa tạm thời chốt Chong Sai Taku từ ngày 21/6. Ngay lập tức Campuchia đáp trả bằng việc đóng vĩnh viễn hai cửa khẩu tại Oddar Meanchey từ 22/6. Đồng thời, Campuchia tuyên bố tạm ngừng nhập khẩu xăng dầu và khí đốt từ Thái Lan từ nửa đêm 23/6, nhằm tìm kiếm nguồn cung thay thế

Tuy vậy, ba cửa khẩu chiếm tỷ trọng thương mại lớn nhất hiện nay là:

• Hải quan Aranyaprathet (Sa Kaeo): 110,72 tỷ baht (chiếm 63,4% tổng kim ngạch)
• Hải quan Khlong Yai (Trat): 29,29 tỷ baht (16,8%)
• Hải quan Chanthaburi (Chanthaburi): 26,62 tỷ baht (15,3%)

Nếu cả ba cửa khẩu này buộc phải đóng, hơn 95,5% thương mại biên giới với Campuchia sẽ bị gián đoạn. Khi cộng thêm hai cửa khẩu Chong Chom (Surin – 6,08 tỷ baht, 3,5%) và Chong Sa Ngam (Si Sa Ket – 1,82 tỷ baht, 1%), tổng giá trị thương mại bị ảnh hưởng sẽ đạt 174,53 tỷ baht.

Trong trường hợp đóng cửa kéo dài 3 tháng, các hoạt động kinh doanh nhỏ và chợ biên giới sẽ gần như tê liệt. Nếu kéo dài từ 3 đến 12 tháng, niềm tin của nhà đầu tư trong khu vực sẽ bị tổn hại nghiêm trọng.

Bất chấp những rạn nứt hiện tại, giới phân tích kỳ vọng cả Thái Lan và Campuchia sẽ sớm tìm được kênh đối thoại để hạ nhiệt căng thẳng, tránh tổn thất kinh tế lan rộng. Với kim ngạch thương mại hàng chục tỷ USD và sự phụ thuộc lẫn nhau về lao động, năng lượng và chuỗi cung ứng, việc duy trì ổn định vùng biên không chỉ là ưu tiên song phương mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với toàn khu vực Mekong. Nếu khủng hoảng kéo dài, sẽ không có bên nào chiến thắng.

Theo B2B Cambodia, USA Gov, Nation Thailand, Khmertimes, Future Southeast Asia, CDC

>> Đảng cầm quyền Thái Lan bác tin Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra sẽ từ chức