Từng nhận giải VinFuture của tỷ phú Phạm Nhật Vượng, hai nhà khoa học tiếp tục đoạt Nobel Hóa học 2025

Ủy ban Nobel Hóa học vừa công bố ba nhà khoa học Omar M. Yaghi, Susumu Kitagawa và Richard Robson trở thành chủ nhân Giải Nobel Hóa học 2025 nhờ công trình tiên phong phát triển dạng kiến trúc phân tử hoàn toàn mới.

Theo thông báo, trong nghiên cứu này, các ion kim loại được ví như những “viên gạch nền móng”, liên kết với các phân tử hữu cơ dài dựa trên carbon để hình thành nên những tinh thể chứa các khoang rỗng lớn. Loại vật liệu này được gọi là khung kim loại - hữu cơ (metal-organic frameworks, MOFs) – một phát minh mở ra kỷ nguyên mới cho vật liệu xốp có thể thiết kế theo nhu cầu.

Bằng cách thay đổi các “viên gạch” cấu thành MOFs, các nhà khoa học có thể điều chỉnh cấu trúc vật liệu để hấp thụ, lưu trữ hoặc xử lý các chất cụ thể. Không chỉ vậy, MOFs còn có khả năng dẫn điện và xúc tác các phản ứng hóa học, hứa hẹn ứng dụng rộng rãi trong năng lượng, môi trường và công nghiệp.

“Các khung kim loại - hữu cơ có tiềm năng to lớn, mang đến những cơ hội chưa từng có cho việc tạo ra các vật liệu tùy chỉnh với những chức năng mới”, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học Heiner Linke nhận định.

Đáng chú ý, GS Omar M. Yaghi từng được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture mùa đầu tiên (2021) ở hạng mục “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới” với chính công trình tiên phong về vật liệu khung cơ-kim (MOFs).

Theo đánh giá của Hội đồng Giải thưởng VinFuture năm 2021, loại vật liệu này có thể giúp giải quyết bài toán khan hiếm nước sạch, đặc biệt tại những khu vực thiếu nguồn nước, qua đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho hàng triệu người trên thế giới.

Việc GS Yaghi tiếp tục được trao Giải Nobel Hóa học 2025 không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng khoa học toàn cầu, mà còn là minh chứng rõ ràng cho tầm nhìn chiến lược và khả năng nhận diện sớm những phát minh mang tính bước ngoặt của Giải thưởng VinFuture – giải thưởng khoa học - công nghệ do Việt Nam khởi xướng.

Không chỉ GS Yaghi, GS Susumu Kitagawa – đồng chủ nhân Giải Nobel Hóa học năm nay cũng là nhà khoa học từng đồng hành và đóng góp tích cực cho hành trình phát triển của Giải thưởng VinFuture. Ông nhiều lần tham gia trong các hoạt động trao đổi học thuật, lan tỏa tinh thần khoa học vì nhân loại cùng cộng đồng VinFuture.

Sự trùng hợp này thêm một lần khẳng định vai trò của VinFuture như “cầu nối tri thức” giữa Việt Nam và cộng đồng khoa học quốc tế, đồng thời thể hiện khả năng tiên phong của Việt Nam trong việc thúc đẩy, tôn vinh và phát hiện những nghiên cứu có tác động toàn cầu.

VinFuture được thành lập ngày 20/12/2020 bởi tỷ phú Phạm Nhật Vượng và phu nhân Phạm Thu Hương. Đây là quỹ hoạt động độc lập, phi lợi nhuận, với mục tiêu vinh danh và hỗ trợ các công trình khoa học – công nghệ mang lại thay đổi tích cực cho cuộc sống hàng tỷ người.

Hệ thống giải thưởng VinFuture có tổng giá trị 4,5 triệu USD (hơn 115 tỷ đồng), Giải thưởng Chính – VinFuture Grand Prize trị giá 3 triệu USD hiện là một trong những giải thưởng thường niên lớn nhất thế giới trong lĩnh vực khoa học công nghệ.

Giải thưởng VinFuture đã nhanh chóng khẳng định vị thế là một trong những giải thưởng khoa học - công nghệ hàng đầu thế giới. Giải thưởng không chỉ tôn vinh các công trình xuất sắc về mặt học thuật mà còn đề cao giá trị nhân văn và tác động tích cực đến đời sống con người.

Mạng lưới đối tác đề cử của VinFuture hiện đã mở rộng tới gần 14.800 nhà khoa học thuộc 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên 5 châu lục. Đây là nền tảng quan trọng giúp củng cố vị thế của Việt Nam trên bản đồ khoa học toàn cầu.

Chỉ sau 5 năm ra đời, VinFuture đã tạo nên dấu ấn đặc biệt khi nhiều chủ nhân Giải thưởng tiếp tục được vinh danh tại các giải thưởng quốc tế danh giá, đặc biệt là Nobel – giải thưởng khoa học lâu đời và uy tín bậc nhất thế giới.

Năm 2023, TS Katalin Karikó và GS Drew Weissman – chủ nhân Giải Chính VinFuture 2021 được trao Giải Nobel Y Sinh cho nghiên cứu về công nghệ mRNA. Năm 2024, TS John Jumper – chủ nhân Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho Nhà nghiên cứu các lĩnh vực mới nhận Giải Nobel Hóa học. Cùng năm, GS Geoffrey Hinton – đồng chủ nhân Giải Chính VinFuture 2024 được vinh danh ở Giải Nobel Vật lý.

Việc các nhà khoa học từng được VinFuture vinh danh liên tiếp nhận Giải Nobel trong ba năm gần đây là minh chứng thuyết phục cho khả năng “nhận diện sớm” những công trình mang tính cách mạng của VinFuture. Đồng thời, điều đó cũng khẳng định tầm nhìn chiến lược, tính tiên phong và sự đóng góp ngày càng rõ nét của Việt Nam vào sự phát triển của khoa học - công nghệ toàn cầu.