Doanh nghiệp A-Z

Viết lại công nghệ bằng tiếng mẹ đẻ: Cách AI Việt tìm chỗ đứng

Quốc Trung • 26/06/2025 07:07

AI Hay là một trong những công ty công nghệ trẻ nhưng đầy tâm huyết, đang đi tiên phong trong mục tiêu phổ cập AI cho người Việt – bắt đầu từ giáo dục. Khi FPT kêu gọi thành lập Liên minh AI Âu Lạc với khát vọng “AI bình dân hóa”, CEO Trần Quang Đức của AI Hay cho biết đã không mất nhiều thời gian để nhận lời.

Là một trong 20 thành viên đầu tiên của Liên minh AI Âu Lạc – cùng với các tên tuổi lớn như FPT, CMC, VNPT, MobiFone – AI Hay hiện hướng tới việc kết nối trực tiếp với người dùng cuối, đặc biệt là nhóm học sinh, sinh viên – một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái ứng dụng AI tại Việt Nam. Như Chủ tịch FPT Trương Gia Bình nhấn mạnh, mục tiêu của liên minh là phổ cập AI từ lớp 1 đến đại học, cần huy động hơn 50 triệu lao động cùng học, cùng hiểu và cùng làm chủ AI. Đó là con đường để nâng cao năng suất lao động, để đất nước bước vào một kỷ nguyên phát triển mới bằng chính trí tuệ của người Việt.

Trò chuyện bên lề buổi ra mắt Liên minh AI Âu Lạc, anh Trần Quang Đức, Đồng sáng lập và CEO của AI Hay, chia sẻ không chỉ về chiến lược của doanh nghiệp, mà cả niềm tin: AI muốn thành của người Việt, thì phải hiểu và tư duy như người Việt.

Tôi gọi đây là “giấc mơ tiếp nối”. Trước đây làn sóng đầu là phổ cập Internet, rồi đến điện thoại thông minh – tôi từng tham gia xây dựng Zalo cũng trong mục tiêu đó. Giờ là AI và nếu mình không phổ cập nó sớm, chúng ta có nguy cơ bị bỏ lại.

Phổ cập không có nghĩa là ai cũng lập trình được AI. Nó nghĩa là ai cũng có thể hiểu, sử dụng và kiểm soát AI như một công cụ học tập, làm việc và sáng tạo, chứ không bị phụ thuộc hay bị “làm thay”.

Vậy AI Hay đang bắt đầu hành trình này từ đâu? Vì sao lại chọn giáo dục?

Chúng tôi tin rằng giáo dục là mảnh đất bền vững nhất để phổ cập AI. Khi học sinh, sinh viên hình thành thói quen dùng AI mỗi ngày: tra cứu, học tập, phát triển kỹ năng,… thì AI trở thành công cụ phát triển tư duy.

Hiện tại, sản phẩm AI Hay có hơn 10 triệu lượt tải về, xử lý khoảng 100 triệu câu hỏi mỗi tháng từ học sinh – sinh viên. Chúng tôi gọi đó là trợ lý học tập cá nhân, chứ không đơn thuần là chatbot.

Trong một thị trường bị chi phối bởi các mô hình lớn từ nước ngoài như ChatGPT, Claude… đâu là cơ hội của một sản phẩm Việt như AI Hay?

Chúng tôi không định cạnh tranh ở quy mô – mà cạnh tranh ở độ phù hợp với người Việt. Thay vì chạy đua để giải quyết những bài toán chung, rộng lớn như các mô hình GPT toàn cầu, AI Hay chọn đi sâu vào các bài toán ngách, đặc biệt là lĩnh vực giáo dục, nơi chúng tôi có thể tạo ra giá trị thực sự cho người dùng Việt.

AI Hay được huấn luyện trực tiếp trên dữ liệu tiếng Việt, hiểu cách người Việt đặt câu, dùng từ, văn hóa đối thoại – thay vì dịch từ mô hình tiếng Anh. Cái khác biệt không nằm ở dung lượng, mà ở chiều sâu bản địa hóa.

Nói nôm na là AI Hay “nghĩ bằng tiếng Việt” ngay từ đầu, giống như nuôi một em bé lớn lên trong môi trường thuần Việt. Còn các mô hình nước ngoài thì là em bé “tư duy bằng tiếng Anh”, rồi học nói tiếng Việt sau – luôn có độ vênh.

Giống như hồi xưa làm Zalo vậy, chúng tôi không phải là ứng dụng nhắn tin đầu tiên. Phải cạnh tranh với các đối thủ lớn như Messenger, nhưng Zalo vẫn giành được chỗ đứng nhờ hiểu người dùng Việt tốt hơn các đối thủ quốc tế.

Tương tự với AI, các đối thủ nước ngoài có thể dẫn đầu về thị phần toàn cầu, nhưng AI Hay đang từng bước vững vàng khẳng định vị trí của mình tại Việt Nam, nhờ vào sự khác biệt bản địa và khả năng phục vụ người dùng theo cách mà chỉ người Việt mới làm được.

Anh có thể nói rõ hơn về lợi thế bản địa hóa này không? Nó ảnh hưởng ra sao đến trải nghiệm người dùng?

Cái khác biệt rõ ràng nhất là AI Hay “nói tiếng Việt như người Việt thật sự”. Nhiều mô hình dịch sẽ viết kiểu “, và” – trong khi tiếng Việt chuẩn không bao giờ đặt dấu phẩy trước “và”. Với báo chí, văn bản, ngữ pháp – những lỗi nhỏ như vậy gây khó chịu và không chuyên nghiệp.

Chúng tôi huấn luyện mô hình trên dữ liệu tiếng Việt thực, xử lý hàng triệu câu hỏi thực tế mỗi tháng từ người dùng – nên ngôn ngữ, ngữ cảnh, cách trả lời rất Việt.

Ngoài ra, khi người Việt hỏi một câu – có khi lủng củng, thiếu chủ ngữ – AI Hay vẫn hiểu được vì nó quen với logic đặt câu kiểu Việt. Trong khi AI nước ngoài thường yêu cầu câu phải đầy đủ cấu trúc mới hiểu.

Vậy có thể nói AI Hay không chỉ làm sản phẩm, mà đang giải bài toán bản sắc?

Chính xác. Chúng tôi gọi đó là xóa khoảng cách giữa công nghệ và văn hóa Việt.

Chúng tôi không muốn người dùng phải học cách nói chuyện như AI, mà muốn AI học cách nói chuyện như người Việt. Đó là chiều ngược lại – và cũng là thách thức lớn, nhưng đầy giá trị.

Là một trong những startup nổi bật tham gia Liên minh AI Âu Lạc do Tập đoàn FPT khởi xướng, điều gì khiến anh quyết định nhanh chóng như vậy?

Có hai lý do. Thứ nhất, FPT là “nhà” của tôi – tôi từng trưởng thành từ trung tâm tài năng trẻ FYT, rồi tham gia dự án ‘Vườn Chim Visky’ do Chủ tịch Trương Gia Bình dẫn dắt. Khi FPT gọi, tôi không cần hỏi “tại sao”.

Thứ hai, Liên minh AI Âu Lạc có tầm nhìn rất đúng phổ cập AI là một hành trình tập thể. Không một công ty nào, kể cả Big Tech, có thể làm một mình.

Trong liên minh này, vai trò của AI Hay là gì?

Mỗi doanh nghiệp sẽ chọn một “mảnh ghép” riêng. AI Hay chọn mảnh gần người dùng nhất như học sinh, sinh viên, giáo viên, phụ huynh.

Chúng tôi không làm mô hình to nhất, mà làm cái thiết thực nhất: AI hỗ trợ học tập mỗi ngày, tạo thói quen học thông minh, hỏi tốt, tra cứu hiệu quả. Khi người dùng hình thành thói quen tốt với AI, đó mới là “phổ cập” đúng nghĩa.

Nhưng phát triển AI là một hành trình dài, đòi hỏi vốn, nhân lực, dữ liệu. Liệu AI Hay có đủ sức đi đường dài không?

Quả thực đây là cuộc chơi khốc liệt. Nhân sự AI giỏi rất hiếm, vốn đầu tư cho mô hình cũng cao. Chúng tôi đang gọi vốn từ cả trong và ngoài nước và may mắn có một đội ngũ mạnh – nhiều bạn trẻ từ Mỹ trở về, rất giỏi công nghệ và có tinh thần phụng sự.

Chúng tôi đi sau các Big Tech, nhưng nếu đi đúng và đi cùng nhau. Liên minh này sẽ không đứng ngoài cuộc cách mạng AI.

Với gia nhập Liên minh Âu Lạc, đội ngũ phát triển AI Hay kỳ vọng điều gì từ sự hợp tác này?

Thực tế, AI là một nền tảng mở. Người dùng đến với AI Hay có thể vì học tập, nhưng họ cũng có thể hỏi về tài chính, luật, sức khỏe... Tuy nhiên, chúng tôi xác định rõ: Không ôm đồm, mà đi sâu vào điểm mạnh cốt lõi trước - đó là giáo dục.

Với hàng trăm triệu câu hỏi mỗi tháng từ học sinh, sinh viên, AI Hay đã chứng minh mình có thể làm chủ mảng giáo dục một cách hiệu quả. Nhưng chúng tôi cũng hiểu rõ giới hạn: chẳng hạn, khi người dùng hỏi sâu về tài chính, mô hình của chúng tôi không thể trả lời tốt như một hệ thống được huấn luyện chuyên biệt.

Chính vì thế, chúng tôi chủ động liên kết với các đối tác trong Liên minh AI Âu Lạc — nơi mỗi đơn vị là một mảnh ghép chuyên sâu. Có đơn vị giỏi tài chính, có đơn vị giỏi pháp lý, và khi kết nối lại, chúng tôi có thể hình thành một hệ sinh thái AI đủ mạnh để phục vụ nhiều lĩnh vực. Đó cũng là cách AI Việt có thể cạnh tranh với Big Tech: Không phải bằng “tất cả trong một”, mà bằng liên kết bản địa và sự thấu hiểu chuyên sâu từng lĩnh vực.

Anh hình dung tương lai AI Việt sẽ ra sao, nếu chúng ta đi đúng hướng?

Tôi kỳ vọng một ngày nào đó, mỗi người Việt có một trợ lý ảo riêng, hiểu họ, đồng hành cùng họ học tập, làm việc và sáng tạo – giống như người bạn thân thiết.

Và tôi tin, với một liên minh như Âu Lạc, được dẫn dắt bởi tầm nhìn dài hạn của FPT, với những doanh nghiệp tâm huyết như AI Hay và nhiều đơn vị khác, chúng ta không cần phải là số 1 thế giới, nhưng nhất định sẽ hiện diện như một dân tộc bản lĩnh, sáng tạo và để lại dấu ấn rõ ràng trong kỷ nguyên AI của nhân loại.