Việt Nam hưởng lợi gì từ những chính sách kinh tế toàn cầu năm 2025?

Năm 2025 được dự báo là giai đoạn phục hồi kinh tế toàn cầu, với mức tăng trưởng GDP dự kiến đạt 3,1% theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Mặc dù mức tăng này cao hơn so với năm 2024 (3,0%), nhưng đà phục hồi không đồng đều giữa các khu vực. Những yếu tố chính ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới bao gồm sự chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc, các chính sách thuế quan của Mỹ, và sự bất ổn kinh tế tại Liên minh châu Âu (EU).

Chính sách thuế quan của Mỹ và lợi thế cho Việt Nam

Mỹ tiếp tục duy trì chính sách bảo hộ thương mại dưới thời Tổng thống Donald Trump với mức thuế cao, dao động từ 25% đến 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Điều này tạo lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam – một đối tác thương mại lớn của Mỹ. Theo báo cáo Công ty Cổ phần Chứng khoán FPT (FPTS): “Các hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam chỉ chịu thuế thấp hơn Trung Quốc từ 15-50 điểm phần trăm, đặc biệt là các mặt hàng tư liệu sản xuất".

Trong năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 405,5 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước. Năm 2025, tăng trưởng xuất khẩu dự kiến duy trì ở mức hai chữ số, chủ yếu nhờ vào các nhóm hàng như dệt may, linh kiện điện tử, và gỗ chế biến. FPTS dự báo rằng nhóm tư liệu sản xuất – chiếm 37% tổng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ – sẽ tiếp tục tăng trưởng trung bình 40%/năm.

Tăng trưởng giá trị và tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ giai đoạn 2017-2024. Nguồn: Tổng cục Hải quan.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng phải đối mặt với nguy cơ từ chính sách điều tra gian lận xuất xứ hoặc áp dụng thuế bổ sung nếu Mỹ nhận thấy hàng hóa có nguồn gốc từ Trung Quốc để né thuế. Đây là một vấn đề mà Việt Nam từng đối diện vào năm 2020 khi thặng dư thương mại với Mỹ đạt 80 tỷ USD.

Trung Quốc: Gói kích thích và những cơ hội cho Việt Nam

Trung Quốc, đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam, đang đứng trước giai đoạn điều chỉnh chính sách mạnh mẽ nhằm thúc đẩy tăng trưởng và giải quyết các thách thức kinh tế nội tại. Gói kích thích tài khóa trị giá 10.000 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 1.400 tỷ USD), chiếm 8% GDP của Trung Quốc, là một trong những biện pháp kinh tế lớn nhất từ trước đến nay. Gói kích thích này bao gồm tăng chi tiêu hạ tầng, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời tăng lương tối thiểu để kích cầu tiêu dùng nội địa.

Theo FPTS, Việt Nam có cơ hội lớn trong việc đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nông sản và thực phẩm chế biến sang thị trường Trung Quốc nhờ những biện pháp kích cầu này. Trong năm 2024, Trung Quốc chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam, với giá trị đạt 4 tỷ USD. Các mặt hàng thủy sản, trái cây (đặc biệt là thanh long, xoài, và sầu riêng) và cà phê cũng được kỳ vọng tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2025. “Nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm nông sản và chế biến từ Việt Nam sẽ tiếp tục gia tăng trong bối cảnh Trung Quốc khuyến khích nhập khẩu để tăng cường nguồn cung nội địa", theo FPTS.

Cùng với chính sách kích cầu tiêu dùng, xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu đang giúp Việt Nam trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn nhất cho vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ Trung Quốc. Trong năm 2023, dòng vốn FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam đạt mốc 4,5 tỷ USD – mức cao nhất kể từ năm 2019 – với hàng loạt dự án lớn trong các ngành công nghiệp điện tử, năng lượng tái tạo, và sản xuất chế tạo. Một số dự án tiêu biểu bao gồm Foxconn và Trina Solar, đóng góp đáng kể vào năng lực sản xuất trong nước.

Dòng vốn FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh giai đoạn 2023-2024. Nguồn: Tổng cục Thống kê (GSO).

Trong năm 2024, Trung Quốc tiếp tục là nhà đầu tư nước ngoài lớn, chiếm 13% tổng vốn FDI đăng ký của Việt Nam, với số vốn đạt 3,2 tỷ USD chỉ trong 9 tháng đầu năm. Các dự án tập trung vào các ngành có giá trị gia tăng cao như sản xuất linh kiện điện tử, thiết bị y tế và công nghệ cao.

FPTS dự báo rằng xu hướng tăng trưởng FDI từ Trung Quốc sẽ tiếp tục kéo dài trong năm 2025, khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung thúc đẩy các doanh nghiệp Trung Quốc dịch chuyển dây chuyền sản xuất sang Việt Nam nhằm né tránh thuế quan. “Các nhà đầu tư Trung Quốc đang đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam để tận dụng lợi thế nhân công chi phí thấp, môi trường kinh doanh thuận lợi, và các ưu đãi từ chính phủ Việt Nam", FPTS nhận định.

Tác động từ EU và các khu vực khác

Liên minh châu Âu (EU) hiện đang đối mặt với các nguy cơ suy thoái kéo dài, chủ yếu bắt nguồn từ hai yếu tố chính: sự gián đoạn nguồn cung năng lượng do xung đột Nga - Ukraine và bất ổn chính trị tại các quốc gia thành viên. Năm 2024, GDP của EU chỉ tăng 0,8%, mức tăng trưởng thấp so với kỳ vọng trước đó. Sự chậm trễ trong các chương trình phục hồi kinh tế và áp lực từ chi phí viện trợ Ukraine đã làm hạn chế đáng kể khả năng tăng trưởng của khu vực này. Một số quốc gia thành viên, như Đức và Pháp, gặp khó khăn trong việc thông qua các chính sách hỗ trợ do xung đột nội bộ về phân bổ nguồn lực và chính sách đối ngoại.

Tuy nhiên, tín hiệu tích cực đến từ chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB). ECB đã thực hiện các biện pháp hạ lãi suất tiền gửi dự kiến xuống mức 2% vào cuối năm 2025, giảm từ mức 3,25% năm 2024. Đây là một phần của chiến lược nhằm kích cầu tiêu dùng và đầu tư trong khu vực. Với mức lạm phát được kiểm soát ở mức trung bình 2%, nhu cầu tiêu dùng trong nội khối EU có khả năng phục hồi, đặc biệt trong các lĩnh vực tiêu dùng thiết yếu và công nghệ cao. Theo FPTS: "Chỉ số niềm tin người tiêu dùng EU đã tăng ổn định từ cuối năm 2023, là dấu hiệu cho thấy tiêu dùng nội địa sẽ được cải thiện trong năm 2025".

Chỉ số niềm tin người tiêu dùng EU phục hồi tích cực giai đoạn 2020-2024. Nguồn: Ủy ban Châu Âu (EC).

Điều này mở ra cơ hội lớn cho các ngành xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là dệt may, chế biến gỗ và sản phẩm điện tử. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đạt 46,5 tỷ USD năm 2024, chiếm 13% tổng kim ngạch xuất khẩu, và được dự báo tăng 12,5% trong năm 2025. FPTS nhấn mạnh: "Những ngành như dệt may và gỗ chế biến sẽ hưởng lợi nhiều nhất nhờ thuế suất ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do như EVFTA".

Mặc dù vậy, các rủi ro từ chính sách bảo hộ tại EU vẫn hiện hữu. Quy định khắt khe về môi trường, khí thải và tiêu chuẩn sản phẩm nhập khẩu đang ngày càng tăng. Những yêu cầu này có thể làm gia tăng chi phí sản xuất và đẩy các doanh nghiệp Việt Nam vào thế khó nếu không đầu tư mạnh vào cải thiện chất lượng sản phẩm và công nghệ sản xuất.

Ngoài EU, các khu vực khác như Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN cũng đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam. Nhật Bản, với gói kích thích kinh tế trị giá 39 nghìn tỷ Yên (tương đương 6% GDP), đang tạo ra nhu cầu tiêu dùng cao hơn cho các sản phẩm nhập khẩu, đặc biệt là thực phẩm và dệt may từ Việt Nam. Trong khi đó, Hàn Quốc và Singapore tiếp tục là các nguồn đầu tư lớn với dòng vốn FDI chiếm lần lượt 10% và 13% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam trong năm 2024".

Năm 2025 đánh dấu thời kỳ quan trọng, khi các chính sách kinh tế toàn cầu mang lại cả cơ hội lẫn thách thức lớn cho Việt Nam. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược điều hành linh hoạt, Việt Nam hoàn toàn có thể khẳng định vai trò quan trọng trong mạng lưới kinh tế toàn cầu, biến các lợi thế từ bối cảnh quốc tế thành động lực phát triển bền vững trong nước.

>> Hiệu ứng chính sách tiền tệ năm 2024: Động lực hay thách thức cho thị trường trái phiếu?