Virus 'phá hủy nội tạng' lây lan mạnh tại Trung Quốc, CDC Mỹ cảnh báo khẩn

Tính đến hết ngày 3/8, Trung Quốc đại lục đã ghi nhận hơn 7.000 trường hợp nhiễm virus chikungunya kể từ đầu tháng 7, với phần lớn ca bệnh tập trung tại tỉnh Quảng Đông phía Nam. Trước diễn biến này, CDC Mỹ đã kêu gọi du khách đến Trung Quốc thực hiện "các biện pháp phòng ngừa tăng cường".

Riêng thành phố Phật Sơn - tâm điểm của đợt dịch này - đã báo cáo hơn 6.900 ca nhiễm tính đến thứ Năm vừa qua. Tuy nhiên, theo cơ quan y tế địa phương, tất cả các trường hợp đều ở mức độ nhẹ và chưa có ca tử vong nào được ghi nhận.

Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, thành phố Phật Sơn đã quyết định nâng mức ứng phó khẩn cấp về y tế công cộng lên cấp độ 3 vào ngày 7/8, tương ứng với mức "tương đối nghiêm trọng" trong hệ thống phân cấp 4 bậc của Trung Quốc.

Theo thông tin từ Trung tâm kiểm soát dịch bệnh tỉnh Quảng Đông công bố ngày 4/8, dịch bệnh đã lan rộng ra 13 thành phố trong tỉnh, bao gồm các đô thị lớn như Quảng Châu, Đông Quan và Thâm Quyến.

Các chuyên gia y tế cảnh báo, mặc dù sốt chikungunya hiếm khi gây tử vong trực tiếp, virus này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng lâu dài. Bệnh có thể gây ra tàn tật mãn tính và các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến tim mạch, hệ thần kinh, tiêu hóa, thậm chí có thể dẫn đến suy đa tạng.

Đặc biệt, các đối tượng có nguy cơ cao bao gồm người có hệ miễn dịch yếu, người cao tuổi và phụ nữ mang thai được khuyến cáo hạn chế đến các vùng đang có dịch.

Đợt bùng phát tại Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh chikungunya đang gia tăng trên quy mô toàn cầu từ đầu năm 2025. Các đợt dịch lớn đã được ghi nhận tại các đảo La Réunion, Mayotte và Mauritius ở Ấn Độ Dương - những điểm đến du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng.

Theo số liệu mới nhất từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Châu Âu, năm nay toàn cầu đã ghi nhận 250.000 ca mắc chikungunya và 90 ca tử vong liên quan tại 16 quốc gia.

Sốt Chikungunya là gì?

Sốt Chikungunya là bệnh do virus cùng tên gây ra, lây truyền qua vết cắn của muỗi mang mầm bệnh. Các triệu chứng phổ biến gồm sốt cao và đau khớp, ngoài ra có thể kèm theo đau đầu, đau cơ, sưng khớp và phát ban.

Virus không lây trực tiếp từ người sang người. Muỗi nhiễm bệnh sau khi đốt người mang virus, sau đó tiếp tục truyền bệnh cho người khác qua vết đốt.

Theo Trung tâm Bảo vệ Sức khỏe Hồng Kông (CHP), các biến chứng nghiêm trọng và trường hợp tử vong do sốt Chikungunya rất hiếm, chủ yếu xảy ra ở người có bệnh nền. Nhiễm virus một lần thường tạo miễn dịch tự nhiên lâu dài.

Nguồn gốc lây lan virus Chikungunya

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), “Chikungunya” bắt nguồn từ tiếng Kimakonde, một ngôn ngữ tại miền Nam Tanzania, có nghĩa là “uốn cong” — mô tả tư thế khom người đặc trưng của bệnh nhân do đau khớp nghiêm trọng.

Virus chikungunya lần đầu tiên được phát hiện tại Tanzania vào năm 1952. Kể từ đó, virus đã lan rộng ra nhiều khu vực ở vùng cận Sahara châu Phi và Đông Nam Á, trước khi bùng phát tại hơn 110 quốc gia trên toàn thế giới, theo WHO.

Châu Âu ghi nhận ca nhiễm chikungunya đầu tiên vào năm 2007 tại Ý. Tại một số khu vực, virus gây ra những đợt bùng phát lớn, trong khi những nơi khác chỉ xuất hiện rải rác vài ca lẻ tẻ.

Một trong những đợt bùng phát nghiêm trọng nhất xảy ra tại miền nam Ấn Độ vào năm 2008, với gần 100.000 ca nhiễm. Trung Quốc cũng ghi nhận đợt bùng phát đầu tiên vào năm 2010 tại tỉnh Quảng Đông, với khoảng 250 trường hợp mắc bệnh.

Tại Hoa Kỳ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) báo cáo ca lây nhiễm nội địa đầu tiên vào cuối năm 2013. Tuy nhiên, phần lớn các ca mắc tại Mỹ đều có liên quan đến hành trình du lịch nước ngoài.

Hiện chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu điều trị chikungunya, tuy nhiên các triệu chứng như sốt và đau nhức có thể được kiểm soát bằng thuốc hạ sốt và giảm đau, chẳng hạn như paracetamol.

Hiện đã có 2 loại loại vắc-xin đã được phát triển để phòng ngừa virus này: IXCHIQ, dành cho người từ 18 đến 64 tuổi, và Vimkunya, dành cho người từ 12 tuổi trở lên. Tại Anh, vắc-xin được tiêm cho người chuẩn bị đi đến những khu vực có nguy cơ lây nhiễm cao.

Tuy nhiên, nhóm người dễ tổn thương nhất — chẳng hạn như người bị suy giảm miễn dịch — lại là đối tượng không thể tiêm phòng, do cơ thể không tạo được miễn dịch hiệu quả hoặc có nguy cơ phản ứng nặng.

Đầu mùa hè năm nay, các cơ quan quản lý vắc-xin tại Anh đã tạm dừng triển khai một loại vắc-xin mới dành cho người trên 65 tuổi, sau khi ghi nhận hai trường hợp tử vong và 21 phản ứng nghiêm trọng. Loại vắc-xin này, có tên IXCHIQ, dù đã được phê duyệt tại Anh, nhưng chưa được triển khai rộng rãi, nên chưa có lo ngại nào về an toàn ở thời điểm hiện tại.

Việc đình chỉ được đưa ra sau báo cáo về 2 ca tử vong tại đảo La Réunion của Pháp — nơi đang triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc-xin ngừa chikungunya sau một đợt bùng phát dịch gần đây.

Cảnh báo từ các chuyên gia về nguy cơ lan rộng tại châu Âu

Giáo sư Will Irving, chuyên gia virus học tại Đại học Nottingham, cho biết đợt bùng phát hiện nay không phải là chưa từng có tiền lệ. “Trước đây, đã có nhiều đợt bùng phát lớn, thậm chí còn nghiêm trọng hơn, được ghi nhận trên toàn cầu,” ông nói.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Irving, biến đổi khí hậu đang góp phần mở rộng phạm vi hoạt động của muỗi truyền bệnh. “Đã có báo cáo về sự xuất hiện của muỗi mang virus chikungunya tại một số khu vực ở châu Âu như Pháp, Ý và Tây Ban Nha,” ông cảnh báo.

Những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm người bị suy giảm miễn dịch, trẻ sơ sinh, người cao tuổi và người có bệnh lý nền. Với nguy cơ virus lan rộng, các chuyên gia y tế kêu gọi du khách đến các vùng nắng nóng tại châu Âu thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Giáo sư Paul Hunter, chuyên gia y học tại Đại học East Anglia, khuyến nghị du khách nên mặc quần áo rộng, che kín tay chân khi ở ngoài trời. “Tốt nhất là chọn trang phục màu sáng để dễ nhận biết nếu muỗi đậu trên người,” ông nói.

Đặc biệt, ông đưa ra cảnh báo đối với phụ nữ mang thai ở giai đoạn cuối không nên đến những khu vực có nguy cơ lây nhiễm cao. “Nếu người mẹ nhiễm virus trong giai đoạn cuối thai kỳ, điều này có thể gây nguy hiểm cho em bé,” Giáo sư Hunter nhấn mạnh.

Tham khảo Daily Mail, South China Morning Post (SCMP)