Vụ gần 600 loại sữa giả: Cơ quan quản lý 'đá bóng trách nhiệm'?

“Con voi” chui lọt lỗ kim

Theo Cơ quan cảnh sát điều tra - Bộ Công an, từ tháng 8/2021 đến nay, Công ty Cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty Cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group đã sản xuất 573 nhãn hiệu sữa bột các loại gồm sữa dành cho những người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng, phụ nữ có thai và bán qua kênh thương mại điện tử, các cửa hàng nhỏ lẻ và mạng xã hội.

Các sản phẩm này được quảng cáo đạt chuẩn chất lượng quốc tế, gồm có các thành phần như chiết xuất tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột mắc ca, bột óc chó... và được bày bán rộng rãi trên nhiều địa phương. Tuy nhiên, theo xác định của cơ quan chức năng trong sữa hoàn toàn không có những chất này.

Với thủ đoạn tinh vi, các đối tượng trong đường dây đã lừa người tiêu dùng bằng bao bì bắt mắt, quảng cáo sai sự thật và bán với mức giá cạnh tranh đã khiến không ít gia đình, đặc biệt là những gia đình có trẻ nhỏ trở thành nạn nhân.

Vụ việc này không chỉ gây hoang mang với người tiêu dùng mà còn đặt ra dấu hỏi lớn trong công tác quản lý thị trường và giám sát an toàn thực phẩm (ATTP), bởi 4 năm qua hàng trăm nghìn sản phẩm giả, chất lượng kém đã trót lọt đến tay người tiêu dùng.

Nhà máy sản xuất sữa của Công ty Cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma. Ảnh: Đại Đức.

Trao đổi với PV Tiền Phong, bà Trần Việt Nga - Cục trưởng An toàn thực phẩm, Bộ Y tế - cho biết, quản lý an toàn thực phẩm hiện được quy định tại Luật ATTP, với sự quản lý của các Bộ: Y tế, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương, UBND các cấp.

Theo Nghị định 15/2018 (Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP), đa số các thực phẩm đều được đơn vị sản xuất tự công bố và có 4 nhóm cần kiểm soát chặt hơn phải đăng ký bản công bố sản phẩm với cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường, gồm: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng và sản phẩm đã được công bố là mới về công dụng, thành phần hoặc chưa được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.

Đối chiếu quy định, UBND cấp tỉnh là đơn vị có trách nhiệm tổ chức tiếp nhận và quản lý hồ sơ, cấp giấy tiếp nhận bản công bố sản phẩm, giấy xác nhận nội dung quảng cáo đối với các sản phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi.

“Đối với sữa chế biến thường, hiện UBND cấp tỉnh giao cho sở Công Thương quản lý; còn sữa bổ sung giao cho sở Y tế. Với việc đã phân cấp về cho địa phương, Cục ATTP hiện chỉ tiếp nhận công bố sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Do đó, nếu xảy ra vi phạm, các địa phương phải chịu trách nhiệm và xử lý”, bà Nga nói.

Hàng ngàn hộp sữa bột giả các loại bị thu giữ để phục vụ điều tra.

Khi được hỏi về trách nhiệm trong công tác hậu kiểm, lãnh đạo Cục ATTP cho hay: Với vai trò là thường trực Ban chỉ đạo liên ngành Trung ương về ATTP, Bộ Y tế hằng năm chỉ xây dựng và ban hành kế hoạch hậu kiểm các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm làm cơ sở cho các bộ ngành và địa phương; phối hợp liên ngành để xử lý nghiêm hành vi quảng cáo sai sự thật, lừa dối người tiêu dùng.

Riêng đối với vụ sản xuất, buôn bán và tiêu thụ sữa bột giả có quy mô lớn, hoạt động trên địa bàn TP. Hà Nội và các tỉnh lân cận vừa bị khởi tố, Cục trưởng ATTP cho biết đang phối hợp với Bộ Công an về các vấn đề chuyên môn để cơ quan điều tra có căn cứ xử lý, truy cứu trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Không phát hiện ra vi phạm?

Ở góc độ cơ quan quản lý thị trường, ông Trần Hữu Linh - Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương - khẳng định, Bộ Công Thương này chỉ có trách nhiệm quản lý đối với nhóm sản phẩm sữa chế biến thông thường, còn các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng, hay dược phẩm có thành phần dinh dưỡng đặc biệt hiện do Bộ Y tế quản lý.

Bộ Công Thương không được thực hiện thanh tra chuyên ngành, kiểm tra định kỳ hay hậu kiểm đối với hoạt động sản xuất và cung ứng sữa Công ty Cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty Cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group mà chỉ có thể tiến hành kiểm tra khi phát hiện dấu hiệu vi phạm trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao.

Với nhiệm vụ quản lý thị trường, ông Trần Hữu Linh cho biết trong 4 năm qua lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra, xử lý 783 vụ; số tiền xử phạt hơn 2,2 tỷ đồng; số lượng hàng hóa vi phạm là hơn 58.00 hộp, 451 thùng, gần 20.400 chai/lon. Tuy nhiên, khi được hỏi "cơ quan chức năng đã từng phát hiện vi phạm đối với nhóm doanh nghiệp trên hay chưa?", Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước lại không thông tin.

Các loại sữa giả được bày bán trên thị trường.

Trao đổi với PV Tiền Phong, một lãnh đạo Chi cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Sở Công Thương TP. Hà Nội cũng không đi thẳng vào việc từng phát hiện vi phạm của của 2 doanh nghiệp sản xuất sữa giả mà chỉ dẫn số liệu báo cáo chung.

Theo đó, trong 4 năm qua, lực lượng quản lý thị trường TP. Hà Nội đã kiểm tra và xử phạt 53 vụ với tổng số tiền phạt 546 triệu đồng; tổng số lượng hàng hóa tịch thu, tiêu hủy với mặt hàng sữa là 5.853 lon, hộp, chai… với tổng trị giá hơn 200 triệu đồng. Con số này so với quy mô của đường dây sữa giả 2 doanh nghiệp trên không đáng kể.

Nếu không có sự làm ngơ...

Trao đổi với PV Tiền Phong, luật sư Nguyễn Thanh Hải - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội - cho biết, ATTP là lĩnh vực nhạy cảm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người tiêu dùng. Hiện nay, sữa dạng bột do Bộ Công Thương quản lý và phân cấp quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với các sản phẩm và cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thực phẩm này.

Nếu cơ sở sản xuất có công suất thiết kế lớn (bột và tinh bột từ 100.000 tấn sản phẩm/năm trở lên) sẽ do cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Công Thương thực hiện công tác hậu kiểm, nếu có công suất thiết kế nhỏ hơn sẽ do sở công thương các tỉnh hậu kiểm. Đối với các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng do Bộ Y tế quản lý cũng tương tự.

Theo ông Hải, lỗ hổng trong việc quản lý các mặt hàng này hiện nay nằm ở Nghị định 15/2018, theo đó, sữa dạng bột được xếp vào danh mục thực phẩm nên quy trình sản xuất và đưa ra thị trường kinh doanh của các sản phẩm sữa hiện nay được doanh nghiệp tự công bố sản phẩm. Nghĩa là sau khi tự công bố sản phẩm, tổ chức, cá nhân được quyền sản xuất, kinh doanh sản phẩm và chịu trách nhiệm hoàn toàn về an toàn của sản phẩm đó.

“Việc trao quyền công bố sản phẩm cho các doanh nghiệp để tạo thông thoáng trong thủ tục hành chính nhưng ngược lại cũng xuất hiện một số trường hợp doanh nghiệp làm ăn không chân chính, lợi dụng sự thông thoáng, làm giả, quảng cáo các sản phẩm không đúng quy định”, luật sư Hải nói.

Tuy nhiên, vị luật sư cho rằng với hệ thống cơ quan quản lý từ các bộ, ngành, địa phương, lực lượng quản lý thị trường dày đặc như vậy song điều đáng lạ là đường dây sản xuất sữa giả với giá trị hơn 500 tỷ đồng vẫn hoạt động được trong suốt 4 năm.

“Nếu không có sự làm ngơ, buông lỏng quản lý, thậm chí tiếp tay của một bộ phận lực lượng chức năng, những sản phẩm này liệu có tồn tại được hay không?”, luật sư đặt câu hỏi và đề nghị ngoài các đối tượng trong đường dây, cần làm rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý có liên quan trong vụ việc này.

>>Đề nghị 4 bộ vào cuộc kiểm tra các đường dây sữa giả