1,1 tỷ người và đại dương dữ liệu của Trung Quốc: Tài nguyên chiến lược mới làm thay đổi cục diện toàn cầu

Dữ liệu: Nguồn lực chiến lược của Trung Quốc

Hệ thống camera nhận diện khuôn mặt quy mô lớn của nước này đóng góp khối lượng dữ liệu khổng lồ. Khi các phương tiện tự lái lăn bánh trên đường và thiết bị bay không người lái hoạt động trên bầu trời, chất lượng và giá trị của luồng dữ liệu từ các công nghệ mới nổi sẽ tiếp tục tăng mạnh.

Tuy nhiên, điều khiến Trung Quốc khác biệt không chỉ nằm ở quy mô dữ liệu. Chính phủ nước này đang tích hợp việc quản lý dữ liệu vào nền kinh tế và chiến lược an ninh quốc gia. Điều này không chỉ mang ý nghĩa lớn với Trung Quốc, mà còn gợi mở nhiều bài học cho các nước khác.

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc coi dữ liệu là một yếu tố sản xuất, ngang hàng với lao động, vốn và đất đai. Chủ tịch Tập Cận Bình từng gọi dữ liệu là một nguồn lực nền tảng “có tác động cách mạng” đối với cạnh tranh toàn cầu. Tầm nhìn này có quy mô chưa từng có, ảnh hưởng đến mọi thứ từ cuộc sống của người dân cho đến lợi nhuận của các công ty internet, và đến cả tham vọng dẫn đầu toàn cầu về trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc.

Tầm nhìn của ông Tập đang được triển khai nhanh chóng. Năm 2021, Trung Quốc công bố các quy định được mô phỏng theo Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung của châu Âu (GDPR). Tuy nhiên, hiện nay Trung Quốc đang nhanh chóng tách mình khỏi các chuẩn mực phương Tây.

Mọi cấp chính quyền được yêu cầu huy động tối đa nguồn lực dữ liệu mà họ nắm giữ. Một dự án quy mô lớn đang được triển khai nhằm đánh giá khối lượng dữ liệu tại các doanh nghiệp nhà nước, với mục tiêu định giá chúng như tài sản để đưa vào bảng cân đối kế toán hoặc giao dịch trên các sàn giao dịch dữ liệu do nhà nước điều hành. Ngày 3/6 vừa qua, Quốc vụ viện đã ban hành quy định mới bắt buộc các cấp chính quyền phải chia sẻ dữ liệu với nhau.

Căn cước số và giám sát tập trung

Một bước tiến lớn khác là hệ thống căn cước số, dự kiến ra mắt vào ngày 15/7. Theo đó, chính quyền trung ương có thể kiểm soát một sổ cái ghi lại toàn bộ lịch sử truy cập website và ứng dụng của từng cá nhân. Việc kết nối tên thật của người dùng với hoạt động trực tuyến sẽ trở nên khó khăn hơn đối với các tập đoàn công nghệ từng kiểm soát hệ thống này. Họ chỉ có thể nhìn thấy chuỗi ký tự và chữ số đã được ẩn danh.

Mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc dường như là tạo ra một “đại dương dữ liệu” tích hợp cấp quốc gia, bao phủ không chỉ hành vi người tiêu dùng mà còn cả hoạt động công nghiệp. Những lợi ích là rõ ràng: quy mô lớn giúp giảm chi phí huấn luyện mô hình AI và hạ thấp rào cản gia nhập thị trường cho các công ty nhỏ mới thành lập.

Tuy vậy, những rủi ro cũng rất đáng lưu ý. Cảnh sát Thượng Hải từng bị tin tặc đánh cắp tới 1 tỷ hồ sơ. Nếu các công ty tư nhân mất quyền kiểm soát dữ liệu mà họ tạo ra, lợi nhuận sẽ bị ảnh hưởng, từ đó làm giảm động lực đổi mới.

Bài toán dữ liệu cho các nước

Hầu hết các quốc gia đều đang loay hoay tìm cách quản lý và kiểm soát dữ liệu. Một số báo cáo cho rằng chính quyền Trump từng cân nhắc thuê Palantir – một công ty công nghệ tư nhân – để hợp nhất các kho dữ liệu của chính phủ. Liên minh châu Âu cũng có thể cần cập nhật lại các quy định GDPR. Trong khi đó, hệ thống căn cước Aadhaar của Ấn Độ lại đặt trọng tâm vào quyền riêng tư, dù có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế.

Tất cả các quốc gia đều cần quy mô và tính hiệu quả trong quản lý dữ liệu. Tuy nhiên, đối với các nước phương Tây, nhiệm vụ này khó hơn vì họ phải tích hợp các cơ chế kiểm soát và cân bằng nhằm bảo vệ quyền tài sản hay quyền riêng tư cá nhân.

Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc đã học hỏi và sao chép rất nhanh các đổi mới của phương Tây. Nếu nước này vượt lên bằng cách chứng minh được giá trị tài chính của đại dương dữ liệu quốc gia, thì mô hình tập trung hóa của họ sẽ không chỉ là một thách thức về kinh tế, mà còn là một thách thức chính trị đối với phương Tây.

Theo The Economist

>> Đức cáo buộc DeepSeek chuyển dữ liệu người dùng về Trung Quốc, kêu gọi chặn trên toàn EU