3 bảo vật quốc gia có tuổi đời gần 1.000 năm tại Hoàng thành Thăng Long

Theo thông tin từ Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, ngày 31/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1742/QĐ-TTg, chính thức công nhận 33 hiện vật và nhóm hiện vật có ý nghĩa đặc biệt về lịch sử, văn hóa là bảo vật quốc gia (đợt 13). Trong số đó, ba bộ sưu tập quý giá từ Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội được vinh danh, mỗi bộ mang trong mình những giá trị độc đáo riêng biệt.

Sưu tập Đầu phượng thời Lý (thế kỷ XI-XII) bao gồm 5 hiện vật bằng đất nung, được phát hiện tại lòng đất thuộc Khu di tích khảo cổ 18 Hoàng Diệu, khu vực trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Những tác phẩm này minh chứng cho nghệ thuật chế tác tinh xảo thời Lý, với hình khối tượng tròn phong phú về kích thước.

Mỗi đầu phượng được khắc họa trong trạng thái chuyển động sống động, mạnh mẽ. Đặc trưng nổi bật là phần bờm uốn lượn nhịp nhàng hướng về phía trước, chiếc mỏ dài, má phình, mào hình lá đề lệch hướng. Các chi tiết như đôi mắt to tròn, lông mày cong bay ngược, hay đôi tai to rộng uốn lượn đều được chế tác tỉ mỉ, thể hiện trình độ kỹ thuật đỉnh cao của các nghệ nhân thời bấy giờ.

Ngoài ra, Bình Ngự dụng thời Lê sơ (thế kỷ XV) là một hiện vật độc đáo, gồm các bộ phận như đáy, thân, vai, miệng, vòi và quai bình. Bình được tạo hình theo mô típ rồng ẩn mình đầy sáng tạo, với vòi bình tạo thành đầu rồng ngẩng cao, sừng và bờm được đắp nổi chi tiết. Quai bình mô phỏng thân rồng với vây vươn cao, bốn chân rồng được khắc họa sinh động ở hai bên vai, tạo cảm giác chuyển động mạnh mẽ và uy nghiêm.

Kỹ thuật chế tác của chiếc bình Ngự dụng thể hiện đỉnh cao của nghề gốm sứ thời Lê sơ. Từ công đoạn chuốt dáng thủ công tinh xảo trên bàn xoay, chế tác riêng từng bộ phận rồi ghép nối chính xác, đến kỹ thuật nung đặc biệt ở nhiệt độ cao trong các bao nung riêng biệt, tất cả đều phản ánh sự tinh tế và tay nghề điêu luyện của các nghệ nhân đương thời.

Sưu tập gốm Trường Lạc thời Lê sơ (thế kỷ XV-XVI) gồm 36 hiện vật, bao gồm chén, bát và đĩa, được tìm thấy tại Khu di tích 18 Hoàng Diệu. Điểm nổi bật của sưu tập này nằm ở dấu tích chữ Hán được khắc trên các hiện vật. Trong đó, 31 hiện vật mang dòng chữ "Trường Lạc", 4 hiện vật ghi "Trường Lạc khố" và 1 hiện vật khắc chữ "Trường Lạc cung".

Vị trí và phương thức ghi chữ trên các hiện vật cũng mang ý nghĩa đặc biệt. Các dòng chữ bên trong lòng chén bát được viết dưới men trước khi nung, thể hiện tính chính thống và sự trang trọng. Trong khi đó, chữ khắc ở đáy đĩa, được viết sau khi nung, được sử dụng như một dấu hiệu để đánh dấu quyền sở hữu. Điều này không chỉ làm nổi bật giá trị lịch sử mà còn cho thấy phong cách quản lý, lưu giữ hiện vật trong hoàng cung thời kỳ này.

Theo Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội, giá trị nổi bật của ba bộ sưu tập này nằm ở sự nguyên bản và độc nhất vô nhị. Không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật quý giá, chúng còn đóng vai trò như các tư liệu lịch sử quan trọng, phản ánh chân thực những nét đặc trưng của các thời kỳ.

Sưu tập đầu phượng thời Lý nổi bật với nét độc đáo trong nghệ thuật điêu khắc Đại Việt, thể hiện sự giao thoa hài hòa giữa tư tưởng Phật giáo và Nho giáo. Bình Ngự dụng thời Lê sơ là minh chứng sống động cho sự phát triển vượt bậc của kỹ thuật gốm sứ cũng như văn hóa cung đình thời bấy giờ.

Đặc biệt, sưu tập gốm Trường Lạc mang ý nghĩa quan trọng trong việc nghiên cứu cấu trúc tổ chức, không gian và đời sống sinh hoạt của hoàng cung thời Lê sơ, đóng góp to lớn vào việc tái hiện diện mạo kinh thành Thăng Long trong lịch sử.

Việc ba bộ sưu tập này được công nhận là bảo vật quốc gia không chỉ khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt của chúng mà còn giúp bảo tồn, phát huy di sản văn hóa dân tộc. Đồng thời, đây cũng là nguồn tư liệu quý giá, phục vụ nghiên cứu về một giai đoạn lịch sử đầy huy hoàng của đất nước.

>> Bảo ấn vàng ròng lớn và đẹp nhất dưới triều đại phong kiến cuối cùng Việt Nam được đề nghị công nhận là Bảo vật Quốc gia