Anh hùng tình báo lừng danh của cách mạng Việt Nam: Là thầy của nhiều huyền thoại tình báo Phạm Xuân Ẩn, Vũ Ngọc Nhạ, được trao tặng Huân chương Sao Vàng
Ông từng tham gia bảo vệ an ninh cho sự kiện ra mắt Chính phủ lâm thời ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình.
13 tuổi tham gia cách mạng
Khi nhắc tới các huyền thoại tình báo như Phạm Xuân Ẩn, Vũ Ngọc Nhạ, Lê Hữu Thúy hay Phạm Ngọc Thảo – những tên tuổi đã khắc ghi trong lịch sử cách mạng Việt Nam và được thế giới biết đến thì không thể bỏ qua một người có vai trò cốt lõi trong việc xây dựng và dẫn dắt họ, chính là nhà tình báo cách mạng Trần Quốc Hương, hay còn gọi là Mười Hương. Ông từng là Ủy viên Trung ương Đảng suốt ba khóa IV, V, VI, nguyên Bí thư Trung ương và Trưởng ban Nội chính Trung ương.
Sinh ra tại Vụ Bản, Bình Lục, Hà Nam với tên khai sinh là Trần Ngọc Ban, ông là con út trong một gia đình tư sản. Ông tham gia cách mạng từ năm 13 tuổi dưới ảnh hưởng sâu sắc của người thầy Nguyễn Đức Quỳ – người sau này trở thành Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam và Thứ trưởng Bộ Văn hóa. Được giới thiệu ra Hà Nội gặp gỡ những lãnh đạo cấp cao như Trường Chinh, Lê Toàn Thư, Hoàng Đình Tuất và đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông dần nhận thức rõ sứ mệnh cách mạng của đời mình.
Năm 1943, ông chính thức đứng vào hàng ngũ của Đảng Cộng sản. Thời gian trước và sau Cách mạng Tháng Tám, ông là thư ký riêng của cố Tổng Bí thư Trường Chinh, đồng thời tham gia bảo vệ an ninh cho sự kiện ra mắt Chính phủ lâm thời ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình. Ngoài ra, ông còn được giao nhiệm vụ tổ chức báo Cờ giải phóng – một kênh truyền thông quan trọng của Đảng trong thời kỳ đầu kháng chiến.
Từ năm 1946 đến 1948, ông công tác trong G.L.A – đơn vị phụ trách liên lạc và đảm bảo an toàn thông tin từ Trung ương đến các chiến khu. Nhưng bước ngoặt lớn nhất trong sự nghiệp ông diễn ra vào năm 1949, khi được ông Trần Hiệu – Phó Tổng giám đốc Nha Công an đặc trách tình báo phát hiện và xin điều về làm công tác tình báo. Sau một thời gian đi biệt phái, ông nhận điện triệu tập của Trung ương để chuẩn bị cho một nhiệm vụ mới, khi cuộc kháng chiến chống Pháp sắp đi đến hồi kết và Hiệp định Geneve đang được gấp rút xúc tiến.
Đào tạo nhiều tình báo cách mạng huyền thoại
Khi đặt chân vào chiến trường miền Nam, ông nhanh chóng thích nghi với tình hình thực tế nhờ sự hỗ trợ tận tình của những đồng chí từng sát cánh như ông Phan Trọng Tuệ – Tư lệnh Quân khu 9 và ông Lê Toàn Thư – Ủy viên Xứ ủy Nam Kỳ. Không mất nhiều thời gian, ông bắt tay vào việc thiết lập một mạng lưới tình báo cách mạng, bắt đầu từ việc tổ chức các lớp huấn luyện đặc biệt với lực lượng nòng cốt là công an.
Với tư duy chiến lược sắc bén, khả năng nhìn người xuất chúng và tầm nhìn bao quát, ông chính là người đã phát hiện, dẫn dắt và đào tạo nên thế hệ điệp viên huyền thoại. Những cái tên như Phạm Xuân Ẩn, Vũ Ngọc Nhạ, Lê Hữu Thúy, Phạm Ngọc Thảo... đều mang dấu ấn không thể phai mờ từ bàn tay “nhào nặn” của ông Mười Hương – người đặt viên gạch đầu tiên cho một hệ thống tình báo cách mạng đầy bản lĩnh và tinh nhuệ.
Trong số đó, câu chuyện về Phạm Xuân Ẩn là minh họa điển hình cho khả năng nhìn xa trông rộng của ông. Chính ông là người đã lựa chọn, định hướng và tổ chức đưa Phạm Xuân Ẩn sang Mỹ học tập, chuẩn bị cho một nhiệm vụ chiến lược phục vụ công cuộc kháng chiến chống Mỹ sau này. Không ít nhà nghiên cứu đã đánh giá đây là một quyết định mang tính bước ngoặt đối với ngành tình báo trong giai đoạn cam go nhất của cuộc đấu tranh.
Thiếu tướng Vũ Ngọc Nhạ từng bày tỏ đầy xúc động: "Sở dĩ A22 của ông có được chiến tích như vậy, ngoài cố gắng của các đồng chí trong mạng lưới tình báo, còn có công rất lớn của ông Mười Hương. Thời kỳ đầu, Mười Hương trực tiếp chỉ đạo chúng tôi. Ông từng chịu cảnh tra tấn tù đày vì chúng tôi".
Trong số những học trò tình báo xuất sắc của ông Trần Quốc Hương, ngoài Lê Hữu Thúy mang quân hàm Đại tá và Phạm Ngọc Thảo đã anh dũng hy sinh, các tên tuổi như Vũ Ngọc Nhạ, Phạm Xuân Ẩn... sau này đều được phong quân hàm Thiếu tướng. Riêng ông, người được xem là thầy của các thầy, tướng của các tướng lại chưa từng mang một quân hàm nào. Với ông, tình báo là thiên hướng tự nhiên, là sứ mệnh, chứ không phải nghề nghiệp được đào tạo qua sách vở hay nhà trường.
Sau ngày đất nước thống nhất, ông tiếp tục đảm nhiệm nhiều trọng trách trong bộ máy lãnh đạo: Phó Bí thư Thành ủy TP.HCM, Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội, Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, Trưởng ban Nội chính Trung ương. Ông là Ủy viên Trung ương Đảng từ khóa IV đến khóa VI, và giai đoạn từ năm 1986 đến 1991, ông giữ cương vị Trưởng ban Nội chính Trung ương.
Những đóng góp to lớn của ông cho sự nghiệp cách mạng đã được ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý như Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Quân công hạng Nhất... – những phần thưởng xứng đáng dành cho một người chỉ huy tình báo tài ba, người đã góp phần làm nên những chiến công thầm lặng nhưng lẫy lừng cho dân tộc.
Ngày 11 tháng 6 năm 2020, ông qua đời, hưởng thọ 96 tuổi.
Bài viết có sử dụng thông tin tham khảo từ:
Trần Quốc Hương - người chỉ huy tình báo (NXB Văn hóa – Văn Nghệ)
Bài viết: Mười Hương - Người thầy, người bạn của điệp viên (Báo Quân đội Nhân Dân)
Trần Quốc Hương-"Kiến trúc sư" trưởng của một mạng lưới tình báo (An Ninh Thế Giới)
'Ông trùm' đứng sau những tên tuổi tình báo huyền thoại của Việt Nam (VTC News)
Vị tướng tình báo không mang quân hàm (Công an nhân dân)
