Bài toán tài chính và trái phiếu chậm trả: Áp lực lên các dự án năng lượng tái tạo

Theo báo cáo từ Công ty Cổ phần Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating), các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam, chủ yếu là điện gió và điện mặt trời, đang gặp nhiều khó khăn về tài chính, bao gồm khả năng chậm trả nợ và thách thức dòng tiền hoạt động.

Tình trạng này xuất phát từ một loạt yếu tố vĩ mô, bao gồm sự chậm trễ trong việc triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) theo Nghị định 80/2024/NĐ-CP, cũng như hạ tầng truyền tải yếu kém không đáp ứng được tốc độ phát triển của các dự án năng lượng tái tạo.

Tác động của cơ chế DPPA lên tính thanh khoản và dòng tiền của dự án năng lượng tái tạo

Cơ chế DPPA được kỳ vọng sẽ là giải pháp chiến lược nhằm cải thiện dòng tiền cho các dự án NLTT. DPPA cho phép các doanh nghiệp lớn mua điện trực tiếp từ các nhà sản xuất NLTT, qua đó giảm phụ thuộc vào giá mua điện do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) quy định.

Tổng quan triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) qua lưới điện quốc gia - Nguồn: Vietnam Investors Service.

Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có hợp đồng nào được thực hiện do thiếu các hướng dẫn chi tiết từ Bộ Công Thương, như quy định về phí truyền tải và quy trình giám sát. Theo VIS Rating, việc hoàn thiện cơ chế này là cần thiết để các dự án NLTT cải thiện dòng tiền, khi nhiều dự án vẫn phải bán điện với giá tạm thấp hơn kỳ vọng.

Thách thức tài chính từ tình trạng chậm trả trái phiếu

Trong hai năm qua, khoảng 19.000 tỷ đồng trái phiếu do 16 doanh nghiệp NLTT phát hành đã gặp phải tình trạng chậm trả gốc và lãi, với 90% trong số này thuộc về các dự án chuyển tiếp. Tình trạng này xảy ra do các dự án chuyển tiếp chưa được vận hành thương mại hoặc đang bán điện ở mức giá thấp hơn nhiều so với dự kiến.

Tình trạng chậm trả trái phiếu trong ngành năng lượng tái tạo chuyển tiếp - Nguồn: HNX, Vietnam Investors Service.

Một số doanh nghiệp đã phải thương lượng gia hạn nợ gốc trái phiếu lên đến hai năm, hy vọng cải thiện dòng tiền khi cơ chế DPPA chính thức triển khai. Điều này thể hiện qua tỷ lệ thu hồi nợ thấp trong nhóm ngành này, khi dòng tiền hoạt động không đủ để trang trải các khoản vay và nợ​.

Tỷ lệ thu hồi nợ của nhóm năng lượng tái tạo chuyển tiếp và so sánh giữa các tổ chức phát hành - Nguồn: HNX, Vietnam Investors Service.

Hạ tầng truyền tải và tác động lên hiệu quả tài chính của các dự án năng lượng tái tạo

Theo báo cáo của VIS Rating, sự thiếu hụt cơ sở hạ tầng truyền tải tại các khu vực như Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã khiến các nhà máy NLTT phải hoạt động dưới công suất tối ưu. Sản lượng điện vượt quá khả năng truyền tải của lưới điện buộc các nhà máy phải cắt giảm công suất, dẫn đến tổn thất kinh tế và khó khăn trong việc đáp ứng nghĩa vụ tài chính. Các dự án chuyển tiếp chưa được hoàn thiện thủ tục pháp lý và giấy phép cũng gặp khó khăn trong việc bắt đầu vận hành thương mại.

Báo cáo nhấn mạnh rằng tình trạng này không chỉ làm giảm hiệu quả tài chính mà còn gây khó khăn cho các đơn vị phát hành trái phiếu năng lượng tái tạo trong việc tiếp cận nguồn vốn. Những doanh nghiệp lớn với danh mục đầu tư đa dạng như Trung Nam Group và BCG Energy có khả năng khắc phục nợ tốt hơn nhờ có nhiều nguồn thu nhập, trong khi các doanh nghiệp nhỏ chỉ sở hữu một hoặc vài dự án chuyển tiếp gặp khó khăn lớn trong việc hoàn thành nghĩa vụ tài chính.

Tương lai của ngành năng lượng tái tạo và yêu cầu vốn đầu tư lớn

Trong dài hạn, Việt Nam dự kiến cần khoảng 134,7 tỷ USD để đáp ứng các mục tiêu phát triển nguồn điện và nâng cấp hạ tầng lưới điện theo Quy hoạch điện VIII (PDP8). Việc thực thi DPPA sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung năng lượng xanh, giảm phụ thuộc vào giá điện từ EVN và tăng tính cạnh tranh trên thị trường năng lượng tái tạo.

Ngoài ra, để giảm bớt áp lực tài chính cho các dự án năng lượng tái tạo và đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững, Chính phủ cần đẩy nhanh việc ban hành các quy định cụ thể và hỗ trợ về tài chính. Theo đánh giá từ VIS Rating, các biện pháp như hỗ trợ tài chính từ các ngân hàng chính sách, các gói tín dụng ưu đãi cho các dự án năng lượng tái tạo và việc triển khai cơ chế DPPA một cách hiệu quả sẽ là những bước quan trọng. Các giải pháp này không chỉ giúp duy trì dòng tiền mà còn thúc đẩy các dự án phát triển ổn định.

>> Hiệp định CEPA 'mở toang' cánh cửa bước vào thị trường Trung Đông: Ngành nào hưởng lợi nhiều nhất?