Biến đổi khí hậu gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho người Cần Thơ

Thách thức lớn

Tại Tọa đàm về nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng giao thông tại Cần Thơ thích ứng với biến đổi khí hậu, diễn ra ngày 9/9, ông Nguyễn Hoàng Tùng – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Cần Thơ cho biết, kết cấu hạ tầng giao thông trên địa bàn TP. Cần Thơ mới đã và đang được đầu tư hoàn thiện. Tuy nhiên, do Cần Thơ có hệ thống sông ngòi chằng chịt, khi xây dựng đường phải làm rất nhiều cầu, cống, nền đất yếu, dẫn đến suất đầu tư tương đối lớn so với các vùng khác. Hầu hết các dự án giao thông trọng điểm đều đang gặp khó khăn về nguồn vật liệu cát đắp nền.

Không những thế, ông Diệp Minh Tuấn - Phó Giám đốc Sở Tài chính Cần Thơ cho biết, biến đổi khí hậu đang đe dọa nghiêm trọng hệ thống giao thông địa phương. Nước biển dâng, lũ lụt, sạt lở, thời tiết cực đoan làm hư hỏng đường sá, cầu cống và hệ thống giao thông đường thủy. Trong giai đoạn 2016-2023, thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra cho hạ tầng giao thông của Thành phố ước tính lên đến hàng nghìn tỷ đồng, làm ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội.

Theo ông Tuấn, về nguồn lực tài chính cho đầu tư phát triển hạ tầng giao thông thích ứng với biến đổi khí hậu, ngân sách nhà nước là nguồn chính, chiếm khoảng 65% tổng vốn đầu tư. Với nguồn tư nhân, sự tham gia qua hình thức đối tác công - tư (PPP) còn hạn chế, chỉ chiếm 15-20% tổng vốn cho hạ tầng giao thông. Thách thức đặt ra là tổng vốn huy động cho kết cấu hạ tầng giao thông thích ứng biến đổi khí hậu chỉ đạt 70% nhu cầu (khoảng 50.000 tỷ đồng đến năm 2030), do thiếu cơ chế khuyến khích đầu tư tư nhân và sự phụ thuộc vào vốn ODA.

Trong khi đó, ông Tuấn cho rằng, biến đổi khí hậu làm tăng chi phí xử lý sụt lún và sạt lở. Các dự án chống ngập thường mang tính tình thế “đau đâu vá đấy”. Một số công trình chống ngập kinh phí lớn vẫn kém hiệu quả, dẫn đến ngập lụt kéo dài ở đô thị. Nhiều đợt triều cường bất thường làm ngập đường, gây khó khăn cho người tham gia giao thông, ảnh hưởng đến hàng trăm ngàn người, làm tăng chi phí bảo vệ tài nguyên đất (chống sạt lở đất).

Nguồn vật liệu cát, đá với trữ lượng hiện chưa đủ đảm bảo cung ứng nhu cầu cho các dự án trọng điểm (như cao tốc). Thách thức này rất lớn, cần được khơi thông cho nhu cầu hiện tại và đáp ứng các công trình thích ứng biến đổi khí hậu tương lai.

Về nguồn nhân lực, Cần Thơ có lực lượng lao động khoảng 1,2 triệu người, với 10-15% liên quan đến ngành xây dựng và giao thông. Tuy nhiên, chất lượng chưa cao, thiếu chuyên gia về công nghệ thích ứng biến đổi khí hậu. Các sở ban ngành đang rà soát quy hoạch để nâng cao năng lực ứng phó biến đổi khí hậu, nhưng ùn tắc giao thông và thiếu dịch vụ thiết yếu vẫn là thách thức.

"Việc hợp tác công - tư giúp thu hút nhân tài từ doanh nghiệp nhưng thiếu cơ chế giữ chân, tỷ lệ chảy máu chất xám khoảng 15% hàng năm. Tổng thể thực trạng cho thấy sự phụ thuộc vào nguồn công, thiếu đa dạng hóa và chưa tích hợp đầy đủ yếu tố thích ứng biến đổi khí hậu, dẫn đến hiệu quả sử dụng nguồn lực chỉ đạt 60-70% tiềm năng”, ông Tuấn nói.

Đề xuất giải pháp

Đề xuất giải pháp sắp tới, ông Tuấn cho rằng, cần sửa đổi Luật Đầu tư công để tích hợp biến đổi khí hậu, đảm bảo tính xuyên ngành. Áp dụng hợp đồng BT cho công trình giao thông, thanh toán từ ngân sách, đấu giá đất và các nguồn hợp pháp khác, giúp triển khai nhanh các dự án cấp bách, thu hút vốn trong nước và linh hoạt thanh toán. Xây dựng mạng lưới giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để giám sát dự án. Sử dụng công nghệ số để theo dõi hiệu quả sử dụng nguồn lực, giảm lãng phí.

Phó Giám đốc Sở Tài chính Cần Thơ cũng kiến nghị, về mặt phân cấp, cần cho phép UBND thành phố được chấp thuận chủ trương đầu tư cho bến cảng biển quy mô từ 2.300 tỷ đồng trở lên. Qua đó rút ngắn thủ tục đầu tư so với thẩm quyền Thủ tướng quyết định, để Thành phố chủ động kêu gọi đầu tư cho cảng biển Cần Thơ (loại I). Đẩy nhanh báo cáo tiền khả thi dự án đường sắt TPHCM – Cần Thơ, đề xuất cơ chế đặc thù để huy động vốn. Ưu tiên xã hội hóa đầu tư hàng không, nâng cấp sân bay Cần Thơ đạt 7 triệu hành khách/năm…

Theo lãnh đạo Sở Xây dựng Cần Thơ, thời gian tới Thành phố tiếp tục đầu tư các dự án trọng điểm để kết nối giao thông đồng bộ 3 địa phương sau sáp nhập và kết nối liên tỉnh, liên vùng. Tuy nhiên, việc định hướng quy hoạch giao thông vẫn đang dựa trên cơ sở “cộng cơ học” theo các quy hoạch của 3 địa phương Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng trước đây.

Do vậy, TP. Cần Thơ hiện đang triển khai công tác lập điều chỉnh, bổ sung các quy hoạch chính của thành phố như Quy hoạch TP. Cần Thơ (quy hoạch tích hợp), Quy hoạch chung TP. Cần Thơ. Đây là các đồ án quy hoạch rất quan trọng và cấp bách.