Canh bạc xe điện giúp Trung Quốc giảm nhập khẩu dầu sau 20 năm

Lần đầu tiên trong hai thập kỷ, Trung Quốc ghi nhận mức giảm nhập khẩu dầu mỏ, một bước ngoặt lớn trong chiến lược quốc gia nhằm giảm phụ thuộc vào dầu nhập khẩu và tập trung vào phát triển xe điện (EV). Quyết định chuyển hướng này không chỉ phản ánh tham vọng tự chủ năng lượng mà còn tạo nên những tác động sâu rộng đến thị trường dầu mỏ toàn cầu, đồng thời định hình lại cán cân cạnh tranh giữa các cường quốc.

Năm 2024, doanh số xe điện tại Trung Quốc tăng mạnh, đạt 11 triệu chiếc. Ảnh minh hoạ

Trung Quốc từ lâu đã phải đối mặt với sự phụ thuộc lớn vào dầu nhập khẩu, do nguồn tài nguyên dầu mỏ trong nước rất hạn chế. Theo số liệu của Cơ quan Năng lượng Mỹ (EIA), trong năm 2023, Trung Quốc đứng thứ hai trong danh sách các nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất từ Mỹ. Tuy nhiên, năm 2024 đánh dấu bước ngoặt khi Trung Quốc giảm 2% lượng nhập khẩu dầu thô so với năm trước, không tính đến giai đoạn đặc biệt của đại dịch COVID-19. Đây là lần giảm đầu tiên trong 20 năm qua, cho thấy sự thay đổi chiến lược toàn diện của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Chuyên gia Ilaria Mazzocco từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) nhận định rằng, phụ thuộc vào dầu nhập khẩu là một rủi ro tiềm tàng. Việc Trung Quốc đặt cược vào phát triển xe điện mang lại lợi thế lớn khi quốc gia này sở hữu nguồn điện dồi dào và ngày càng thân thiện với môi trường. Điều này không chỉ giúp Trung Quốc giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ mà còn mở ra cơ hội dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ xe điện toàn cầu.

Khoảng 20 năm trước, Trung Quốc nhận ra họ không thể cạnh tranh với các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản hay châu Âu trong ngành công nghiệp ô tô chạy xăng. Ông Li Shuo, Giám đốc Trung tâm Khí hậu Trung Quốc tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á (ASPI), nhận định các hãng xe truyền thống của phương Tây đã có một lợi thế khởi đầu quá lớn, khiến Trung Quốc khó có thể bắt kịp. Vì vậy, chiến lược phát triển xe điện được xem như một nước cờ bắt buộc để Trung Quốc "đi tắt đón đầu" và mở ra cơ hội thống trị mới trong lĩnh vực ô tô.

Ban đầu, chiến lược này không tránh khỏi những hoài nghi. Dù chính phủ Trung Quốc triển khai hàng loạt chính sách ưu đãi từ năm 2009, bao gồm tín dụng giá rẻ và hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu, việc phát triển xe điện vẫn bị coi là một "canh bạc lớn". Thậm chí, không ít người cho rằng đây là một thất bại trong những năm đầu triển khai. Tuy nhiên, bằng sự kiên trì, chiến lược này đã đem lại "trái ngọt". Hiện nay, Trung Quốc tự hào với mạng lưới sạc xe điện lớn nhất thế giới, dẫn đầu về công nghệ và sản xuất xe điện, đồng thời làm chủ chuỗi cung ứng vật liệu cần thiết.

Năm 2024, doanh số xe điện tại Trung Quốc tăng mạnh, đạt 11 triệu chiếc. Ảnh: CNN

Năm 2024, doanh số xe điện tại Trung Quốc tăng mạnh, đạt 11 triệu chiếc, tăng gần 40% so với năm 2023. Hiện nay, hơn một nửa số xe mới được bán tại Trung Quốc là xe điện. Theo ông Li Shuo, đây là một sự chuyển đổi mang tính không thể đảo ngược, đưa Trung Quốc lên vị trí dẫn đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp xe điện.

Quyết định chuyển hướng của Trung Quốc không chỉ thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp xe điện mà còn làm lung lay thị trường dầu mỏ toàn cầu. Ông Ciarán Healy từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết nhu cầu dầu tại Trung Quốc đã giảm khoảng 1% trong năm 2024 và được dự báo sẽ giảm nhanh hơn vào năm 2025. Đáng chú ý, sự sụt giảm này xảy ra ngay cả khi thu nhập của người dân tăng và tỷ lệ sở hữu ô tô ngày càng cao.

Ngành vận tải, đặc biệt là sự gia tăng xe điện và mạng lưới đường sắt cao tốc rộng lớn, đang làm suy giảm đáng kể nhu cầu tiêu thụ xăng dầu tại Trung Quốc. IEA dự báo, đến thập niên 2030, nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc sẽ tiếp tục giảm mạnh. Ông Healy cảnh báo rằng điều này sẽ lấy đi một trong những động lực quan trọng nhất của tăng trưởng nhu cầu dầu toàn cầu.

Từ năm 2013 - 2023, Trung Quốc là nước góp phần lớn nhất vào việc tăng nhu cầu dầu mỏ toàn cầu. Ảnh: CNN

Từ năm 2013 đến 2023, Trung Quốc là nước góp phần lớn nhất vào việc tăng nhu cầu dầu mỏ toàn cầu, với mức tăng trung bình hàng năm khoảng 600.000 thùng/ngày. Tuy nhiên, đến năm 2024, con số này đã giảm xuống dưới 200.000 thùng/ngày. Báo cáo từ IEA dự đoán nhu cầu dầu toàn cầu sẽ chững lại vào cuối thập niên này và bắt đầu giảm dần từ thập niên 2030, mà nguyên nhân chủ yếu là sự bùng nổ của xe điện.

Trung Quốc không chỉ giảm phụ thuộc vào dầu mà còn đang định hình lại thị trường toàn cầu thông qua việc xuất khẩu xe điện sang các quốc gia như Thái Lan và Brazil. Điều này góp phần làm giảm nhu cầu dầu mỏ ở các nước nhập khẩu. Theo chuyên gia Kate Larsen từ Rhodium Group, xe điện có thể chiếm tới 100% số ô tô mới được bán tại Trung Quốc vào năm 2040.

Ngược lại, Mỹ đang đối mặt với nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Việc Mỹ không đầu tư đủ mạnh vào xe điện, cùng với sự tập trung vào ngành xe xăng truyền thống, khiến các hãng xe nước này ngày càng khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ông Li Shuo cảnh báo rằng nếu không bắt kịp đà phát triển của xe điện, Mỹ có thể trở thành "quá khứ" của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

>>5 loại tương ớt tự nhiên giúp giảm axit uric, đánh bay nỗi lo bệnh gút