Chính phủ trực tiếp thanh tra loạt dự án thủy lợi
Đây là một trong những đợt thanh tra diện rộng trong nhiều năm, kỳ vọng sẽ làm rõ nguyên nhân chậm trễ, sai phạm (nếu có).
Theo Báo Chính phủ, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra trực tiếp 4 dự án lớn do Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) quản lý, gồm: Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3; Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại tỉnh Đắk Lắk; Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng giai đoạn 1 tại tỉnh Nghệ An và Công trình thủy lợi Hồ chứa nước Ia Mơr tại tỉnh Đắk Lắk.
Đây là một trong những đợt thanh tra diện rộng được kỳ vọng sẽ làm rõ nguyên nhân chậm tiến độ, phát hiện sai phạm (nếu có) và đề xuất giải pháp khắc phục, nhằm đưa các dự án sớm đi vào hoạt động, tránh gây lãng phí nguồn lực đất đai và tài nguyên.
Cuộc thanh tra được triển khai từ tháng 7 và dự kiến kết luận sẽ được ban hành trước ngày 25/9. Kết quả tổng hợp sẽ được Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong đầu tháng 10.
Các dự án bị thanh tra đều là những công trình thủy lợi có quy mô lớn, tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng, nhưng nhiều năm qua vẫn gặp khó khăn trong triển khai, đặc biệt là khâu giải phóng mặt bằng và quản lý thực hiện. Trong đó, Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3 có tổng vốn đầu tư 6.200 tỷ đồng từ nguồn vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản, được Bộ NN&MT phê duyệt điều chỉnh vào năm 2017.
Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp với Ban Quản lý Dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thực hiện giải phóng mặt bằng. Dự án triển khai xây dựng 8 cống lớn nhưng đến nay mới hoàn thành được 2 cống, 6 cống còn lại vẫn chậm triển khai, tiềm ẩn nguy cơ kéo dài tiến độ.
Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại tỉnh Đắk Lắk có tổng vốn đầu tư 5.536 tỷ đồng, chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 có mức đầu tư 4.415 tỷ đồng và đã được khánh thành vào tháng 4/2025, với các hạng mục như cụm công trình đầu mối, hệ thống kênh chính Bắc và Nam, cấp nước tưới cho 14.900ha đất nông nghiệp, phục vụ nước sinh hoạt cho gần 73.000 người dân. Giai đoạn 2 có tổng mức đầu tư 1.120 tỷ đồng, hiện đang triển khai hệ thống kênh cấp dưới nhưng gặp nhiều vướng mắc, dẫn đến tiến độ vẫn chậm.
Tại tỉnh Nghệ An, Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng được khởi công từ năm 2010, có tổng mức đầu tư ban đầu là 4.455 tỷ đồng và được điều chỉnh lên 5.552 tỷ đồng vào năm 2023. Đây là dự án đa mục tiêu với dung tích hồ 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho gần 19.000ha đất nông nghiệp, đồng thời phục vụ sinh hoạt, phát triển thủy điện và điều tiết lũ.
Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 4 làm chủ đầu tư hợp phần cụm công trình đầu mối; Sở NN&MT tỉnh Nghệ An phụ trách hợp phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Tuy nhiên, hiện vẫn còn khoảng 226ha chưa hoàn tất giải phóng mặt bằng, liên quan đến gần 80 hộ dân, nhiều hạng mục như khu tái định cư và các tuyến đường đang trong tình trạng tạm dừng.
Nghiêm trọng hơn, cuối tháng 10/2024, Bộ Công an đã khởi tố vụ án do có dấu hiệu vi phạm quy định về kế toán và đấu thầu, gây lãng phí lớn. Đã có 8 bị can là cán bộ Ban 4 và doanh nghiệp tư nhân bị khởi tố.
Dự án Hồ chứa nước Ia Mơr tại tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 1.263 tỷ đồng. Đến năm 2015, tổng vốn đầu tư được điều chỉnh giảm còn hơn 1.160 tỷ đồng.
Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 8 làm chủ đầu tư, trong khi công tác giải phóng mặt bằng được giao cho UBND hai tỉnh thực hiện. Dù hệ thống kênh dẫn nước từ Gia Lai về Đắk Lắk đã cơ bản hoàn thành, nhưng việc đền bù vẫn gặp nhiều khó khăn, nhiều hộ dân chưa nhận được tiền đền bù.
Sai phạm phát sinh nghiêm trọng, ngày 30/6/2025, TAND tỉnh Gia Lai đã đưa ra xét xử 8 bị cáo liên quan đến các hành vi chiếm đoạt tiền đền bù, lập chứng từ khống, gây thiệt hại hàng tỷ đồng cho Nhà nước.
Tình trạng chậm tiến độ, vướng mắc giải phóng mặt bằng và sai phạm trong quản lý ở các dự án nói trên cho thấy lỗ hổng nghiêm trọng trong quá trình thực hiện đầu tư công. Không chỉ gây lãng phí ngân sách và tài nguyên, các dự án đình trệ này còn cản trở mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương, đặt ra yêu cầu cấp thiết về tăng cường giám sát và xử lý trách nhiệm.
