Chọn nhà thầu Trung Quốc, dự án nhà máy thủy điện xuất hiện hàng loạt vết nứt, đội vốn lên 150.000 tỷ đồng

Một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng cắt điện diện rộng trên khắp Pakistan mùa hè năm 2024 là việc thiếu hụt hàng tỷ kWh điện trong lưới quốc gia. Tình trạng này xảy ra trong bối cảnh nhà máy thủy điện Neelum–Jhelum (NJHP) công suất 969 MW phải dừng hoạt động hoàn toàn từ ngày 1/5/2024. Công trình này đang đối mặt với những thách thức vận hành nghiêm trọng, buộc phải ngừng phát điện vô thời hạn.

Trước đó, tháng 7/2022, đường hầm dẫn nước của nhà máy bị sập, gây tắc nghẽn dòng chảy. Quá trình sửa chữa kéo dài tới 20 tháng, tiêu tốn 6 tỷ rupee. Đến tháng 8/2023, nhà máy vận hành trở lại nhưng công suất chỉ đạt 530 MW. Tháng 4/2024, các vết nứt lớn tiếp tục xuất hiện trong đường hầm dẫn nước, buộc nhà máy phải ngừng hoạt động hoàn toàn.

Việc dừng vận hành khiến Pakistan mất khoảng 5,15 tỷ kWh điện mỗi năm, gây thiệt hại trực tiếp ước tính 55 tỷ rupee/năm.

Ý tưởng tận dụng nguồn nước sông Neelum và Jhelum để phát điện đã được ấp ủ hàng chục năm, với nghiên cứu khả thi ban đầu từ thập niên 1980. Mục tiêu là khai thác tiềm năng thủy điện lớn của sông Neelum, chảy qua khu vực Azad Jammu và Kashmir trước khi hợp lưu với sông Jhelum.

Dự án do Cơ quan Phát triển Điện – Nước Pakistan (Wapda) khởi xướng, trải qua nhiều nghiên cứu kỹ thuật và kinh tế. Tuy nhiên, khó khăn tài chính và kỹ thuật khiến dự án bị trì hoãn kéo dài. Đến năm 2002, thiết kế kỹ thuật chi tiết mới hoàn tất và lễ động thổ diễn ra năm 2008. Công trình tiếp tục bị chậm do thiếu vốn, vướng pháp lý và điều kiện địa hình phức tạp.

NJHP được thiết kế dẫn nước từ sông Neelum qua hệ thống đường hầm dài 32,5km, tận dụng độ dốc để phát điện khi đổ ra sông Jhelum. Nhà máy đặt ngầm dưới lòng đất, gồm 4 tua-bin Francis, mỗi tua-bin công suất khoảng 242 MW, tổng cộng 969 MW. Thiết kế này nhằm giảm tác động môi trường tới hệ sinh thái sông.

Hệ thống gồm cả đường hầm dẫn và đường hầm xả - được thi công bằng công nghệ và thiết bị hiện đại để vượt qua địa chất phức tạp, dễ sạt lở. Ngoài ra còn có đập cao 47m tạo hồ chứa, bảo đảm dòng chảy ổn định.

Tháng 4/2018, nhà máy chính thức vận hành thương mại, cung cấp khoảng 5,15 tỷ kWh mỗi năm cho lưới điện quốc gia, giúp giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Tuy nhiên, kể từ khi vận hành, NJHP liên tục gặp sự cố kỹ thuật – từ tua-bin đến hệ thống đường hầm – dẫn tới nhiều lần ngừng hoạt động. Địa chất không ổn định khiến đường hầm và hạ tầng dễ hư hại, cần sửa chữa bất ngờ. Thay đổi dòng chảy và bồi lắng cũng ảnh hưởng vận hành.

Nhà thầu chính là China Gezhouba Group Corporation (CGGC), mang đến công nghệ và kinh nghiệm từ các dự án thủy điện lớn. Ngoài ra, các tổ chức tài chính Trung Quốc và quốc tế cung cấp vốn quan trọng cho giai đoạn xây dựng và khởi vận hành.

Tuy nhiên, sự tham gia của nhà thầu Trung Quốc đã gây tranh cãi: Chi phí cao cho thiết bị và chuyên gia làm tăng gánh nặng tài chính; chất lượng một số hạng mục và thiết bị bị nghi liên quan đến sự cố kỹ thuật. Dự án đội vốn từ 91 tỷ rupee lên 500 tỷ rupee (gần 150.000 tỷ đồng) theo bản điều chỉnh PC-1 lần thứ tư, khiến chi phí xây dựng bình quân đạt 4,23 triệu USD/MW – cao hơn hẳn so với dự án Dasu (2,25 triệu USD/MW) và Diamer-Basha (2,48 triệu USD/MW).

Vì vậy, ở thời điểm hiện tại, theo một số chuyên gia, để NJHP trở thành trụ cột năng lượng tái tạo, Pakistan cần: Bảo dưỡng định kỳ và toàn diện hạ tầng; xử lý kịp thời sự cố kỹ thuật để giảm thời gian dừng máy; tiếp tục tận dụng chuyên môn quốc tế nhưng đồng thời nâng cao năng lực quản lý, vận hành trong nước. Ngoài ra cần tập trung vào công tác phòng ngừa và xử lý sớm các vấn đề đường hầm.

NJHP là thành tựu lớn trong ngành năng lượng Pakistan, nhưng con đường phía trước đầy thách thức. Nếu giải quyết được các vấn đề kỹ thuật và quản lý, nhà máy có thể tiếp tục đóng góp quan trọng cho an ninh năng lượng quốc gia.

Tham khảo The News