Chuyên gia Nguyễn Minh Tuấn: Sàn vàng quốc gia phải dựa trên vàng vật chất, không phải tài khoản hay CFDs

Trong chương trình “Đi theo dòng tiền” phát sóng trên kênh YouTube Tài chính Kinh doanh, ông Nguyễn Minh Tuấn – Giám đốc điều hành kiêm đồng sáng lập của Cộng đồng Cố vấn tài chính Việt Nam (VWA), CEO của AFA Capital – nhận định rằng trong bối cảnh Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia, việc xây dựng mô hình sàn vàng dựa trên vàng vật chất là lựa chọn cần thiết và đúng đắn.

Ông khẳng định, những mô hình phi vật chất từng gây ra khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng trong hệ thống ngân hàng năm 2008. Vì vậy, để đảm bảo sự ổn định và bền vững, một sàn vàng quốc gia đúng nghĩa phải được đặt trên nền tảng vàng vật lý – có lưu ký thực tế, kiểm định chất lượng và cơ chế giao nhận rõ ràng.

Cơ sở vật chất: Điều kiện tiên quyết

Theo ông Tuấn, điều đầu tiên cần làm rõ là bản chất của các loại hình giao dịch vàng đang tồn tại. Vàng vật chất là hình thức duy nhất cho phép giao nhận và lưu trữ thực tế. Ngược lại, vàng tài khoản chỉ phản ánh trạng thái giá và không gắn với tài sản thật. CFD – hợp đồng chênh lệch giá – vốn là công cụ đầu cơ có đòn bẩy cao, tiềm ẩn rủi ro hệ thống nghiêm trọng, đặc biệt khi được phổ biến tới nhà đầu tư nhỏ lẻ thiếu kinh nghiệm.

Phân biệt các hình thức giao dịch vàng: Vàng vật chất, vàng tài khoản và hợp đồng chênh lệch (CFDs). Nguồn: AFA Capital.

Ông Tuấn dẫn chứng mô hình London Bullion Market Association (LBMA), nơi áp dụng tiêu chuẩn “Good Delivery” cho phép vàng đạt chuẩn về độ tinh khiết (tối thiểu 995.0 phần nghìn), trọng lượng và ký hiệu khắc trên thỏi, mới được giao dịch. Giao dịch tại London được thực hiện qua hệ thống Loco London, nơi mỗi thỏi vàng được lưu ký tại các hầm kho trung tâm và chuyển sở hữu thông qua thanh toán bù trừ.

Thị trường vàng London: Chuẩn mực toàn cầu cho giao dịch vàng vật chất. Nguồn: AFA Capital.

Trung Quốc cũng áp dụng mô hình tương tự tại Sàn Giao dịch Vàng Thượng Hải (SGE), dưới sự giám sát của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, chỉ cho phép giao dịch vàng vật chất.

Sàn giao dịch vàng Thượng Hải: Công cụ điều hành và quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ. Nguồn: AFA Capital.

Ấn Độ gần đây đã thành lập Sàn Giao dịch Vàng Quốc tế IIBX, nơi vàng vật chất đạt chuẩn được giao dịch và lưu ký, với khối lượng thực tế tăng nhanh từ 5 tấn cuối 2022 lên 60 tấn vào năm 2024. Kinh nghiệm từ các nước này cho thấy, nền tảng cơ sở vật chất không chỉ là điều kiện kỹ thuật mà còn là nền tảng xây dựng niềm tin thị trường.

Tổng quan đặc điểm hoạt động của Sàn Giao dịch Vàng Quốc tế IIBX (Ấn Độ). Nguồn: IIBX, trình bày lại bởi AFA Capital.

Liên thông quốc tế: Giảm chênh lệch giá vàng

Một điểm yếu cố hữu của thị trường vàng Việt Nam là sự chênh lệch lớn giữa giá trong nước và thế giới, có thời điểm lên tới hơn 10%. Theo ông Tuấn, nguyên nhân nằm ở việc không có cơ chế nhập khẩu vàng chính ngạch và thị trường nội địa không được tổ chức theo chuẩn quốc tế.

5 vấn đề thị trường vàng Việt Nam có thể cải thiện nhờ sàn giao dịch vàng quốc gia. Nguồn: AFA Capital.

Ông đề xuất mô hình sàn vàng quốc gia cần đảm bảo ba yếu tố: kết nối quốc tế, cho phép nhập khẩu vàng vật chất chính thức và liên thông giá với thị trường toàn cầu. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là công cụ chính sách tiền tệ. Việc nhập khẩu vàng theo cơ chế được cấp hạn ngạch rõ ràng sẽ giúp kiểm soát cầu – cung trong nước, giảm áp lực tỷ giá USD/VND và nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ.

Minh bạch hóa thị trường: Từ cơ chế đến hành lang pháp lý

Sàn vàng quốc gia không chỉ là nơi giao dịch mà còn là công cụ chính sách điều tiết thị trường. Ông Nguyễn Minh Tuấn cho rằng, nếu chỉ dừng ở mức “cho phép tự do giao dịch” mà không kiểm soát hạ tầng lưu ký, kiểm định, tiêu chuẩn vàng, thì sẽ lặp lại sai lầm của năm 2008.

Theo ông, Việt Nam cần sửa đổi Nghị định 24 để cho phép nhập khẩu vàng vật chất dưới sự cấp phép rõ ràng của Ngân hàng Nhà nước. Đồng thời, cần triển khai hệ thống đóng dấu kiểm định vàng quốc gia, với sự tham gia của các tổ chức độc lập hoặc phòng kiểm định nhà nước. Hệ thống này phải được số hóa, tích hợp lưu ký, kiểm định và đối chiếu dữ liệu thời gian thực, đảm bảo mọi thỏi vàng trên thị trường đều được xác thực nguồn gốc.

Những giải pháp Việt Nam có thể triển khai để xây dựng sàn vàng quốc gia. Nguồn: AFA Capital.

Thêm vào đó, Việt Nam nên khởi động một chương trình phổ cập kiến thức vàng cho công chúng, giúp nhà đầu tư hiểu rõ bản chất của vàng vật chất so với vàng tài khoản hoặc CFD. Chính sự hiểu sai này từng là nguyên nhân khiến nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ “đu đỉnh” trong các đợt sốt giá và làm tổn hại đến niềm tin thị trường.

Chuyên gia Nguyễn Minh Tuấn kết luận rằng sàn vàng quốc gia chỉ có thể vận hành bền vững nếu gắn với vàng vật chất – hữu hình, lưu ký được, kiểm định được. CFDs hay vàng tài khoản không thể là cơ sở để xây dựng một hệ thống minh bạch và ổn định. Ông cảnh báo: “Đã là hàng hóa thì phải có kho thật, giao nhận thật, tiêu chuẩn thật.”

Một sàn vàng quốc gia đúng nghĩa – theo ông Tuấn – không chỉ là sàn giao dịch kỹ thuật mà là nền tảng điều tiết kinh tế vĩ mô, hỗ trợ chính sách tiền tệ, nâng cao dự trữ quốc gia và kết nối thị trường vàng Việt Nam với mạng lưới quốc tế. Đó là cách duy nhất để Việt Nam thoát khỏi vòng luẩn quẩn của vàng hóa, chênh lệch giá và thao túng tâm lý đầu tư.

>> Vàng giảm sốc nhưng UOB vẫn giữ quan điểm 3.600 USD/oz: Cửa tăng giá vẫn chưa đóng?