Cơ chế giá điện 2 thành phần: Hạ tầng đã sẵn sàng để áp dụng

Hiện nay, Việt Nam vẫn đang áp dụng giá điện một thành phần, tức tính theo lượng điện tiêu thụ trong tháng. Biểu giá này chỉ bù đắp chi phí biến đổi (tiền mua nhiên liệu, vật tư...) cho nhà máy phát điện. Đây cũng là bất cập tồn tại lâu nay trong cơ cấu biểu giá điện, khiến tiền điện tăng mỗi khi chuyển mùa nóng, cũng như bù chéo giữa khách hàng dùng điện cho sản xuất và hộ gia đình.

Vì vậy, Bộ Công Thương đã giao EVN nghiên cứu giá điện hai thành phần để tiến tới thay thế cho giá điện một thành phần như hiện nay.

Bộ Công Thương đã giao EVN nghiên cứu giá điện hai thành phần.

Giá điện 2 thành phần – cơ chế giúp tiết kiệm điện một cách tự nhiên

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, giá điện một thành phần hiện đang được áp dụng tại nước ta có ưu điểm là đơn giản, dễ áp dụng cho mọi đối tượng, đồng thời cũng dễ quản lý tiền điện. Song, với cách tính này vẫn còn bộc lộ nhiều nhược điểm.

Thứ nhất, chưa phản ánh hết được những tác động của người tiêu dùng đến giá điện, đặc biệt là những người tiêu dùng điện lớn, làm ảnh hưởng tới tổng công suất và làm tăng chi phí giá điện tính chung dành cho người tiêu dùng.

>>Quốc gia diện tích nhỏ hơn tỉnh nhỏ nhất Việt Nam dẫn đầu vốn FDI quý I/2024, gấp đôi tổng số vốn 10 quốc gia cộng lại

Thứ hai, chưa giúp chủ đầu tư hoàn vốn, đặc biệt là những nhà đầu tư nào không bán được điện thì coi như không có dòng tiền thu về.

Thứ ba, cơ chế giá điện như hiện nay sẽ khiến người tiêu dùng sử dụng điện sinh hoạt phải bù chéo sản xuất của doanh nghiệp.

Do vậy, cơ chế giá điện 2 thành phần được xem như biện pháp quản lý nhu cầu phụ tải tự nhiên, không ngừng nâng cao khả năng sử dụng tài sản cố định nhằm giảm giá thành sản xuất nâng cao hiệu quả chung của xã hội.

Đồng quan điểm, ông Trần Việt Hòa, Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương cho rằng, giá 2 thành phần sẽ đưa ra tín hiệu đúng cho bên sản xuất và tiêu thị điện, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế. Nếu áp thêm giá công suất vào cơ cấu biểu giá điện sẽ đáp ứng nhu cầu sử dụng, tiết kiệm tiền điện và giảm đầu tư nguồn.

“Cơ chế này khuyến khích khách hàng sử dụng điện hiệu quả, góp phần nâng cao hệ số phụ tải điện và tiết kiệm được tiền điện. Nếu khách hàng nào dùng điện ảnh hưởng tới hệ thống nhiều hơn sẽ phải trả chi phí cao hơn, điều này thể hiện sự công bằng và minh bạch”, ông Hòa cho biết.

Dưới góc độ của mình, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận xét, cơ chế tính giá điện có bổ sung giá công suất khá giống với việc tính giá cước điện thoại cố định (bao gồm tiền thuê bao hằng tháng và tiền các cuộc gọi phát sinh). Cơ chế này công bằng hơn, phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng. Tác động đầu tiên của cơ chế giá điện 2 thành phần là giảm việc bù chéo giữa các khách hàng.

Với cơ chế giá điện 2 thành phần, một nhà máy có nhu cầu sử dụng điện khoảng hàng ngàn KWh/tháng sẽ cần đăng ký trước. Khi đã đăng ký, dù không sử dụng hết công suất, họ vẫn phải chi trả các chi phí đầu tư của ngành điện như đường dây, trạm biến áp, quản lý vận hành… Cơ chế này sẽ tránh việc khách hàng đăng ký công suất lớn nhưng không dùng.

Việc thí điểm không ảnh hưởng tới tiền điện

Với đề xuất thí điểm giá điện 2 thành phần, Cục Điều tiết Điện lực cho biết, việc áp dụng cơ chế này mới ở bước nghiên cứu thí điểm trên giấy đối với nhóm khách hàng sản xuất kinh doanh, chưa áp dụng với khách hàng sinh hoạt. Sau khi thí điểm, Bộ Công Thương tiếp tục nghiên cứu, trình Thủ tướng xem xét quyết định việc triển khai áp dụng phù hợp.

Áp dụng cơ chế này mới ở bước nghiên cứu thí điểm trên giấy đối với nhóm khách hàng sản xuất kinh doanh, chưa áp dụng với khách hàng sinh hoạt.

Theo đó, việc áp dụng thí điểm cơ chế giá bán điện 2 thành phần bước đầu chỉ mang tính chất tính toán, nghiên cứu ứng dụng và không ảnh hưởng tới tiền điện của khách hàng sử dụng điện, do khách hàng vẫn đang trả tiền điện theo biểu giá điện hiện hành.

Thực tế, đơn vị mới chỉ áp dụng thí điểm thông qua dữ liệu đo đếm từ công tơ điện nên sẽ chưa có tác động điều chỉnh được hành vi sử dụng điện trực tiếp tới khách hàng để sử dụng điện tiết kiệm và đem lại hiệu quả cho khách hàng.

>>Người dân sắp được áp dụng giá điện 2 thành phần, tính như giá cước điện thoại cố định

Dù có nhiều ưu điểm nổi trội, nhưng với đề xuất thí điểm giá điện 2 thành phần, TS Nguyễn Minh Phong cũng có những lưu ý: “Trước hết phải xây dựng một kịch bản theo lộ trình, dựa trên những phương án đưa ra và trên kết quả của quá trình thí điểm. Trong quá trình thí điểm không làm đội giá cho người dân, chỉ quan sát sau đó sử dụng kết quả thí điểm đó để tính toán và đưa ra một phương án phù hợp. Đối tượng áp dụng thí điểm nên bắt đầu từ khu công nghiệp, từ hoạt động sản xuất, vì đây là những đơn vị tiêu thụ nhiều điện nhất và tạo ra sự lãng phí công suất nhất. Ngoài ra, cũng cần phải kết hợp thêm tính điện theo giờ cao điểm”.

Ngoài ra, trước một số băn khoăn về việc hệ thống hạ tầng liệu có đáp ứng được yêu cầu đo đếm, truyền dữ liệu thành phần điện năng (KWh) và công suất khi áp dụng giá điện 2 thành phần. Bộ Công Thương cho biết, hiện các Tổng công ty Điện lực đã triển khai áp dụng công tơ điện tử có khả năng đo công suất và điện năng đối với hầu hết các khách hàng sử dụng điện cho mục đích sản xuất, kinh doanh (những khách hàng thuộc đối tượng áp dụng giá điện theo thời gian sử dụng điện trong ngày - TOU). Tính đến năm 2019, toàn quốc đã lắp đặt hơn 523 nghìn công tơ TOU cho tất cả các khách hàng đủ điều kiện áp dụng Biểu giá TOU như khách hàng sản xuất và kinh doanh dịch vụ.

Như vậy, về hạ tầng ngành điện (công nghệ thông tin, hệ thống đo đếm) đã sẵn sàng cho phép việc áp dụng biểu giá 2 thành phần.

>>Đề xuất điều chỉnh, bổ sung một số quy định mới về giá điện