Cơ hội duy nhất để cải cách thể chế, đừng để 'chưa giàu đã già'

Xuất khẩu lo lắng, nội địa phải đổi mới

Tại Diễn đàn kinh tế Việt Nam năm 2025 phiên thứ nhất với chủ đề “Giải pháp đột phá để đạt mục tiêu tăng trưởng trên 8%”, do Báo Người Lao động tổ chức sáng 13/3, ông Trần Như Tùng - Chủ tịch HĐQT Thành Công Group - cho rằng để nền kinh tế tăng trưởng mỗi doanh nghiệp (DN) phải phát triển.

Năm qua, ngành dệt may xuất khẩu đạt 44 tỷ USD và mục tiêu năm 2025 tăng 10%. Hai tháng đầu năm nay, đơn hàng dệt may đã có sự tăng trưởng nhẹ.

Dù xuất khẩu dệt may đang diễn biến tích cực nhưng vẫn còn những rủi ro, nhất là từ Mỹ - thị trường chiếm 40% kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành. Các DN dệt may đang thấp thỏm chờ đợi việc áp thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump từ tháng 4 tới.

Theo ông Tùng, Trung Quốc là quốc gia xuất khẩu hàng dệt may lớn nhất vào Mỹ, Việt Nam xếp thứ hai. Về lý thuyết, nếu Hoa Kỳ tăng thuế đối với hàng dệt may nhập khẩu thì nước ta được hưởng lợi. Nhưng trên thực tế lại tiềm ẩn rủi ro bởi DN dệt may trong nước chủ yếu nhập nguyên liệu từ Trung Quốc.

Chủ tịch HĐQT Thành Công Group cho biết để ứng phó kịp thời, DN trong ngành cần theo dõi sát diễn biến của thị trường quốc tế.

Với vai trò Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), ông Tùng kiến nghị các tổ chức tín dụng triển khai thêm các gói tín dụng ưu đãi để DN dệt may mạnh dạn chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Cơ quan Nhà nước cần đơn giản hoá thủ tục hành chính để DN tiếp cận được chính sách giảm 30% tiền thuê đất.

Nói về mối quan hệ giữa tốc độ tăng trưởng GDP và tiêu dùng nội địa, ông Nguyễn Anh Đức - Tổng giám đốc Saigon Co.op - phân tích, mức tăng trưởng của ngành thương mại, dịch vụ và bán lẻ thường gấp 1,5 lần tăng trưởng GDP. Như năm qua, tốc độ tăng trưởng cả nước đạt 7,09% thì tiêu dùng nội địa tăng trưởng hơn 10%.

Giai đoạn 2021-2024, ngành thương mại, dịch vụ và bán lẻ chiếm 55-60% tổng GDP cả nước. Năm nay đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8%, ngành thương mại, dịch vụ và bán lẻ cần tăng trưởng tối thiểu 12%.

Dưới góc độ đơn vị bán lẻ, ông Đức cho rằng cần có những giải pháp mang tính nền tảng, thúc đẩy và tiên phong.

Về giải pháp nền tảng, đại diện Saigon Co.op lưu ý niềm tin của người tiêu dùng trong nước đang lung lay vì các vấn đề về thu nhập cá nhân, chưa có khái niệm về mức lương đủ sống. Bên cạnh đó, cần tạo dựng niềm tin bằng củng cố sức khoẻ cho DN thông qua các chính sách hỗ trợ, kết nối giữa DN với nhau, giữa các ngành. Đặc biệt, cần chọn lọc và tập trung hỗ trợ DN hạt giống.

Đối với giải pháp thúc đẩy, ông Đức kiến nghị các DN cần cấu trúc lại hoạt động kinh doanh để làm sao giảm chi phí và tăng doanh thu, đặc biệt là lĩnh vực thương mại truyền thống. Song song đó, cần cấu trúc lại thương mại hiện đại như thương mại điện tử và chuỗi cung ứng.

Về giải pháp tiên phong, đại diện Saigon Co.op cho rằng cần thực hiện triệt để đổi mới, sáng tạo. Thống kê cho thấy 30% doanh thu của các DN đứng đầu đến từ các hoạt động đổi mới, sáng tạo.

"Mới ở đây là công thức mới, tìm kiếm thị trường mới hoặc khách hàng mới", ông Đức nói.

‘Không có cơ hội thứ hai để cải cách thể chế’

Theo TS Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương - 8% năm nay và tăng trưởng hai con số những năm sau là mục tiêu cao, tạo áp lực buộc các DN và cơ quan quản lý phải “nghĩ khác, làm khác”.

Thể chế phù hợp sẽ mở rộng không gian phát triển, khuyến khích người dân, DN và cả bộ máy nhà nước đổi mới, sáng tạo liên tục. Từ đó, tạo ra một xã hội năng động, nâng cao chất lượng phát triển.

“Nhiều năm qua, chúng ta chưa tạo được đột phá thật sự, khiến cho thể chế trở thành điểm nghẽn của điểm nghẽn. Mặc dù đúng đắn trong cách lựa chọn chiến lược nhưng cách thức thực hiện chưa phù hợp, dẫn đến tình trạng bế tắc. Thời điểm này rất phù hợp để cải cách thể chế”, TS Nguyễn Đình Cung nói.

Cùng với sắp xếp bộ máy, ông cho rằng cần phải tinh gọn, bãi bỏ những quy định pháp luật không phù hợp, gây cản trở phát triển. Đơn cử như lĩnh vực kinh doanh có điều kiện nên bỏ bớt quy định, chuyển sang hậu kiểm.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế - TS Trần Du Lịch đánh giá chưa bao giờ DN và xã hội có niềm tin lớn về giai đoạn phát triển mới như hiện nay. Đây là thuận lợi lớn nhất. Mục tiêu tăng trưởng 8% năm nay và tăng trưởng hai con số những năm tới tạo ra áp lực lớn.

Dẫn chứng về áp lực để đổi mới trong lịch sử, TS Trần Du Lịch cho biết, năm 1986, áp lực để đổi mới đó chính là tình trạng kinh tế khó khăn của đất nước. Áp lực tại thời điểm này đã khác, nếu không tăng trưởng hai con số thì đến năm 2045 nước ta sẽ khó phát triển ngang hàng với các quốc gia tiên tiến trên thế giới.

“Hơn chục năm nữa, Việt Nam không còn dân số vàng để phát triển. Chúng ta sẽ rơi vào tình cảnh ‘chưa giàu đã già’. Khác với trước đây, áp lực hiện nay chính là khát vọng của dân tộc để trở thành quốc gia phát triển, không có cơ hội thứ hai”, ông nói.

Để đạt được mục tiêu trên, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh, song song với việc tổ chức lại bộ máy chính quyền hai cấp, Trung ương cần mở rộng cơ chế phân cấp, phân quyền cho địa phương theo tư tưởng “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Như vậy mới tạo ra cuộc cách mạng về thể chế đúng nghĩa.

Riêng tại TPHCM, TS. Trần Du Lịch cho rằng việc tháo gỡ vướng mắc pháp lý cho hơn 500 dự án bất động sản cũng sẽ đóng góp 1-2% tăng trưởng GDP cả nước. Hầu hết chủ đầu tư các dự án này đã có sự chuẩn bị tài chính nhưng tắc nghẽn về pháp lý nên không triển khai dự án được. TPHCM hoàn toàn có thể giải quyết những vướng mắc này để kích thích tăng trưởng, hấp thụ nguồn vốn.

>> Việt Nam sẽ bứt phá hay hụt hơi? 3 động lực kinh tế cần ‘bơm tăng lực’ ngay