Con đường 700 km xây từ thời Tần Thủy Hoàng suốt 2.000 năm không mọc nổi một mầm cỏ, dùng kỹ thuật nào khiến giới khoa học kinh ngạc?
Hơn 2.000 năm trước, Tần Thủy Hoàng cho xây dựng tuyến đường quân sự đầu tiên của Trung Quốc. Điều kỳ lạ là suốt thời gian ấy, trên mặt đường không hề mọc nổi một mầm cỏ. Chỉ đến khi các nhà nghiên cứu khai quật, nguyên nhân mới được làm sáng tỏ.
Cây cỏ vốn nổi tiếng dai dẳng. Bạch Cư Dị từng ví sự sống bền bỉ của cỏ dại bằng câu thơ: “Đã hỏa thiêu bất tận, xuân phong xuy hựu sinh” ý là (Lửa đồng đốt không cháy. Gió Xuân tới lại sinh) để nói về sự bất diệt của cỏ dại.
Thế nhưng ở Trung Quốc lại có một con đường mà ngay cả loài thực vật cứng cỏi nhất cũng không thể sinh trưởng. Đó là tuyến đường Tần Chí, được xây dựng từ thời Tần Thủy Hoàng và tồn tại hơn 2.000 năm.
Tần Thủy Hoàng, tên thật Doanh Chính, sinh năm 259 trước Công nguyên tại Hàm Đan, nước Triệu. Việc ông chào đời tại Triệu bắt nguồn từ việc cha ông là Doanh Dĩ Nhân bị đưa sang đây làm con tin theo thông lệ ngoại giao thời Xuân Thu Chiến Quốc.
Khi Doanh Chính ba tuổi, quan hệ Tần và Triệu trở nên căng thẳng. Triệu định giết Dĩ Nhân, buộc ông phải chạy trốn về nước và không kịp mang theo vợ con. Sau nhiều biến động trong hoàng tộc, Doanh Chính được đưa lên ngôi khi mới 13 tuổi, mở ra thời kỳ thâu tóm quyền lực dẫn đến việc thống nhất 6 nước chư hầu.
Mặc dù dẹp yên được sáu nước chư hầu, Tần Thủy Hoàng vẫn không thể kiểm soát được Hung Nô ở phương Bắc. Lực lượng du mục này luôn dòm ngó vùng Trung Nguyên, buộc nhà Tần phải tăng cường phòng thủ.
Tần Thủy Hoàng cho xây Vạn Lý Trường Thành để chặn Hung Nô, nhưng chỉ tường thành không đủ. Triều đình cần một tuyến đường giúp quân đội từ Hàm Dương có thể tiếp viện lên tiền tuyến nhanh nhất. Từ yêu cầu đó, con đường Tần Chí ra đời.
Năm 212 trước Công nguyên, ông giao tướng Mông Điềm huy động 300.000 nhân lực thi công. Chỉ trong hai năm, tuyến đường dài hơn 700 kilômét nối từ Hàm Dương, bắc qua 14 quận, đến Cửu Nguyên thuộc khu vực Nội Mông đã hoàn thành. Bề rộng trung bình của tuyến đường khoảng 30 mét. Nhờ con đường này, quân Tần chỉ mất 3 ngày 3 đêm để tới chân Trường Thành, tăng cường khả năng ứng chiến trước Hung Nô.
Sau khi nhà Tần sụp đổ, toàn bộ hệ thống công trình rơi vào tay nhà Hán. Điều khiến hậu thế kinh ngạc là mặt đường Tần Chí không hề mọc cỏ, dù trải qua hàng nghìn năm mưa gió.
Khi các nhà khảo cổ đào lớp đất bên dưới, họ tìm thấy lời giải. Đất làm đường không phải đất tự nhiên. Mông Điềm cho đặt những nồi lớn dọc tuyến thi công, trộn đất với muối và kiềm rồi đun nóng. Lớp đất sau đó được đầm nén kỹ đến mức trở nên cứng như đá.
Hỗn hợp muối và kiềm khiến mọi loại thực vật không thể tồn tại. Hạt cỏ không thể xuyên qua lớp đất đã bị nén chặt và hoàn toàn không thể nảy mầm trong môi trường bị kiềm hóa mạnh. Nhờ lớp nền đặc biệt này mà con đường Tần Chí không mọc cỏ suốt hơn 2.000 năm.
Dù triều Tần tồn tại chỉ 14 năm, những di sản như hệ thống quận huyện, sự thống nhất về tiền tệ và văn tự, cùng các công trình như Tần Chí đã đặt nền móng cho hàng nghìn năm quản trị quốc gia. Con đường không mọc cỏ ấy không chỉ là thành tựu kỹ thuật mà còn phản ánh tầm nhìn của vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Hoa.
