Đề xuất khung pháp lý để máy bay không người lái được làm shipper, giúp giảm tắc đường

Tại phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi), chiều 12/11, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM) đã chỉ ra một “khoảng trống đáng chú ý” trong dự thảo luật: Hiện nay chưa có quy định rõ ràng về phương tiện bay không người lái (UAV) và hệ thống phương tiện bay không người lái (UAS) đang phát triển mạnh mẽ trên thế giới.

Theo bà Trân, nội dung liên quan đến UAV trong dự thảo luật hiện rất hạn chế, chỉ xuất hiện ở phần “vận tải hàng không tầm thấp”, trong khi thực tế công nghệ này đã trở thành một phần quan trọng của đời sống kinh tế – xã hội.

“Cách đây 10 năm, máy bay không người lái còn là điều mới mẻ, nhưng nay UAV đã trở thành một phần của đời sống hiện đại,” bà nhấn mạnh.

Bà dẫn chứng, các nước như Nhật Bản, Singapore và Hoa Kỳ đã cho phép UAV giao thuốc, văn kiện, hàng hóa… Hiệp hội Hàng không quốc tế (IATA) dự báo, đến năm 2030, thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỉ USD, trong đó vận tải hàng không tầm thấp (dưới 500m) sẽ trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn.

Tại Việt Nam, UAV đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp công nghệ cao, khảo sát địa chất, giám sát công trình, truyền hình, du lịch, logistics. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp và viện nghiên cứu vẫn đang “vừa làm, vừa dò đường” do chưa có khung pháp lý thống nhất.

Hiện chỉ có một số quy định rải rác trong các nghị định hoặc quyết định của Thủ tướng về quản lý vùng trời do Bộ Quốc phòng kiểm soát, chưa được ghi nhận trong Luật Hàng không dân dụng vốn là “luật gốc” của ngành hàng không.

Trước thực tế này, đại biểu Trân đề xuất bổ sung hai khái niệm cơ bản vào dự thảo luật.

Thứ nhất, UAV là phương tiện bay hoạt động trên không, điều khiển từ xa hoặc tự động, không có người lái trực tiếp trên khoang.Thứ hai, hệ thống UAS là tổ hợp gồm phương tiện bay, thiết bị điều khiển, hệ thống thông tin, truyền dữ liệu và các yếu tố kỹ thuật bảo đảm an toàn vận hành.

Bà Trân nhấn mạnh, việc luật hóa hai khái niệm này sẽ giúp phân định rõ phạm vi quản lý, cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác, đồng thời là cơ sở để ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định an toàn bay tầm thấp trong tương lai.

Giải pháp giảm tắc đường đô thị bằng UAV cũng được đại biểu nhấn mạnh. Theo bà, ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM đang ảnh hưởng nghiêm trọng tới kinh tế, môi trường và chất lượng sống. Trong khi đó, nhiều thành phố hiện đại trên thế giới đã chuyển một phần hoạt động logistics lên không trung thông qua UAV.

“Nếu Việt Nam sớm có hành lang pháp lý, việc ứng dụng UAV trong đô thị hoàn toàn khả thi, giúp giảm xe giao hàng nhỏ, giảm kẹt xe, giảm phát thải và tăng tốc độ giao nhận, nhất là trong thương mại điện tử, logistics đô thị và các tình huống khẩn cấp như cứu hộ, vận chuyển thuốc, thiết bị y tế,” bà Trân phân tích.

Đại biểu cũng dẫn chứng cụ thể: “Trên đô thị 10 triệu dân, việc di chuyển một gói hàng 2 km có thể mất 45 phút, trong khi UAV chỉ cần 5 phút. Đây không còn là câu chuyện của tương lai xa.”

Bà cảnh báo, nếu Việt Nam chậm xây dựng khung pháp lý, khi công nghệ bùng nổ sẽ rơi vào thế bị động, phải chạy theo thực tế. UAV không chỉ là biểu tượng của nền kinh tế sáng tạo, mà còn là công cụ hỗ trợ sản xuất, vận chuyển, dịch vụ công và quản lý đô thị hiện đại.