Gia tộc thịnh vượng suốt 130 năm, 4 thế hệ khuynh đảo kinh tế Trung Quốc

Từ làng quê Giang Tô đến nghiệp tài chính ở Thượng Hải

Câu chuyện bắt đầu từ năm 1435 – năm đầu tiên dưới triều Minh Anh Tông. Khi ấy, một nhóm nông dân rời Kim Lăng (nay là Nam Kinh) đến lập nghiệp tại làng Vinh Hạng ở vùng ngoại ô Vô Tích, tỉnh Giang Tô. Họ trở thành tổ tiên của một trong những dòng họ thương nghiệp thành công và có ảnh hưởng nhất Trung Quốc - gia tộc họ Vinh.

Được biết nhà họ Vinh từng có người giữ chức vụ cao trong triều đình nhưng đến cuối triều Thanh, biến động lịch sử quét qua vùng Giang Tô khi cuộc nổi dậy Thái Bình Thiên Quốc lan tới. Cả gia tộc gần như bị diệt sạch, chỉ còn cậu bé 11 tuổi Vinh Hi Thái (1849 – 1896) sống sót nhờ đang học nghề cơ khí ở Thượng Hải. Chính cậu bé ấy sau này đã đặt nền móng cho đế chế kinh doanh họ Vinh.

Từ người học việc, Hi Thái vừa làm vừa tích góp. Đến năm 35 tuổi, ông được tiến cử làm kế toán tại cục thuế Tam Thủy (Phật Sơn, Quảng Đông).

Nhờ thông minh và tính trung thực, ông nhanh chóng được giao trọng trách quản lý nhiều mảng công việc quan trọng của cục. Tiếp xúc với thương nhân phương Tây giúp ông nhận ra vai trò sống còn của dòng vốn trong phát triển kinh tế.

Vinh Hi Thái cho 2 con trai là Vinh Tông Kính (1873 – 1938) và Vinh Đức Sinh (1875 – 1952) theo học trường tư thục từ nhỏ, rồi gửi họ đến Thượng Hải học nghề ngân hàng khi mới 15 tuổi. Hai anh em sớm thành thạo nghiệp vụ kế toán, quản lý tiền gửi, và nắm rõ hoạt động tín dụng – những kỹ năng sẽ giúp họ tạo dựng đế chế tài chính sau này.

Năm 1891, Tông Kính vào làm chân chạy việc tại ngân hàng tư nhân Sâm Thái Dung, học hỏi cách phân bổ vốn, vận hành tài chính và theo dõi biến động hàng hóa. Còn Đức Sinh, hai năm sau đó, theo cha về cục thuế Tam Thủy làm kế toán.

Khi Hi Thái lâm bệnh nặng năm 1895, ông quyết định nghỉ việc, cùng gia đình trở lại Thượng Hải và mở ngân hàng Quảng Sinh gần bến Hồng Thăng. Không lâu sau, ông qua đời ở tuổi 48, để lại sự nghiệp non trẻ cho các con tiếp quản.

Từ bột mì đến sợi bông: Đế chế hình thành

Bước ngoặt đến vào mùa hè năm 1900. Khi về Thượng Hải nghỉ phép, Vinh Đức Sinh chờ thuyền ở bến Hồng Kông và bắt gặp cảnh hàng trăm công nhân bốc dỡ bột mì, bột rơi vãi trắng cả bến cảng. Ông nhận thấy Trung Quốc – đất nước nông nghiệp – lại phụ thuộc hoàn toàn vào bột mì nhập khẩu.

Câu hỏi ấy đã thôi thúc ông và anh trai hùn vốn cùng một người bạn của bố để mở nhà máy bột mì Bảo Hưng tại Vô Tích năm 1902, sau đổi tên thành Mậu Tân. Đức Sinh điều hành sản xuất, còn Tông Kính phụ trách ngân hàng và phân phối tại Thượng Hải.

Khi chiến tranh Nga – Nhật nổ ra năm 1904, nhu cầu bột mì tăng vọt tại vùng Đông Bắc Trung Quốc. Hai anh em nắm bắt thời cơ, đầu tư máy xay thép nhập từ Anh và mở rộng sản xuất. Từ 300 bao mỗi ngày, sản lượng nhanh chóng tăng gần gấp ba.

Khi giá bao đựng bột leo thang, họ lập tức thành lập thêm nhà máy sợi Chấn Tân năm 1905 để tự chủ nguồn cung, khởi đầu cho chuỗi sản xuất khép kín “từ sợi tới bột”.

Chiến lược táo bạo “không chia cổ tức trong 3 năm” giúp họ tích lũy vốn nhanh chóng, tái đầu tư và mở rộng liên tục. Nhờ đó, từ 40.000 NDT ban đầu, vốn của họ đã tăng lên 3 triệu NDT vào năm 1923. Cách vận hành này giúp nhà Vinh vững vàng qua giai đoạn khủng hoảng kinh tế thập niên 1930.

Trong thời kỳ đỉnh cao, tập đoàn Vinh thị sở hữu tới 21 doanh nghiệp – trong đó có 4 nhà máy Mậu Tân, 8 nhà máy Phúc Tân và 9 nhà máy dệt Thân Tân tại Thượng Hải, Vô Tích, Hán Khẩu, Tế Nam.

Năm 1922, họ chiếm hơn 30% sản lượng bột mì quốc doanh cả nước; đến năm 1931, nhà họ Vinh tiếp tục thống lĩnh ngành dệt may, nắm 20% tổng sản lượng cọc sợi bông Trung Quốc và 28% lượng vải cotton khi đó.

“Một nửa người Trung Quốc mặc vải do chúng tôi dệt, ăn bột do chúng tôi xay”, Vinh Tông Kính tự hào nói trong lễ mừng thọ năm 1933. Cái tên “Tam Tân” – viết tắt của ba thương hiệu Mậu Tân, Phúc Tân, Thân Tân – trở thành biểu tượng cho thời kỳ vàng son của doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc.

Sau năm 1937, chiến tranh Trung – Nhật buộc gia tộc phải phân tán. Vinh Tông Kính di cư sang Hồng Kông rồi qua đời tại đây, còn Vinh Đức Sinh ở lại Trung Quốc tiếp tục gây dựng sự nghiệp và thành lập nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực mới.

Bên cạnh đó, ông còn giữ nhiều chức vụ trong chính quyền mới sau năm 1949, tham gia Ủy ban Chính hiệp Toàn quốc khóa I và là phó chủ nhiệm cơ quan hành chính Giang Tô. Vinh Đức Sinh cũng là người xây dựng Mai Viên – khu danh thắng nổi tiếng ở Vô Tích – cùng nhiều trường học, thư viện, viện nghiên cứu và hơn 100 cây cầu, thể hiện tinh thần hướng về cộng đồng của gia tộc.

Truyền nhân tiếp nối

Đức Sinh có 4 người con, trong đó cậu con trai thứ 4 Vinh Nghị Nhân (1916 – 2005) là người kế nghiệp trực tiếp. Năm 1957, ông được Chủ tịch Mao Trạch Đông đề cử vai trò phó thị trưởng Thượng Hải, rồi Thứ trưởng Bộ Công nghiệp Dệt may năm 1959.

Sau thời kỳ cải cách mở cửa, ông đảm nhận vị trí phó Chủ tịch nước và góp phần sáng lập Tập đoàn Đầu tư Trung Tín Trung Quốc (CITIC) năm 1979 – tập đoàn đầu tư quốc doanh lớn nhất của Trung Quốc, hoạt động mạnh trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng và công nghiệp nặng.

Đến thế hệ thứ 3, Vinh Trí Kiện (sinh năm 1942), con trai Vinh Nghị Nhân, tiếp nối truyền thống kinh doanh. Là Chủ tịch CITIC chi nhánh Hồng Kông, ông gây tiếng vang khi mạnh tay mua lại 20% cổ phần của Hồng Kông Telecom Limited vào năm 1989 giữa lúc thị trường chứng khoán sụp đổ. Thương vụ này được tạp chí World Finance của Anh gọi là “giao dịch xuất sắc nhất thế giới năm 1990”.

Ông từng đứng đầu danh sách người giàu nhất Trung Quốc năm 2002 với tài sản 7 tỷ NDT, theo bảng xếp hạng Hồ Nhuận.

Trong khi đó, Vinh Trí Hâm – con út của Vinh Vĩ Nhân (con cả của Vinh Đức Sinh) – lại chọn con đường riêng. Sau khi tốt nghiệp MIT ngành kỹ sư điện, ông sáng lập công ty phân phối thuốc lá Midland, rồi chuyển hướng sang công nghệ, thành lập công ty Vinh Văn.

Sau đó, vào năm 1985, ông thành lập hãng điện tử Elcap cùng em trai Vinh Trí Kiệm và người anh em họ Vinh Trí Kiện. Bốn năm sau, Elcap được một tập đoàn Mỹ mua lại, mang về cho họ khoản lợi nhuận khổng lồ.

Tiếp tục mở rộng di sản

Sang đến thế hệ thứ 4, dòng họ Vinh vẫn giữ vị thế trong giới kinh tế Trung Quốc. Vinh Minh Kiệt (sinh năm 1969), con trai của Vinh Trí Kiện, gia nhập CITIC Pacific Hồng Kông năm 1993 rồi trở thành CEO vào năm 2000. Ông từ chức ở CITIC năm 2014 và kín tiếng từ đó tới nay.

Còn em trai ông – Vinh Minh Đệ (sinh năm 1983) – hiện điều hành Tập đoàn Long Nguyên Hồng Kông, kiêm Chủ tịch hiệp hội thương mại Vô Tích tại Hồng Kông.

Trong khi đó, con gái duy nhất của Vinh Trí Kiện là Vinh Minh Phương, tốt nghiệp Harvard và giữ nhiều vị trí quản lý trong tập đoàn CITIC.

Ở Hồng Kông, Vinh Văn Úy – con gái Vinh Trí Hâm – trở thành gương mặt quen thuộc trong giới doanh nhân và thời trang, điều hành thương hiệu riêng và hoạt động tích cực trong các sự kiện xã hội.

Từ xưởng xay bột nhỏ ở Vô Tích cách đây hơn 130 năm đến khi trở thành biểu tượng của tầng lớp doanh nhân hiện đại, gia tộc họ Vinh đã nối dài cơ nghiệp qua 4 thế hệ, phá vỡ “lời nguyền không ai giàu ba đời”.

Tổng hợp