Hàng nghìn tấn vàng có nguy cơ bị rút sạch, chuyện gì xảy ra?

Đức và Ý – hai quốc gia sở hữu lượng dự trữ vàng lớn thứ hai và thứ ba thế giới sau Mỹ – đang đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc đưa số vàng trị giá hơn 245 tỷ USD hiện được cất giữ tại New York về nước.

Theo Hội đồng Vàng Thế giới, Đức nắm giữ 3.352 tấn vàng, trong khi Ý có 2.452 tấn. Hơn một phần ba số vàng này được gửi tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (New York Fed) – một truyền thống có từ thời kỳ hậu chiến và phản ánh vai trò trung tâm giao dịch vàng toàn cầu của New York, bên cạnh London.

Tuy nhiên, các động thái chính sách khó lường từ Tổng thống Donald Trump cùng với bối cảnh địa chính trị đầy biến động đang thúc đẩy làn sóng hoài nghi tại châu Âu về việc tiếp tục phụ thuộc vào Mỹ trong vai trò nơi cất giữ vàng.

Cựu Nghị sĩ châu Âu Fabio De Masi, hiện là thành viên Đảng cánh tả BSW, nói với Financial Times rằng: “Có những lập luận rất xác đáng để đưa vàng trở lại châu Âu hoặc Đức trong thời điểm bất ổn”.

Ở Đức, lời kêu gọi hồi hương vàng đang nhận được sự ủng hộ từ cả phe bảo thủ lẫn cánh tả. Peter Gauweiler – cựu Nghị sĩ nổi bật của Đảng CSU (đảng bảo thủ bang Bavaria) – nhấn mạnh: “Ngân hàng Trung ương Đức (Bundesbank) không được phép lơi lỏng trong việc bảo vệ kho vàng quốc gia”. Ông đặt nghi vấn liệu việc cất giữ vàng ở nước ngoài có còn an toàn hơn so với một thập kỷ trước trong bối cảnh rủi ro toàn cầu gia tăng.

Hiệp hội Người nộp thuế châu Âu (TAE) cũng đã gửi thư tới các bộ tài chính và Ngân hàng Trung ương của Đức và Ý, thúc giục xem xét lại việc phụ thuộc vào Fed để cất giữ vàng. Chủ tịch TAE – ông Michael Jäger – bày tỏ lo ngại trước việc ông Trump có thể can thiệp vào tính độc lập của Fed, đồng thời kêu gọi đưa vàng về nước để đảm bảo các Ngân hàng Trung ương châu Âu “toàn quyền kiểm soát bất kỳ lúc nào”.

Tại Ý, vấn đề này cũng gây tranh luận. Trước chuyến công du tới Washington của Thủ tướng Giorgia Meloni hồi tháng 4, nhà bình luận kinh tế Enrico Grazzini cảnh báo trên tờ Il Fatto Quotidiano rằng: “Việc để 43% dự trữ vàng của Ý tại Mỹ dưới chính quyền ông Trump là mối đe dọa nghiêm trọng đến lợi ích quốc gia”.

Một khảo sát mới đây với hơn 70 Ngân hàng Trung ương trên toàn cầu cho thấy xu hướng gia tăng trong việc cất giữ vàng trong nước, giữa lúc lo ngại rằng họ có thể mất quyền tiếp cận tài sản này nếu xảy ra khủng hoảng.

Mối phụ thuộc vào Fed đã là chủ đề gây tranh cãi lâu nay. Sau Thế chiến thứ hai, các nước Tây Âu tích lũy lượng vàng khổng lồ nhờ thặng dư thương mại với Mỹ. Vào thời điểm đó, việc lưu trữ vàng ở Mỹ còn nhằm phòng ngừa rủi ro chiến tranh với Liên Xô. Tuy nhiên, Pháp từng là quốc gia đi đầu trong việc đưa vàng về nước từ thập niên 1960 dưới thời cựu Tổng thống Charles De Gaulle.

Tại Đức, chiến dịch “Hồi hương vàng” từ năm 2010 đã buộc Bundesbank phải thay đổi chính sách. Năm 2013, họ quyết định giữ một nửa dự trữ vàng trong nước, vận chuyển 674 tấn từ Paris và New York về Frankfurt, trong chiến dịch an ninh trị giá 7 triệu euro. Dù vậy, 37% lượng vàng của Đức vẫn còn ở New York.

Peter Boehringer – chuyên gia kim loại quý và nghị sĩ thuộc Đảng cực hữu AfD – người khởi xướng chiến dịch này, cho rằng: “Vàng là tài sản dự phòng cuối cùng, cần được cất giữ mà không phụ thuộc bên thứ ba”. Với ông, sở hữu pháp lý không đủ, mà phải kiểm soát vật lý trong khủng hoảng mới là điều cốt yếu.

Tại Ý, Đảng cực hữu Brothers of Italy từng kêu gọi hồi hương vàng khi còn là phe đối lập. Bà Meloni từng tuyên bố sẽ đưa vàng về nước nếu đắc cử. Tuy nhiên, từ khi lên nắm quyền vào cuối năm 2022, bà lại giữ im lặng – được cho là để tránh rạn nứt quan hệ với ông Trump và duy trì ổn định thương mại.

Thành viên Quốc hội Fabio Rampelli (thuộc Brothers of Italy) hiện khẳng định “vị trí địa lý” của vàng Ý chỉ mang “tính tương đối”, bởi đang được gửi tại “một đồng minh lịch sử đáng tin cậy”.

Một số chuyên gia tài chính Đức cũng cảnh báo về thông điệp chính trị mà động thái này có thể gây ra. Bert Flossbach – đồng sáng lập công ty quản lý tài sản lớn nhất nước Đức – cho rằng: “Việc mang vàng về một cách rầm rộ lúc này sẽ tạo cảm giác quan hệ với Mỹ đang xấu đi”.

Bundesbank cho biết họ “liên tục đánh giá vị trí lưu trữ vàng” theo hướng dẫn từ năm 2013, cân nhắc cả yếu tố an ninh lẫn thanh khoản – nhằm đảm bảo có thể chuyển đổi vàng sang ngoại tệ khi cần. Họ khẳng định New York Fed vẫn là “một điểm lưu trữ quan trọng và đáng tin cậy”.

Ngân hàng Trung ương Ý, văn phòng Thủ tướng Meloni và Bộ Tài chính Đức từ chối bình luận về vấn đề này.

Tham khảo FT

>> Iran tăng tốc mua hơn 100 tấn vàng, chuyện gì đã xảy ra?