Hít thở không khí ô nhiễm làm tăng nguy cơ mất trí nhớ
Một nghiên cứu mới công bố cho biết hít thở không khí ô nhiễm không chỉ hại phổi mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc một dạng sa sút trí tuệ đặc biệt.
Phân tích dữ liệu của hơn 56 triệu người cùng các thí nghiệm trên chuột, các nhà khoa học phát hiện rằng việc tiếp xúc lâu dài với PM2.5, loại bụi mịn có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet, làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ thể Lewy và sa sút trí tuệ do Parkinson.
Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ nhập viện trên toàn nước Mỹ giai đoạn 2000-2014, tập trung vào những người từ 65 tuổi trở lên. Kết quả cho thấy những ai sống ở khu vực ô nhiễm nặng có nguy cơ nhập viện vì sa sút trí tuệ thể Lewy cao hơn 12% so với người sống ở nơi không khí sạch hơn.
Sa sút trí tuệ thể Lewy và Parkinson kèm sa sút trí tuệ xảy ra khi protein α-synuclein, vốn giúp các tế bào thần kinh truyền tín hiệu, tích tụ bất thường và kết thành các thể Lewy độc hại trong não, khiến tế bào thần kinh dần suy yếu và chết đi. Dù ô nhiễm không khí không trực tiếp gây bệnh, nghiên cứu cho thấy nó có thể thúc đẩy bệnh phát triển nhanh hơn ở những người có nguy cơ di truyền.
Để tìm hiểu sâu hơn, nhóm nghiên cứu đã cho chuột hít PM2.5 qua đường mũi để mô phỏng tình trạng phơi nhiễm lâu dài ở người. Kết quả cho thấy chuột gặp vấn đề về trí nhớ, nhận thức, và trong các bài kiểm tra mê cung chúng kém linh hoạt hơn. Hình ảnh quét não cho thấy thùy thái dương giữa, vùng não quan trọng cho trí nhớ, bị teo nhỏ, đồng thời nhiều cụm protein α-synuclein xuất hiện trong não, phổi và ruột.
Không dừng lại ở đó, các nhà khoa học còn so sánh sự thay đổi gen ở những con chuột này với dữ liệu bệnh nhân. Họ nhận thấy sự thay đổi biểu hiện gen ở vùng vỏ não trước vành (liên quan đến trí nhớ và khả năng suy nghĩ) ở chuột rất giống với người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy hoặc Parkinson kèm sa sút trí tuệ, nhưng không giống người chỉ mắc Parkinson. Điều này cho thấy PM2.5 có thể “kích hoạt” các yếu tố di truyền tiềm ẩn, tạo điều kiện cho bệnh thoái hóa thần kinh bùng phát.
“Kết quả trên chuột phản ánh những gì đang xảy ra ở người”, tiến sĩ Hui Chen, nhà khoa học thần kinh lâm sàng tại Đại học Công nghệ Sydney, chia sẻ với Nature News.
Các cơ chế gây bệnh như kết tụ protein, viêm não, thay đổi gen vốn đã được biết đến nhưng nghiên cứu này cho thấy ô nhiễm không khí là một yếu tố nguy cơ mạnh mẽ mà chúng ta thường xem nhẹ. Nghiên cứu này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giảm ô nhiễm để giảm gánh nặng bệnh tật liên quan đến não bộ.
Nhóm tác giả cũng thừa nhận rằng thí nghiệm trên chuột sử dụng liều PM2.5 cao trong thời gian ngắn, khác với việc con người tiếp xúc liều thấp nhưng liên tục. Họ đang lên kế hoạch cho các nghiên cứu tiếp theo với mô hình mô phỏng sát thực tế hơn để hiểu rõ hơn ô nhiễm không khí tác động ra sao đến não, và liệu có loại hạt PM2.5 cụ thể nào là “thủ phạm chính” gây ra sa sút trí tuệ thể Lewy hay không.
Theo Ifl Science
